Dokarmianie ptaków zimą. Jak, kiedy i czym dokarmiać ptaki?

Dokarmianie ptaków zimą pomaga naszym skrzydlatym przyjaciołom przetrwać mroźną i śnieżną zimę. Jeśli będziemy dokarmiać ptaki w ogrodzie, wiosną i latem odwdzięczą się nam zjadając szkodliwe owady. Ważne jest jednak aby ptaki dokarmiać odpowiednim pokarmem i w odpowiedni sposób, bo inaczej bardziej im zaszkodzimy, niż pomożemy. Zobacz jak, kiedy i czym dokarmiać ptaki w zimie aby przyniosło to korzyści dla ptaków i naszego ogrodu!

Dokarmianie ptaków zimą. Sikorka bogatka częstuje się nasionami słonecznika

Czy dokarmianie ptaków zimą jest konieczne?

Opinie na temat konieczności dokarmiania ptaków zimą są podzielone. Z jednej strony ptaki powinny potrafić samodzielnie znaleźć pokarm, z drugiej jednak strony podczas srogiej zimy wiele ptaków choruje, przemarza i ginie z głodu. Warto zatem pomagać ptakom, dostarczając odżywczego i pełnego energii pokarmu.

Zanim zaczniemy dokarmiać ptaki, powinniśmy upewnić się jaki pokarm będzie dla nich odpowiedni. Dokarmiając ptaki chlebem, co gorsza spleśniałym, zepsutym lub solonym jedzeniem czy słodkimi ciastkami, bardziej ptakom zaszkodzimy niż pomożemy. Jeśli mamy zamiar podawać ptakom byle co, lepiej ich po prostu nie dokarmiać.

Gdy jednak zaopatrzymy się w odpowiednią dla ptaków żywność, dokarmiając ptaki zimą będziemy mogli im nie tylko pomóc, ale też nacieszyć oko obserwując ptaki uwijające się wokół karmnika i posłuchać ich świergotania. Ptasie gwary ożywią ogród uśpiony zimą.

Z punktu widzenia ogrodnika, dokarmianie ptaków ma jeszcze jedną zaletę. Ustawiając karmnik w ogrodzie przyzwyczajamy ptaki do przebywania i poszukiwania pokarmu w tym miejscu. Wiele ptaków, które dokarmiamy zimą ziarnem i innym pokarmem roślinnym, od wiosny będzie poszukiwać w naszym ogrodzie gąsienic i larw owadów.

Świetnym przykładem są tutaj sikorki, dla których w zimie warto wysypywać tłuste ziarno, rozwieszać kule tłuszczowe i surową słoninę. Wiosną i latem sikorki będą zjadać szkodliwe ćmy i motyle oraz ich gąsienice, które stanowią ponad 80% pokarmu sikorek.

Dokarmianie ptaków zimą. Karmnik na kule tłuszczowe

Drapieżcy szybko uczą się, że karmnik dla ptaków jest doskonałym miejscem polowania, ponieważ gromadzą się przy nim liczne potencjalne ofiary. Powinien być on więc tak usytuowany, by drapieżne ptaki i koty nie miały możliwości zaczajenia się w jego pobliżu.

Budki lęgowe dla ptaków. Kiedy wieszać i jak czyścić?
Budki lęgowe to doskonały sposób aby do ogrodu zaprosić owadożerne ptaki, które pomogą nam w walce ze szkodnikami roślin. Budki mogą stanowić nie tylko miejsce gniazdowania ptaków ale też zapewnić im schronienie na zimę. Aby budka lęgowa spełniała swoje zadanie musi jednak zostać powieszona w sposób zapewniający ptakom bezpieczeństwo, a także czyszczona raz w roku. Więcej...

W ten sposób sikorki ograniczają populację szkodników roślin, takich jak: bielinek kapustnik, piętnówka kapustnica, błyszczka jarzynówka, piędzik przedzimek. Sikory zjadają też zwójki, żerujące na jabłoniach, różach i iglakach, czyli zwójkę jabłkóweczkę, zwójkę różóweczkę i zwójkę sosnóweczkę. Sikorki nie gardzą też chrząszczami, muchówkami, pająkami, a nawet ślimakami.

Innym przykładem jest pospolity wróbel, który choć wiosną zjada nasiona, pączki roślinne i kiełkujące liście, to jednak karmi swoje pisklęta także owadami, takimi jak mszyce, chrząszcze ryjkowce i rozmaite gąsienice.

W ten sposób sikorki, wróble i inne ptaki dokarmiane zimą, w okresie od wiosny do lata pomagają nam w zwalczaniu szkodników roślin.

Dokarmiane zimą sikorki, latem łapią gąsienice szkodliwych owadów

Kiedy zaczynamy dokarmiać ptaki?

Dokarmianie ptaków zimą powinno się rozpocząć dopiero, gdy wystąpią opady śniegu lub duże mrozy. Gruba warstwa śniegu uniemożliwia ptakom odszukanie pokarmu w naturze, zaś w przypadku mrozów ptaki muszą jeść więcej wysokoenergetycznego pokarmu aby utrzymać się przy życiu. Zazwyczaj dokarmianie ptaków konieczne jest w okresie od grudnia do końca lutego.

Bardzo ważne!
Gdy ptaki zaczęliśmy już dokarmiać, musimy to robić regularnie do końca zimy. Ptaki przyzwyczajone do miejsca dokarmiania będą przelatywać duże odległości aby dotrzeć do naszego karmnika, nieraz tracąc przy tym dużo energii. Gdy zastaną karmnik pusty mogą nie dać rady znaleźć innego pokarmu.

Które ptaki dokarmiamy zimą?

Nad zbiornikami wodnymi z dokarmiania skorzystają łabędzie i dzikie kaczki. W parkach i miastach najczęściej dokarmia się gołębie, sierpówki, kawki i gawrony. W ogrodzie zaś nasze karmniki mogą odwiedzać sikorki, wróble i nieco mniejsze od nich mazurki, a także kosy, kwiczoły, dzwońce, zięby, trznadle i gile.

Dokarmianie ptaków zimą. Sikory chętnie dziobią surową słoninę

Czym dokarmiać ptaki w zimie?

Pokarm dla ptaków powinien być odpowiednio dobrany, gdyż niewłaściwy bardziej im zaszkodzi niż pomoże.

Oto 10 dobrych pomysłów na pokarm dla ptaków zimujących:

1. rozmaite ziarna zbóż (pszenica, jęczmień, owies, proso),
2. nasiona dyni, słonecznika (najlepiej niełuskanego) i kukurydzy,
3. naturalne płatki owsiane (można je przed podaniem skropić olejem),
4. gotowane kasze i ryż (kaszę jęczmienną i gryczaną można podawać ptakom bez gotowania ale już np. pęczak i ryż wyłącznie po ugotowaniu, gdyż niegotowane nadmiernie pęcznieją w ptasich żołądkach),
5. gotowane i pokrojone warzywa (marchew, ziemniaki, buraki, kapusta),
6. owoce świeże (np. pokrojone jabłka i gruszki) i suszone. Przed podaniem ptakom owoce suszone mogą wymagać namoczenia aby nie pęczniały w ptasich żołądkach. Owoce muszą być suszone bez dodatku cukru, nie mogą być to owoce kandyzowane, nie mogą zawierać dwutlenku siarki i innych konserwantów!
7. orzechy (ziemne, laskowe, włoskie, tylko naturalne, nieprażone i bez dodatku soli),
8. słonina (koniecznie surowa i niesolona, nie może wisieć dłużej niż 2 tygodnie, skorzystają z niej sikorki, dzięcioły i kowaliki),
9. dostępne w sklepach gotowe mieszanki ziarna dla ptaków zimujących, kolby oraz kule tłuszczowe,
10. dobrym zwyczajem jest umieszczenie w okolicy karmnika także poidełka, gdyż ptakom w zimie często brakuje wody.

Dokarmianie ptaków zimą. Warto w ogrodzie posadzić krzewy,
których owoce mogą stanowić zimowy pokarm dla ptaków.

Pamiętajmy, że podawana przez nas karma to nie jedyne pożywienie dla ptaków. Jeśli naprawdę chcemy ptakom pomóc, posadźmy w ogrodzie rośliny, na których przez jesień i zimę utrzymują się owoce stanowiące pokarm dla ptaków. Mogą to być: bez koralowy, jarząb pospolity, dzika róża, bez czarny, kalina koralowa, głóg, berberys, śliwa tarnina. Nawet jeśli owoce niektórych krzewów są dla nas trujące lub jadalne tylko po ugotowaniu, dla ptaków stanowią doskonały pokarm.

Uwaga!
Sól kuchenna jest dla ptaków bardzo szkodliwa i przyczynia się do ich odwodnienia, dlatego nie mogą jej zawierać żadne pokarmy podawane ptakom (zimą ptakom i tak zazwyczaj brakuje wody). Warzywa, kasze i ryż muszą być gotowane bez dodatku soli (nie wolno np. podawać ptakom warzyw z zupy). Uważajmy aby nie podać ptakom solonych orzeszków.
Ptakom nie powinno się podawać chleba, gdyż jest on mało odżywczy, a w żołądkach ptaków pęcznieje, wypełniając je bezwartościową treścią. Pieczywo zawiera też szkodliwe dla ptaków dodatki, jak np. w/w sól. W żadnym wypadku nie wolno ptakom podawać pieczywa spleśniałego!

Co jedzą poszczególne gatunki ptaków?

Spośród podanych wyżej pokarmów dla ptaków warto wybrać oczywiście te rodzaje, które będą odpowiednie dla ptaków występujących w naszym ogrodzie czy w innym miejscu dokarmiania. Aby ułatwić rozpoznanie poszczególnych gatunków ptaków, przygotowaliśmy grafikę "Ptaki zimujące w Polsce". Przedstawia ona popularne ptaki spotykane u nas zimą ale oczywiście nie wszystkie. I tak np. samych dzięciołów jest kilka gatunków, a do grafiki wybraliśmy najliczniej występującego u nas dzięcioła dużego.

Ptaki zimujące w Polsce

Co jedzą poszczególne gatunki ptaków:

• Ptaki drobne (wróble, mazurki, sikory, kowaliki, dzwońce czy trznadle ) - nasiona słonecznika, konopi, prosa, pszenicy, owsa, płatki owsiane,
• Ptaki większe (sierpówki, gołębie, kawki, gawrony) - większe nasiona i grube kasze,
• Sikorki, dzięcioły, kowaliki - surowa słonina, niesolona, może wisieć maksymalnie 2 tygodnie, potem trzeba wymienić na świeżą. Pamiętajmy, że nie samą słoniną sikorka żyje, więc poza słoniną podajemy też inne rodzaje pokarmu,
• Ptaki wodne (łabędzie, kaczki) - ziarna zbóż, drobno pokrojone gotowane warzywa i świeże owoce, kukurydza.

Dobrej jakości mieszanki ziarna dla ptaków, kolby oraz kule tłuszczowe można zamówić w sklepie naszego poradnika. Aby zobaczyć ofertę, naciśnij przycisk poniżej.

Jaki karmnik wybrać i gdzie go umieścić?

Najpopularniejsze są karmniki drewniane. Powinny one posiadać spadziste zadaszenie chroniące przed opadami deszczu oraz podłogę z listewkami po bokach aby ziarno nie było zwiewane przez wiatr. Niektóre karmniki drewniane mają wysuwane tacki lub szuflady, co ułatwia wymianę lub dosypywanie ziarna. Konstrukcja karmnika powinna dawać ptakom łatwy dostęp do pokarmu oraz możliwość obserwowania otoczenia i ewentualnie zbliżających się drapieżników. W przeciwnym razie ptaki będą unikać takiego karmnika, traktując go jako niebezpieczną pułapkę.

Karmnik należy regularnie sprawdzać i czyścić. Usuwamy zabrudzone i psujące się ziarno, codziennie uzupełniając świeży pokarm. Wskazane jest także aby raz w tygodniu karmnik umyć ciepłą wodą z mydłem lub płynem do mycia naczyń, a nawet odkażać wrzątkiem aby zmniejszyć ryzyko przenoszenia chorób i pasożytów między ptakami. Idealnie do mycia karmnika nadaje się mydło potasowe z dodatkiem czosnku, który posiada właściwości antybakteryjne.

Niestety tradycyjne karmniki drewniane, a szczególnie ozdobne karmniki rustykalne, z dachami z gałązek wierzbowych, nie zawsze się sprawdzają. To co nam się podoba w ogrodzie dla ptaków nie zawsze jest najlepsze. Znacznie łatwiej jest czyścić karmniki metalowe i z tworzyw sztucznych. Z drugiej strony jednak w tradycyjnych karmnikach drewnianych ptaki mają najlepszy dostęp do wysypanego pokarmu. Z nowoczesnymi karmnikami, często niepotrzebnie udziwnionymi, radzą sobie tylko najzwinniejsze gatunki ptaków.

Dobrze sprawdzają się karmniki z pojemnikami dozującymi ziarno, takie jak np. karmnik dla ptaków z dozownikiem dostępny w naszym sklepie. W takim pojemniku ziarno jest chronione przed wilgocią i zabrudzeniem przez ptaki. Wysypuje się ono stopniowo w miarę zjadania przez ptaki. Dzięki temu ziarna nie trzeba codziennie wymieniać, wystarczy je uzupełniać.

Dokarmianie ptaków zimą. Karmnik z pojemnikiem dozującym ziarno

Karmnik powinien być umieszczony na wysokości 1,5 do 2 metrów aby ptaki miały z niego dobry punkt obserwacyjny. Umieszczony wysoko karmnik jest trudniej dostępny dla kotów i innych zwierząt zagrażających ptakom. Ale my też musimy mieć do niego dostęp aby uzupełnić pokarm lub wyczyścić karmnik.

Dobrze jest jeśli karmnik jest osłonięty od wiatru. Dlatego dobrze sprawdzają się karmniki montowane bezpośrednio przy ścianie budynku. Karmnik nie powinien natomiast znajdować się blisko elementów poruszających się i trzepoczących na wietrze, które mogą ptaki wystraszyć. Również sam karmnik powinien być zamontowany stabilnie.

Częstym pomysłem jest wieszanie karmnika na gałęzi drzewa. Niestety w takich miejscach kot może bardzo łatwo wspiąć się do karmnika i zaatakować ptaki. Lepszym rozwiązaniem jest umieszczenie karmnika na wbitym w ziemię drewnianym paliku lub metalowym pręcie. Średnica takiego palika nie powinna przekraczać 5 cm. Wówczas kotu będzie się ciężko po nim wspiąć. Z tego względu bardzo dobrze sprawdza się dostępny w naszym sklepie karmnik dla ptaków nasuwany na palik.

Dokarmianie ptaków w mieście

Oczywiście nie każdy posiada własny ogród i większość osób dokarmia ptaki w mieście, na skwerach, podwórkach czy w parkach. Również i w tym przypadku wybór odpowiedniego miejsca na dokarmianie ptaków zimą i sposób, w jaki to robimy, są bardzo ważne. Rozrzucone na osiedlowym trawniku rozmiękłe kawałki chleba nie wyglądają estetycznie i nic dziwnego, że taki sposób dokarmiania ptaków budzi sprzeciw okolicznych mieszkańców. Nie mówiąc już o tym, że ptaki są ciągle płoszone przez przechodzących ludzi i biegające psy.

W takim wypadku musimy się liczyć nie tylko z uwagami innych osób ale nawet mandatem. Wprawdzie nie grozi nam mandat za dokarmianie ptaków, które nie jest zakazane, ale np. za zaśmiecanie miejsca publicznego pozostałościami po karmieniu. Musimy też pamiętać, że spółdzielnie lub wspólnoty mieszkaniowe mają prawo na swoim terenie taki zakaz wprowadzić.

Zimą możemy dokarmiać kaczki i inne ptaki wodne

Dokarmiając ptaki w mieście wybierzmy więc miejsce, w którym ptaki będą mieć zapewniony spokój i poczucie bezpieczeństwa, zwłaszcza gatunki płochliwe z natury, które nie zbliżą się do miejsca karmienia, jeśli będą czuły się zagrożone. Powinien być to obszar zaciszny oraz położony z dala od ulic i chodników, którymi często chodzą ludzie. W ten sposób, ani my nie będziemy skrzydlatym stołownikom przeszkadzać, ani one nam.

Wskazane jest również to, by miejsce karmienia ptaków osłonięte było od wiatru. Jednocześnie jednak ptaki muszą mieć do niego łatwy dostęp i, co najważniejsze, możliwość ucieczki w razie zagrożenia.

Nie sypmy zbyt dużo pokarmu dla ptaków, a tylko tyle ile ptaki będą w stanie zjeść. Na chodnikach stosujmy wyłącznie suche ziarno, które tak szybko nie rozmięka i nie zostawia plam. W ten sposób zadbamy aby miejsce dokarmiania ptaków pozostało czyste.

Zapamiętanie wszystkich zasad dotyczących dokarmiania ptaków może być trudne. Pomoże nam w tym infografika "Jak mądzre dokarmiać ptaki" przygotowana przez Lasy Państwowe oraz Polską Grupę Infograficzną. Zachęcam aby zapisać sobie jej kopię na pulpicie i często do niej zaglądać :-)

Opracowano na podstawie: K. Bratbury, Las w twoim ogrodzie, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2018, s. 40-45; Michał Mazik, Zwierzęta w ogródku, Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała 2017, s. 8-20, Jerzy Woźniak, Ekologiczny ogród, GWF Sp. z o.o., Warszawa 2013, s. 71-76 oraz informacje ze stron internetowych Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (https://www.gdos.gov.pl) i Lasów Państwowych (https://lasy.gov.pl).

Przeczytaj również:

Ptaki w ogrodzie
Ptaki w ogrodzie lub na działce mogą być postrzegane zarówno jako nasi przyjaciele, np. sprzymierzeńcy w walce ze szkodliwymi owadami, jak i jako szkodniki naszych upraw, wyjadające nasiona i owoce. Dowiedz się jaka jest szkodliwość ptaków w ogrodzie oraz zobacz jak ważną rolę pełnią one w przyrodzie. Oto jak okiełznać ptaki w ogrodzie i cieszyć się z ptasiego towarzystwa! Więcej...

Ochrona roślin przed zimą, mrozem i wiatrem
Gdy nastają chłodniejsze dni i jesień zbliża się ku końcowi szczególnego znaczenia nabiera ochrona roślin ogrodowych przed zimą, mrozem i wiatrem. Zwłaszcza gdy uprawiamy rośliny wrażliwe na niskie temperatury. Niektóre rośliny uprawiane w pojemnikach będą wymagały ukrycia ich na okres zimy do zamkniętych pomieszczeń. Roślin sadzonych w gruncie nie możemy jednak przenieść. Jak zatem chronić je przed zimą, mrozem i mroźnym wiatrem. Więcej...

Bielenie drzew owocowych. Jak, kiedy i czym bielić drzewka?
Bielenie drzew owocowych to jeden z ważniejszych zabiegów w sadzie. Zadaniem bielenia jest utrzymanie drzew owocowych w dobrym stanie i zapobieganie uszkodzeniom kory. Niestety wokół bielenia narosło wiele nieprawdziwych przekonań, a większość osób wykonuje ten zabieg w niewłaściwym terminie! Aby prawidłowo wykonać bielenie drzew owocowych przeczytaj nasze rady - jak bielić drzewka, czym bielić oraz kiedy wykonać bielenie drzew w sadzie? Więcej...