Cytrusy - uprawa w domu w doniczce

Cytrusy to rośliny bardzo chętnie uprawiane w domu, w doniczce. Najlepiej udają się formy miniaturowe, przystosowane właśnie do uprawy doniczkowej. Przy zapewnieniu odpowiednich warunków uprawy rośliny mogą ozdobić drobne kwiaty oraz okrągłe, żółte lub pomarańczowe owoce. Oto jak powinna wyglądać uprawa cytrusów w domu oraz jakie gatunki cytrusów najlepiej wybrać do uprawy w doniczce.

Cytrusy - uprawa w domu w doniczce
Na fot. kalamondyna, zwana też miniaturową pomarańczą

Cytrusy, należące do rodziny rutowatych (Rutaceae), to drzewa i krzewy wydające popularne owoce cytrusowe, min. pomarańczę, cytrynę, limę i grejpfrut. Do cytrusów należą również nieco mniej znane u nas owoce, takie jak pompela, cytron, kumkwat, kalamondyna czy muraja.

Charakterystyczna budowa owocu to jagoda zrośnięta z kilku lub kilkunastu owocolistków. Miąższ jest bardzo bogaty w witaminy, zwłaszcza witaminę C. Owoce można spożywać na surowo, ale mają też szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym, perfumeryjnym i farmaceutycznym.

Wszystkie drzewka cytrusowe mają liście ciemne i lśniące. Kwiaty cytrusów są barwy białej, woskowate, złożone z wystających pręcików i pięciu podłużnych płatków wyginających się na zewnątrz. Niejednokrotnie, np. u kalamondyny, można na roślinie jednocześnie obserwować kwiaty i owoce.

Cytrusy pochodzą głównie z wsch. Azji. Są to rośliny zimozielone, bardzo wrażliwe na mrozy. Dlatego też w naszym klimacie uprawa cytrusów odbywa się głównie w pojemnikach lub doniczkach w mieszkaniach. Na lato można je wystawić do ogrodu lub na taras, jesienią jednak muszą powrócić znów do pomieszczeń.

Cytrusy polecane do uprawy w domu

Cytryna zwyczajna Citrus limon
Cytryna zwyczajna małe drzewko cytrusowe o błyszczących owalnych liściach, kwiaty białe z domieszką purpury, owoce żółte o dł. od 5 do 10 cm.

Uprawa cytrusów w domu. Na fot. dojrzewające cytryny

Cytryna skierniewicka Citrus limon var. ponderosa
Roślina powstała w USA w wyniku skrzyżowania pomelo (Citrus maxima) z cytronem (Citrus medica). W 1969 roku do Polski sprowadził ją prof. Szczepan Pieniążek pracujący w Instytucie Sadownictwa w Skierniewicach. Od tamtej pory w Polsce przyjęła się nazwa cytryna skierniewicka. Roślina rośnie wolno, osiągająć zaledwie ok. 1,5 m wysokości i doskonale nadaje się do uprawy doniczkowej w domu. W stosunku do rozmiarów całego drzewka, jej owoce są bardzo duże, nieraz wielkości grejpfruta, jasnozielone, o grubej, bruzdowanej skórce.

Grejpfrut Citrus paradisi
Drzewo o kulistej koronie i ciemnozielonych owalnych liściach, kwiaty białe, woskowate, owoce duże, żółte, kuliste, o średnicy do 15 cm.

Lima Citrus aurantiifolia
Lima tworzy błyszczące, owalne liście o dł. 8 cm, kwiaty białe, woskowate, owoce zielone o średnicy 3 do 6 cm.

Mandarynka Citrus reticulata
Mandarynka tworzy krzew lub małe drzewko o kolczastych gałęziach i lsniących, owalnych, ciemnozielonych liściach, kwiaty białe lub żółtopomarańczowe, owoce kuliste o średnicy do 8 cm.

Pomarańcza chińska Citrus sinensis
To drzewo o kolczastych gałęziach z błyszczącymi owalnymi liściami, kwiaty białe o mocnym zapachu, owoce pomarańczowe lub żółte, owalne do kulistych, o średnicy do 10 cm.

Kalamondyna Citrus mitis
Roślina rozpowszechniona pod nazwą kalamondyna lub miniaturowa pomarańcza, nadająca się do hodowli domowej. Te rośliny doniczkowe o ozdobnych owocach to wiecznie zielone drzewka wyrastające do 1,5 m wysokości, o białych, silnie pachnących kwiatach. Owoce są małe, barwy pomarańczowej, jadalne ale bardzo kwaśne.

Pomarańcza gorzka Citrus aurantium
Tworzy drzewo o kulistej koronie, liście owalne o dł. do 10 cm, kwiaty białe, woskowate, pachnące, owoce kuliste o średnicy do 8 cm.

Uprawa cytrusów w domu. Kwitnąca kalamondyna

Uprawa cytrusów w doniczce

Światło i temperatura
Roślinom cytrusowym przede wszystkim należy zapewnić odpowiednią ilość światła - najlepiej ustawić je na parapecie południowego lub zachodniego okna, a latem wynieść na balkon lub taras. Od października do kwietnia rośliny wchodzą w stan spoczynku - w tym okresie powinny mieć nieco chłodniej, dobrze jest wtedy przestawić je w inne miejsce, o temp. ok. 10 do 15°C. Pamiętajmy przy tym, że zbyt nagłe zmiany oświetlenia lub temperatury mogą powodować żółknięcie i opadanie liści.

Ziemia dla cytrusów
Ziemia do uprawy cytrusów powinna być próchnicza i lekko kwaśna o odczynie od 5 do 6,5 pH, a także przepuszczalna. W pierwszych latach uprawy dobrze jest przesadzać rośliny raz w roku, później rzadziej, co kilka lat, do doniczki o 2 do 3 cm szerszej od poprzedniej.

Przesadzanie roślin doniczkowych
Przesadzanie roślin doniczkowych jest jednym z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych. Trzeba je zazwyczaj wykonywać co roku w przypadku roślin młodych, u starszych wystarczy raz na kilka lat. Jaki jest najlepszy termin na przesadzanie, do jakiej ziemi przesadzać rośliny doniczkowe, jak dobierać doniczki do przesadzania oraz jak wykonać samą czynność przesadzania aby nie uszkodzić rośliny. Więcej...

Podlewanie cytrusów
Drzewka cytrusowe podlewaj umiarkowanie. Podłoże w doniczce musi być zawsze lekko wilgotne ale nie mokre. Dlatego podlewaj regularnie, ale po podlaniu wodę z podstawki wylej (woda pozostająca w podstawce powoduje gnicie korzeni). Odpowiednią wilgotność podłoża pomaga utrzymać warstwa drenażowa umieszczona na dnie doniczki.

Uprawa cytrusów w domu. Owoce kalamondyny - miniaturowej pomarańczy

Wiosną i latem warto drzewka cytrusowe zraszać, co sprzyja ich wzrostowi. Jednak nigdy nie spryskujmy liści nagrzanych przez słońce, gdyż mogą pojawić się na nich plamy.

Nawożenie cytrusów
Cytrusy rosną dość wolno, więc nie trzeba ich bardzo intensywnie nawozić. W pierwszym roku po posadzeniu w ogóle nie potrzebują zasilania, w następnych latach warto podawać im przez okres wegetacji (od kwietnia do końca października) nawóz płynny dla roślin doniczkowych lub specjalny nawóz dla cytrusów. Nawozimy co dwa tygodnie. W razie żółknięcia młodych liści stosujemy nawożenie dolistne, używając tych samych nawozów co zwykle, ale w mniejszym stężeniu.

Przycinanie drzewk cytrusowych
Cytrusy dobrze znoszą cięcie. Wskazane jest co jakiś czas skracać pędy kilkuletnich okazów o mniej więcej jedną trzecią długości. Ten zabieg sprawia, że roślina ładniej się krzewi i szybciej rośnie.

Uwaga! Cytrusów nie można uprawiać w kuchni, jeżeli mamy kuchenkę gazową. Opary gazu są dla nich bardzo toksyczne i powodują zamieranie roślin.

Rozmnażanie cytrusów

Cytrusy z nasion
Cytrusy można wyhodować z nasion, ale jedynie z tych, które pochodzą z dojrzałych i dorodnych owoców. Po wyjęciu pestek z owocu jak najszybciej umieszcza się je w doniczkach z mieszaniną torfu i piasku (torf i piasek należy zmieszać w proporcji 1:1), gdyż szybko tracą zdolność kiełkowania. Warto wcześniej nasiona lekko porysować żyletką lub przetrzeć papierem ściernym, aby lepiej chłonęły wodę. Aby wykiełkowały podłoże musi być stale wilgotne, a temperatura nie może spaść poniżej 25°C;. Efekt zobaczymy po upływie miesiąca, a może nawet szybciej. Niestety z reguły nasiona pobrane z owoców kupionych w sklepie nie dają tak dorodnych roślin, jak nasiona pochodzące od profesjonalnych hodowców. Dlatego też lepiej kupić wyselekcjonowane, wysokiej jakości nasiona.

Jak wyhodować cytrynę z pestki?
Wyhodowanie cytryny z pestki jest bardzo łatwe, o ile zastosujesz się do naszych rad. Zobacz z jakich cytryn można pobierać pestki i jak przygotować je do siewu. Jeden prosty trik zagwarantuje, że pestka cytryny zawsze wykiełkuje! Podpowiemy Ci też jak dbać o młode cytrynowe drzewko wyhodowane z pestki. Więcej...

Sadzonki cytrusów
Niestety uprawiając cytrusy z nasion dość długo będziemy czekać aż pojawią się pierwsze owoce. Dlatego też lepiej jest pobrać sadzonki cytrusów z rośliny, która już przeszła okres młodociany. Aby uzyskać sadzonkę wybiera się jednoroczny pęd (pęd młody, ale już lekko zdrewniały), odcina go, a następnie tnie na takie odcinki, aby każdy miał po 2 listki.

Następnie sadzonki umieszcza się w doniczce wypełnionej piaskiem. Aby ułatwić im ukorzenianie się, przed posadzeniem warto zanurzyć końcówki pędów w ukorzeniacz. Doniczkę wkłada się do torebki foliowej, by stworzyć roślinie wilgotny mikroklimat. W folii trzeba zrobić otwory, aby zapewnić wymianę powietrza. Następnie należy ustawić sadzonkę na parapecie, w miejscu jasnym, ale nie bezpośrednio nasłonecznionym. Dbamy o stałą wilgotność gleby. Roślina powinna się ukorzenić w ciągu 5 do 6 tygodni. Po tym czasie przesadza się ją do doniczki z ziemią.

Choroby cytrusów

W przypadku niewłaściwego nawożenia występują choroby cytrusów o podłożu fizjologicznym, związane z brakiem następujących pierwiastków:

• magnez - jego niedobór objawia się żółknięciem końców liści, przy czym u ich podstawy zachowuje się odwrócony zielony trójkąt. Niedobory tego pierwiastka możemy uzupełnić stosując dolistnie oprysk na niedobory magnezu Help Plant Mg,
• cynk - niedobór cynku objawia się wiotczeniem młodych liści, które stają się bladożółte między żyłkami i w końcu obumierają. Przy ciężkim niedoborze żółkną całe liście. Szybką pomoc dla rośliny przyniesie oprysk nawozem dolistnym Help Plant Zn,
• mangan lub żelazo - niedobór któregoś z tych pierwiastków przyczynia się jasnego przebarwiania przestrzeni pomiędzy żyłkami, ale całe liście zachowują kolor zielony i nie dochodzi do ich obumierania. Pomocny będzie oprysk dolisnty Help Plant Fe na niedobory żelaza.

Aby w przyszłości uniknąć konieczności stosowania nawozów dolistnych, pamiętajmy o regularnym nawożeniu cytrusów. Do tego celu warto wybrać specjalistyczny nawóz mineralny do cytrusów wzbogacony o mikroelementy.

Uprawa cytrusów w domu. Na fot. odbarwienia na liściach,
powstałe w wyniku niewłaściwego nawożenia

Innym objawem o podłożu fizjologicznym jest żółknięcie i opadanie liści cytrusów. W takim przypadku można zaobserwować, że brzegi liści żółkną, brązowieją, zawijają się ku dołowi i opadają. Przyczyną takich zmian jest zbyt niska wilgotność powietrza. Pomaga wówczas zraszanie rośliny.

Drzewka cytrusowe mogą być też porażone przez infekcyjne choroby cytrusów.

Najczęściej występującą chorobą o podłożu grzybowym jest antraknoza cytryny, której sprawcą jest patogen Colletotrichum gloeosporioides. W przypadku antraknozy na blaszkach liściowych pojawiają się brązowe, owalne lub okrągłe plamy, często z ciemnymi, ułożonymi półkoliście skupieniami zarodników grzyba. W dalszym etapie rozwoju choroby liście opadają.

Po zauważeniu objawów tej choroby cytrusów usuwamy liście z widocznymi plamami, a następnie całą roślinę opryskujemy naprzemiennie naturalnymi preparatami Bioczos Płynny (oparty na wyciągu z czosnku) oraz Biosept Active Spray (oparty na wyciągu z pestek grejpfruta). Opryski należy powtarzać co 7 - 10 dni. Owoce z opryskanych roślin można jeść bez obaw po uprzednim ich umyciu.

Cytrusy uprawiane w mieszkaniach mogą być również atakowane przez szkodniki roślin doniczkowych. Najczęściej problemy sprawiają przędziorki oraz owady należące do grupy czerwców, takie jak tarczniki, miseczniki i wełnowce.

Przeciwko tym szkodnikom można wykonać oprysk naturalnymi preparatami Emulpar Spray, Agrocover Spray lub Deltam Natura Spray. Są to preparaty olejowe, które działają na zasadzie mechanicznej. Zawarty w nich olej oblepia ciała szkodników i powoduje ich uduszenie. Użycie tych preparatów nie wpływa na przydatność owoców do spożycia. Owoce można zrywać już w nastęnym dniu po oprysku. Wystarczy je dokładnie umyć.

Przeczytaj również:

Jak wyhodować mango z pestki
Wyhodować mango z pestki jest niezwykle łatwo, o ile wiemy czego potrzebuje mango, żeby prawidłowo wykiełkować. Przekonaj się zatem co zapewnia sukces w hodowaniu mango. Dowiedz się więcej o wymaganiach tej rośliny i jej owocach. Każdy może wyhodować mango z pestki w swoim domu, to naprawdę łatwe i daje mnóstwo satysfakcji. Trzeba tylko uważnie stosować się do naszych wskazówek i mieć nieco cierpliwości. Więcej...

Figa, figowiec pospolity - uprawa w Polsce. W gruncie czy doniczce?
Figa pospolita lub inaczej figowiec pospolity to roślina należąca do rodzaju Ficus, bliska krewna uprawianych w mieszkaniach fikusów. Spośród wszystkich uprawianych fig, to właśnie figa pospolita najlepiej się nadaje do uprawy w Polsce w gruncie. Oto jak wygląda uprawa figi w gruncie i w doniczce, czego potrzebuje figowiec pospolity, czy możemy doczekać się owoców figi i jak zdobyć jej sadzonki. Więcej...

Ciekawe rośliny egzotyczne
Bezkolczasty kaktus, z którego produkowano narkotyki, bambus, który urósł ponad 1 m w ciągu doby i owoce, które smakują jak lody. To tylko niektóre ciekawe rośliny egzotyczne, które przedstawiono na wystawie "Rośliny egzotyczne - prawdy i mity". Zapraszamy na relację z wystawy, która odbyła się w łódzkiej palmiarni w ostatni weekend stycznia 2013. Więcej...

Opracowano na podstawie: Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader's Digest Przegląd Sp. z o.o., Warszawa 2004, s. 137 - 138; M. Schubert, R. Herwig, Mieszkamy Wśród Kwiatów, PWRiL, Warszawa 1986, s. 167 oraz G. Łabanowski, L. Orlikowski, A. Wojdyła, Jak pielęgnować rośliny doniczkowe - choroby i szkodniki, Multico, Warszawa 2011, s. 57-59. Fot. archiwum własne oraz sxc.hu