Skorzonera - właściwości, zastosowanie, uprawa w Polsce

Skorzonera to dość mało znane warzywo korzeniowe o cennych właściwościach odżywczych i ciekawych walorach smakowych. Można ją zbierać dość późno i dobrze się przechowuje, stanowiąc wartościowe uzupełnienie diety zimą. Poznaj liczne możliwości zastosowania skorzonery w kuchni i medycynie naturalnej oraz dowiedz się jak uprawiać skorzonerę w Polsce aby warzywo to miało najlepszy smak i zachowało swoje walory odżywcze.

Skorzonera (Scorzonera hispanica)

Skorzonera - właściwości

Skorzonera (Scorzonera hispanica) to roślina, należąca do rodziny astrowatych (Asteraceae), pochodząca z rejonu Europy Południowej i Środkowej, występująca także na Kaukazie. Pierwsze wzmianki o wykorzystywaniu skorzonery notuje się na wiek X w Hiszpanii, następnie rozpowszechniła się we Francji w wieku XVI. W Polsce cały czas jest dość mało znana i rzadko uprawiana.

Częścią jadalną skorzonery jest przede wszystkim jej korzeń, choć również młode liście są wykorzystywane w kuchni. Korzeń skorzonery ma dużą wartość energetyczną (na 100 g przypada ok. 86 kcal). Najważniejszymi składnikami świeżej masy korzeniowej są głównie cukry (w tym inulina), białko, tłuszcz, błonnik oraz witaminy: C, B1, B2 i PP. Skorzonera jest również bogata w sole mineralne potasu, sodu, wapnia, fosforu, magnezu oraz żelaza.

Poza odżywczymi właściwościami skorzonery warto docenić również jej smak, który na surowo jest orzechowy a po ugotowaniu przypomina delikatny smak szparagów. Dlatego też skorzonera często nazywana jest "zimowym szparagiem" (ta nazwa ma też związek z terminem jej zbioru). Za smakowe właściwości skorzonery odpowiadają duże ilości glikozydów: koniferyny, inuliny, asparganiny, argininy, histydyny, choliny i laktucyny.

Warto wiedzieć!
Ze skorzonerą często mylona jest salsefia, której korzenie są znacznie jaśniejsze (mają żółtoszarą skórkę) i mniej kruche.

Skorzonera - zastosowanie

Szerokie zastosowanie skorzonery w kuchni ma związek z różnorodnymi możliwościami przygotowania jej korzeni. Można je podawać świeże, ugotować, mrozić lub marynować. Skorzonera jest nie tylko bardzo smacznym warzywem ale również lekkostrawnym. Często skorzonerę stosuje się do przygotowania zup i surówek. Ugotowane korzenie można podawać z sosami (np. beszamelowym), zapiekać z serem lub pomidorami itp.

Jak już wcześniej wspominano zastosowanie skorzonery nie ogranicza się jedynie do jej korzeni. Również młode liście skorzonery są wykorzystywane do sałatek i surówek. Niektórzy cenią też żółte kwiaty skorzonery, którymi zdobią sałatki lub dodają je do omletów.

Wysoka zawartość glikozydów w korzeniach pozwala stosować skorzonerę w leczeniu wielu schorzeń. Skorzonerę stosuje się w różnych chorobach układu pokarmowego. Ze względu na znaczną ilość inuliny jest ona również polecana dla diabetyków. Skorzonera obniża poziom cholesterolu we krwi, stymuluje rozwój probiotycznej flory jelitowej, uśmierza ból żołądka.

Korzenie skorzonery

Skorzonera - uprawa w Polsce

Skorzonera ma dość wygórowane wymagania uprawowe ale na szczęście jest odporna na mróz, dlatego świetnie radzi sobie w klimacie Polski. Wymaga stanowiska nasłonecznionego, o umiarkowanej wilgotności. Skorznera nie lubi skrajności. Szkodzić będzie jej zarówno nadmiar wody jak i susza. Jedynym okresem, kiedy należy dostarczać większą ilość wody jest połowa czerwca do końca sierpnia, kiedy to korzenie przyrastają na grubość.

Gleba do uprawy skorzonery powinna być niezbyt ciężka, piaszczysto-gliniasta oraz bogata w próchnicę, o odczynie pH 6,5 - 7,5. Korzenie są dosyć kruche i długie, dlatego uprawiane w zbyt ciężkiej, gliniastej ziemi, podczas zbioru będą się łamać.

Uprawa skorzonery najlepiej udaje się na miejscach po roślinach obficie nawożonych obornikiem (skorzonerę uprawia się w drugim roku po oborniku). Wiosną, przed siewem skorzonery, stosuje się nawozy mineralne, takie jak Azofoska czy Polifoska, w ilości 8 kg/100m².

Uwaga! Jeżeli pH gleby jest zbyt niskie, konieczne jest wapnowanie. Nie wolno go jednak wykonywać wiosną, tuż przed siewem, gdyż skorzonera źle to znosi. Wapnowanie gleby pod skorzonerę przeprowadzamy jesienią, w roku poprzedzającym siew.

Skorzonerę uprawia się z siewu nasion. Najlepszym terminem siewu skorzonery jest okres od połowy kwietnia do początku maja. Po wzejściu siewek należy je przerzedzić aby rosły co 5-8 cm. Oczywiście należy również pamiętać o regularnym odchwaszczaniu, tak aby skorzonera podczas wzrostu nie musiała konkurować z chwastami o wodę i składniki mineralne.

Zbiór skorzonery, ze względu na jej mrozoodporność, może odbywać się później niż zbiór innych warzyw. Optymalnym terminem zbioru skorzonery jest koniec października (zbierane w tym okresie korzenie mają gładką, niemal czarną skórkę oraz biały miąższ), choć jeśli pogoda pozwoli, warzywo to można wykopywać też w listopadzie, a nawet później. Jeśli gleba jest przesuszona, warto 2 dni przed zbiorem obficie podlać grządki ze skorzonerą, co znacznie ułatwi wykonanie zbioru. Po wykopaniu roślin, liście przycinamy 1 cm nad wierzchołkiem korzenia. Tak przygotowaną skorzonerę przechowuje się w piwnicy w wilgotnym piasku. Zalecana temp. powietrza ok. 1°C.

Warto wiedzieć! Korzenie korzonery są bardzo kruche i łatwo się łamią podczas zbioru. Jeśli ich fragmenty pozostaną w ziemi, w następnym roku mogą wyrosnąć z nich nowe rośliny. Dlatego zbiór korzeni trzeba przeprowadzić bardzo dokładnie, a korzenie wykopywać delikatnie aby ich nie połamać.

Katarzyna Marciniak

Przeczytaj również:

Ogródek warzywny dla początkujących
Jak zaplanować ogródek warzywny dla początkujących i dobrać do niego warzywa łatwe w uprawie. Specjalnie dla nowicjuszy przygotowaliśmy przykładowy plan ogródka warzywnego dla początkujących! Więcej...

Jakie warzywa sadzić obok siebie - tabela
To, jakie warzywa sadzimy obok siebie, nie pozostaje bez wpływu na ich wzrost i jakość plonu. Poszczególne warzywa sadzone obok siebie mogą wzajemnie oddziaływać pozytywnie lub negatywnie. Zobacz jakie warzywa sadzić obok siebie, aby uzyskać zdrowy i wysoki plon. Oto kilka przydatnych wskazówek oraz tabela z zestawieniem warzyw, które warto sadzić obok siebie. Więcej...

Jesienny zbiór warzyw. Kiedy je zbierać i jak przechowywać?
Niemal w każdym ogrodzie znajduje się grządka warzywna, gdyż wielu z nas jest zwolennikami własnych upraw. Zwykle jednak nasiona ulubionych buraków, marchwi czy pietruszki wysiewamy w nadmiarze i w ciągu sezonu nie jesteśmy w stanie wszystkiego przejeść, warto zatem spróbować przechować nasze "witaminki" przez zimę. Więcej...

Opracowano na podstawie: Warzywa mało znane i zapomniane, prof. dr hab. Marian Gapiński, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Poznań 1993r.; Uprawa mało znanych roślin warzywnych, Beata Durau, Wydawnictwo Uczelniane Uniwersytetu Technologiczno - Przyrodniczego w Bedgoszczy, Bydgoszcz 2013. Fot. depositphotos