Styczeń w ogrodzie

Choć dni już coraz dłuższe, styczeń w ogrodzie jest jednym z najzimniejszych miesięcy roku. Miesiąc ten wyróżnia się także dużą sumą opadów i zalegającą pokrywą śnieżną. Dla roślin ogrodowych styczeń to okres pełnego spoczynku, choć mimo to na wielu drzewach i krzewach liściastych można zobaczyć pąki, z których wiosną rozwiną się liście i kwiaty. Dla miłośników ogrodnictwa to czas aby rozpocząć cięcie drzew w sadzie, doglądać zimujących roślin, przygotować się do następnego sezonu i zaplanować wiosenne nasadzenia. Jest zatem co robić w ogrodzie w styczniu.

Styczeń w ogrodzie to czas aby pobielić pnie drzew owocowych

Poniżej przedstawiamy najważniejsze prace ogrodnicze na styczeń. Są to tradycyjne zalecenia ogrodnicze na dany miesiąc, wynikające z naszego doświadczenia. Kierując się tymi wskazówkami, pamiętajmy jednak, że termin wykonania niektórych prac w ogrodzie w dużym stopniu uzależniony jest od przebiegu pogody. Planując prace ogrodnicze na styczeń należy uwzględnić warunki atmosferyczne panujące w danym roku.

Wpływ zmian klimatu na rośliny pokazują m. in. mapy stref mrozoodporności roślin, na których widać stopniowe przesuwanie się stref. Obecnie bez przeszkód możemy w ogrodach uprawiać wiele gatunków roślin, które dawniej przemarzały lub wymagały solidnych okryć na zimę. Jak dostosować sposób pielęgnacji ogrodu w styczniu do zmian klimatycznych dokładniej opisujemy w artykule Ciepła zima w ogrodzie. Anomalie klimatyczne i ich w pływ na rośliny.

Styczeń w sadzie

• Styczeń uchodzi za najzimniejszy miesiąc naszej zimy. Zatem już na początku miesiąca (jeżeli zapomnieliśmy o tym pod koniec grudnia) wykonujemy bielenie pni drzew owocowych. Zapobiegnie to powstawaniu uszkodzeń mrozowych kory, ran zgorzelinowych i pęknięć pni. Stan wybielonych pni sprawdzamy regularnie. Jeżeli wapno zostanie zmyte, zabieg bielenia powtarzamy.

• Jeśli jeszcze nie zabezpieczyłeś drzew w sadzie przed zającami, to koniecznie trzeba to zrobić. Osłony pni można wykonać ze słomy, kartonu lub kupić gotową osłonkę sadowniczą w sklepie ogrodniczym. Pień oraz nasadę konarów dokładnie otocz jednym z wybranych materiałów i przywiąż przy pomocy sznurka (izolacja musi otaczać cały pień i mocno się trzymać). Jeżeli kupiłeś gotowe osłonki w sklepie to nie będą one wymagać dodatkowego mocowania (są elastyczne i same zaciskają się nia pniu). Niezależnie od tego czy kupisz gotowe osłonki, czy wykonasz je samodzielnie, będą one stanowiły bardzo dobre zabezpieczenie drzew owocowych na zimę.

• Przy dużych mrozach sprawdzamy temperaturę w pomieszczeniach, w których przechowujemy owoce. Ujemne temperatury zaszkodzą przechowywanym owocom. Pamiętaj także aby usuwać owoce gnijące. Toksyny wydzielane przez grzyby, powodujące gnicie owoców, są niebezpieczne także dla naszego zdrowia. Dlatego też nadgniłe owoce wyrzuć i nie spożywaj nawet ich nieuszkodzonych części.
• Zbliża się pora zimowego cięcia krzewów i drzew w sadzie. Warto już teraz się do tego przygotować i sprawdzić w jakim stanie są nasze narzędzia do cięcia.

Jaki sekator wybrać - kowadełkowy czy nożycowy
Zima to dobry czas aby ściąć dzikie pędy i prześwietlić drzewa owocowe, a do tego niezbędny jest sekator. Zobacz jakie cechy powiniem mieć dobry sekator, który będzie Ci służyć przez wiele lat! Więcej...

• W pierwszej połowie miesiąca tniemy i przechowujemy w odpowiednich warunkach pędy jednoroczne, przeznaczone na zrazy do szczepienia wiosennego. Pędy na zrazy tniemy w pogodne dni, gdy temperatura przekracza +5°C. Pędy do szczepienia powinny być dobrze zdrewniałe, zdrowe i wyrośnięte (długości 60 cm i średnicy nie mniejszej niż 5 mm). Przechowujemy je do wiosny w chłodnej piwnicy (w temperaturze około 2°C). Najlepiej powiązać je w pęczki, zaetykietować i przesypać wilgotnym piaskiem lub trocinami.
• W bezmroźne dni pod koniec stycznia możemy rozpocząć cięcie krzewów owocowych najbardziej odpornych na mróz. Wczesne rozpoczęcie cięć jest szczególnie ważne przy dużej ilości roślin sadowniczych na działce. W tym terminie tniemy krzewy agrestu, jagody kamczackiej, porzeczki czerwonej i rokitnika. Z cięciem drzew lepiej poczekać do początku lutego. Zawczasu warto jednak zaopatrzyć się w maść ogrodniczą, która przyda się do zabezpieczania ran po cięciu.

• W tym miesiącu nie przeprowadza się ważnych zabiegów ochrony przed chorobami i szkodnikami drzew owocowych. Gdy jednak będziesz na działce, zobaczysz jak przydatna okaże się zimowa lustracja w sadzie. Otóż większość szkodników pozostaje teraz w kryjówkach zimowych na pniach i konarach, w gniazdach zimowych i złożach jaj. Warto nieco się rozejrzeć - możesz dostrzec min. jaja, które złożył przędziorek owocowiec (rozpoznać je można po czerwonej barwie i kulistym kształcie) oraz charakterystyczne pierścienie, niby-narośla, owinięte wokół pędów lub gałęzi, tworzone przez pierścienicę nadrzewkę. Znalezione gniazda zimowe oraz złoża jaj szkodników warto usunąć z drzew, szczególnie jeśli jest ich dużo.
• Jeżeli w ubiegłych latach w sadzie występowały przędziorki bądź szpeciele, warto już teraz rozejrzeć się za opaskami z dobroczynkiem gruszowym. Dobroczynek gruszowy to drobny pajęczak, który żeruje na licznych szkodnikach roślin. Opaski z dobroczynkiem mocuje się na gałęziach drzew i krzewów owocowych oraz winorośli w okresie od lutego do marca. Gdy pogoda się ociepla dobroczynki wybudzają się, przechodzą na rośliny oraz rozpoczynają żerowanie i rozmnażanie się. Są bardzo dobrą, naturalną metodą zwalczania przędziorków, szpecieli i wciornastków.

Styczeń w ogrodzie warzywnym

• Warzywa korzeniowe (marchew, pasternak, skorzonerę) możemy przechowywać w piwnicy przesypane piaskiem lub ziemią okrywową. Aby nie dopuścić do więdnięcia warzyw, piasek lub ziemię lekko zwilżamy. Temperatura w pomieszczeniu przechowalniczym nie powinna przekroczyć 4°C (w wyższej temperaturze warzywa zaczną gnić). Dlatego warto je regularnie wietrzyć, a gnijące egzemplarze usuwać.
• Na działce, przy ładnej pogodzie, można zebrać liście zimującego jarmużu i pietruszki naciowej.
• Warto również sprawdzić stan miejsc przygotowanych pod lokalizację rozsadnika i pod tunele foliowe. Jeżeli spodziewamy się nadejścia silnych mrozów, glebę warto zabezpieczyć przed przemarznięciem rozsypując na niej rozdrobnioną słomę lub liście.
• W domu na słonecznym parapecie możemy postawić pojemniki z posadzoną cebulą średniej wielkości do pędzenia na szczypior. Cebulę do pędzenia na szczypior zakop w ziemi na około 2/3 wysokości (ponad ziemię ma wystawać 1/3 lub cebuli), a następnie ziemię regularnie podlewaj, żeby nie wysychała.
• Warto powoli zabrać się za planowanie ogrodu warzywnego na bieżący rok. W drugiej połowie stycznia w większości sklepów ogrodniczych można już kupować nasiona warzyw.

Styczeń w ogrodzie ozdobnym

• Cały czas ważna jest ochrona roślin przed mrozem i wiatrem. O tej porze roku szczególnie niebezpieczne jest słońce, które ogrzewa rośliny w ciągu dnia, a następnie gwałtowne spadki temperatur w ciągu nocy. Dlatego też pamiętajmy aby regularnie sprawdzać stan osłon, które założyliśmy przed nadejściem zimy.
• Jeżeli wystąpiły obfite opady śniegu, jego nadmiar otrzepujemy z gałęzi roślin iglastych. W przeciwnym razie, pod wpływem nadmiernego obciążenia, gałęzie mogą się połamać.
• Podczas bezśnieżnych zim, w dni kiedy temperatura wzrasta powyżej 0°C, dobrze jest podlać rośliny zimozielone. Jaki sens ma podlewanie roślin w zimie? Otóż rośliny zimozielone cały czas tracą wodę przez swoje liście i igły. Jednocześnie gleba jest zamarznięta i roślina nie może pobrać wody przez korzenie. Do tego dochodzi suche mroźne powietrze i szczególnie wysuszające mroźne wiatry. Dlatego, gdy zobaczysz, że w okresach długich mrozów liście są pozwijane, a krzewy przybierają niezdrowy wygląd, co jest objawem braku wody w glebie, przy najbliższym ociepleniu podlej rośliny obficie.
• Kwitnącym zimą roślinom wrzosowiskowym należy zapewnić wystarczającą ilość wilgoci. Nie należy ich jednak podlewać w dni kiedy temperatura spada poniżej 0°C.
• W styczniu można pozyskiwać sadzonki zdrewniałe z krzewów liściastych zrzucających liście na zimę (ale uwaga - nie można tego robić w czasie silnych mrozów!). Sadzonki pobiera się z jednorocznych, dostatecznie zdrewniałych pędów, a następnie przechowuje w wilgotnym piasku w chłodnej piwnicy w temperaturze nieco powyżej 0°C.
• Pamiętajmy aby doglądać cebule, kłącza i bulwy kwiatowe, które przechowujemy przez zimę w zamkniętym pomieszczeniu. Egzemplarze z widocznymi porażeniami przez choroby grzybowe usuwamy aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się infekcji.
• Nasiona niektórych bylin warto już teraz, w styczniu, wysiać i wystawić na dwór na działanie niskich temperatur. Dlaczego? Otóż dopiero po przemrożeniu nasiona te będą zdolne do kiełkowania. Chodzi tu m. in. o nasiona takich gatunków, jak: chaber wielkogłówkowy, ciemiernik biały, dzwonek dalmatyński, dzwonek drobny, dzwonek karpacki, jeżówka purpurowa, trytoma ogrodowa, tojad mocny, a także orliki, pierwiosnki i ostnice. Wysiewy zabezpieczamy przed gryzoniami i ptakami, przykrywając je szklaną szybą. Po około 6 tygodniach skrzyneczki zabieramy do jasnego pomieszczenia o temperaturze około 12°C.

Rośliny ozdobne zimą - zimowe kwiaty i kolorowe pędy
Nawet zimą Twój ogród może nabrać ciepłych barw. Mogą go zdobić czerwone pędy dereni, magicznie powykręcane gałęzie wierzb, przepiękne kwiaty ciemierników oraz krzewy iglaste o różnobarwnych igłach. Więcej...

Kwiaty doniczkowe w styczniu

• Rośliny domowe kwitnące zimą, takie jak azalie doniczkowe czy cyklameny, wymagają obecnie starannej pielęgnacji, regularnego podlewania i lekkiego nawożenia. Uważajmy jednak na begonie, które są podatne na mączniaka i, nawet jeśli stoją w ciepłym i suchym pokoju, nie należy ich nadmiernie podlewać!
• Pozostałe rośliny podlewamy w styczniu bardzo umiarkowanie. Nie można jednak tak przesuszyć ziemi, aby stała się sypka jak popiół lub zeschnięta na bryłę. Do podlewania używajmy wody o temperaturze pokojowej (woda nalana prosto z kranu może być zbyt zimna, warto zatem aby przez jakiś czas się odstała).
• Większość roślin co pewien czas (co 2 tygodnie) koniecznie trzeba myć letnią wodą lub lekko spryskiwać. Trzeba też usuwać zasychające lub zwiędłe liście, gdyż w tym okresie domowe kwiaty są dość często atakowane przez choroby i szkodniki roślin doniczkowych.
• Ponieważ styczeń jest u nas miesiącem najzimniejszym, należy odpowiednio regulować temperaturę w mieszkaniu. W razie bardzo silnych mrozów zdejmujemy rośliny z parapetów okiennych lub przynajmniej odsuwamy je od szyb. Mieszkanie najlepiej wietrzyć w południe, kiedy jest najcieplej. Delikatniejsze rośliny na ten czas wynosimy do innego pokoju albo odstawiamy jak najdalej od otwieranego okna.
• W związku zmniejszą ilością światła słonecznego w miesiącach zimowych, wiele roślin doniczkowych cierpi z powodu niedoświetlenia. Mogą tracić swoją atrakcyjną barwę liści, a ich pędy stają się wiotkie. W takich sytuacjach konieczne będzie doświetlanie roślin za pomocą specjalnych lamp (muszą one emitować fale świetlne umożliwiające roślinom przeprowadzanie fotosyntezy).

• Rośliny uprawiane w domu, które przedwcześnie wypuściły pędy, przycinamy i umieszczamy w innym pomieszczeniu.
• Pod koniec miesiąca niektóre rośliny możemy już rozmnażać przez sadzonkowanie (np. mirt i fuksję) oraz wysiewać nasiona szparaga, cytryn i pomarańczy.
• Jeśli dysponujemy kwitnącą zimą begonią o wielu liściach i kwiatach, możemy spróbować rozmnożyć ją z sadzonek liściowych. W tym celu zdrowy, soczysto-zielony, w pełni wykształcony liść z krótkim kawałkiem ogonka wtykamy w piaszczystą ziemię kwiatową lub torf. Należy zapewnić warunki cieplarniane i wysoką wilgotność powietrza. Gdy pojawi się młoda roślina, zapewniamy jej stanowisko jasne i niezbyt ciepłe.

Trawnik w styczniu

• W tym okresie nie wykonujemy żadnych prac przy trawniku. Pamiętajmy jednak aby nie deptać pokrytego śniegiem trawnika, gdyż podmarzniętą trawę łatwo uszkodzić. W tych miejscach trawa będzie gniła i znacznie utrudniona będzie regeneracja trawnika po zimie.

Jak zaplanować prace w ogrodzie?

Jeśli chcesz jak najlepiej przygotować się do prac ogrodniczych na dany miesiąc oraz mieć pewność, że już nigdy nie przegapisz nic ważnego, co trzeba zrobić w ogrodzie, skorzystaj z książko-kalendarza Planer zaradnego ogrodnika. To praktyczny poradnik ogrodniczy z kalendarzem prac w ogrodzie na cały rok oraz miejscem na własne notatki. Więcej informacji w opisie na stronie naszego sklepu :-)

Opracowano na podstawie: Mój Ogród, Delta, Warszawa 1993, str. 536 - 543 oraz artykułów umieszczonych w Kwiaty na działce i balkonie, nr 2(35)/03, Mój Piękny Ogród, nr 1/99 oraz Działkowiec, nr 1/2004.

Przeczytaj również:

• Drzewa i krzewy liściaste kwitnące zimą
• Dokarmianie ptaków zimą
• Odśnieżanie dachów i chodników przy posesjach - przepisy i obowiązki