Kalarepa - wartości odżywcze, uprawa, rozmnażanie

Kalarepa to dwuletnie warzywo z rodziny kapustowatych, którego częścią jadalną jest skrócona, zgrubiała łodyga. Wartości odżywcze kalarepy i jej ciekawy smak sprawiają, że warto to warzywo włączyć do swojej diety. Zobacz jak wygląda uprawa kalarepy w ogrodzie oraz poznaj najlepsze odmiany kalarepy do uprawy amatorskiej. Podpowiadamy też jak przeprowadzić rozmnażanie kalarepy z własnej uprawy oraz jakie choroby i szkodniki atakują to warzywo.

Kalarepa - Brassica oleracea var. gongyloides
Fot. pixabay

Jak wygląda kalarepa?

Kalarepa (Brassica oleracea var. gongyloides) jest gatunkiem wyłącznie uprawowym, nie występuje na stanowiskach naturalnych. Jej popularność wynika z walorów odżywczych, dietetycznych i smakowych. W pierwszym roku uprawy kalarepa tworzy silnie skróconą, mięsistą łodygę - zgrubienie kuliste bądź owalne, które jest częścią jadalną rośliny. W drugim roku roślina tworzy pęd kwiatostanowy. Za sprawą antocyjanów jadalne zgrubienie kalarepy może przybierać barwę białą, zieloną, niebieskofioletową lub purpurową, lecz nie ma to wpływu na jego smak.

Kalarepa - wartości odżywcze

Kalarepa jest niskokaloryczna. 100 g tego warzywa to tylko 41,7 kcal. Jest również bogatym źródłem witamin i składników mineralnych, takich jak: witaminy A, B1, B2, B3, B6, fosfor, wapń, magnez, selen, kobalt, żelazo, sód, potas. Zawartość witaminy C w kalarepie jest tak duża, że wystarczy zjeść jedną średniej wielkości kalarepę aby zapewnić dzienną dawkę tej witaminy potrzebnej dorosłemu człowiekowi.

Luteina, której źródłem jest kalarepa, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie wzroku. Izotiocyjany i indole zawarte w kalarepie chronią organizm przez rozwojem nowotworów. Wykazują także działanie grzybobójcze i bakteriobójcze.

Kalarepa to cenne źródło witamin i minerałów
Fot. pixabay

Nie tylko zgrubienie kalarepy, ale także jej liście zawierają mnóstwo witaminy C, wapnia oraz żelaza. Wykazują działanie oczyszczające, przeciwzapalne oraz obniżają ciśnienie krwi.

Wartości odżywcze kalarepy sprawiają, że warto ją jeść na surowo. Może być spożywana jako składnik sałatek,a także w postaci zapiekanek, gulaszy warzywnych, a nawet zup.

Kalarepa - odmiany

Odmiany kalarepy różnią się od siebie kształtem zgrubienia i jego barwą oraz czasem uprawy - na zbiór wczesny, średnio wczesny oraz późny. Przedstawiamy najpopularniejsze odmiany kalarepy polecane do uprawy w ogrodzie.

Kalarepa - odmiany wczesne:

Kalarepa 'Lanro' - to odmiana o jasnej skórce i delikatnym miąższu. Dobrze znosi przymrozki i nadaje się do uprawy przyspieszonej.

Kalarepa 'Wiedeńska Biała' - odmiana o białej skórce, tworzy niewielkie zgrubienia o delikatnym smaku.

Kalarepa 'Wiedeńska Fioletowa' - różni się od Wiedeńskiej Białej barwą oraz nieco dłuższym okresem wegetacjo i mniejszą skłonnością do drewnienia.

Kalarepa 'Kref' F1 - to odmiana o delikatnym miąższu, bez skłonności do drewnienia i odporna na pękanie.

Kalarepa 'Gabi' - ma zgrubienie kuliste, żółtozielone i soczyste. Odmiana wykazuje dużą odporność na pękanie i drewnienie zgrubienia.

Różnokolorowe odmiany kalarepy
Fot. pixabay

Kalarepa - odmiany średnio wczesne

Kalarepa 'Delikates Weiser' - tworzy silne, duże kuliste lub spłaszczone zgrubienia o wadze ok. 90-140 g i jasnej barwie. Tworzy średniej wielkości zgrubienia, polecana zarówno do uprawy wczesnej, jak i poplonowej, okres wegetacji trwa 55 dni.

Kalarepa 'Konmar' F1 - to odmiana o białym, delikatny miąższ i wysokiej odporność na choroby liści. Wykazuje się niską podatnością zgrubienia na pękanie.

Kalarepa 'Komet' F1 - jest odmianą o kruchym i soczystym miąższu. Odznacza się doskonałą plennością oraz wykazuje dużą odporność na drewnienie.

Kalarepa 'Troja' F1 - przeznaczona jest do spożycia na surowo, do kilku miesięcznego przechowywania i do mrożenia. Zgrubienia biało-zielone, kulistospłaszczone, osiągają masę do 6 kg.

Kalarepa - odmiany późne

Kalarepa 'Alka' - o ciemnofioletowym i soczystym zgrubieniu jest przeznaczona do bezpośredniego spożycia i długiego przechowywania. Okres wegetacji trwa 85 dni.

Kalarepa Delikatess Blauer - to plenna odmiana o niebiesko-fioletowych, lekko dużych i kulistych zgrubieniach.

Kalarepa Niebieska Masłowa - ma okres wegetacji trwający do 75 dni. Ta odmiana tworzy duże ciemnoczerwone zgrubienia o białym miąższu, który nie ma tendencji do drewnienia.

Kalarepa Gigant - wykształca duże zgrubienia osiągające wagę nawet 4 kg i nie ma tendencji do drewnienia.

Kalarepa - uprawa

Kalarepa najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym w temperaturze 12-18°C. Dobrze znosi spadki temperatury. Jedynie o młode rośliny należy wyjątkowo dbać, gdyż długotrwałe chłody powodują wybijanie w pędy kwiatostanowe. Ziemia do uprawy kalarepy powinna być zasobna, próchniczna, żyzna, o odczynie pH 6,0-6,5.

Kalarepa ma płytki system korzeniowy, dlatego wymaga gleb wilgotnych. Brak dostatecznej ilości wody powoduje, że zgrubienia drewnieją. Nadmiar wody powoduje zaś ich pękanie. Dlatego ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym w uprawie kalarepy jest regularne nawadnianie w okresie tworzenia się zgrubienia.

Nadmiar wody prowadzi do pękania kalarepy
Fot. pixabay

Zaleca się uprawę kalarepy w drugim lub trzecim roku po oborniku. Nawożenie mineralne kalarepy należy prowadzić na podstawie wyników analizy gleby. Roślina jest wrażliwa na chlor, więc nawozy potasowe powinno się stosować w formie siarczanowej. Najlepszą formą nawozów azotowych dla kalarepy jest saletra amonowa lub saletrzak.

Kalarepa nie powinna rosnąć w tym samym miejscu częściej, niż co 4 lata. Odpowiedni płodozmian warzyw uchroni roślinę przed wieloma chorobami, mogącymi przetrwać w glebie. Również ze względu na choroby, kalarepy nie uprawia się po innych warzywach kapustnych, takich jak: brokuły, jarmuż, kalafior, kapusta głowiasta, kapusta pekińska, kapusta włoska.

Kalarepa - rozmnażanie

Kalarepę rozmnaża się z nasion. Terminy wysiewu nasion kalarepy są następujące:

• na wczesny zbiór wysiewamy ją w pod osłonami w drugiej połowie lutego, a na miejsce stałe sadzimy w połowie kwietnia,
• na zbiór letni wysiew nasion kalarepy odbywa się na początku kwietnia, a sadzenie rozsady w maju i czerwcu,
• odmiany kalarepy przeznaczone na zbiór jesienny wysiewa się w czerwcu i sadzi na miejsce stałe w sierpniu.

Rozsada kalarepy wysadzona do gruntu
Fot. pixabay

Nasiona kalarepy można wysiewać do skrzynek, a gdy rozsada ma około 2 tygodnie pikujemy siewki do osobnych doniczek o średnicy 10-12 cm. W uprawie na niewielką skalę nasiona można też od razu wysiewać do doniczek. Umieszczamy po 2-3 nasiona kalarepy w każdej doniczce, a po wschodach zostawiamy tylko najsilniejszą siewkę.

Nasiona kalarepy potrzebują temperatury około 14-20°C do wschodów. Po wykiełkowaniu obniżamy temperaturę do 12°C. Przed posadzeniem na miejsce stałe należy rozsadę zahartować przez stopniowe obniżanie temperatury i ograniczanie podlewania, aby rośliny lepiej się przyjęły.

Po około dwóch miesiącach produkcji rozsada kalarepy, która wykształciła 4-5 liści, może być sadzona sadzona na miejsce stałe. W zależności od odmiany, rośliny sadzimy w rozstawie 40x50, 40x30 lub 30x15 cm. Zastosowanie osłon z agrowłókniny lub folii w uprawie na zbiór wczesny znacznie przyspieszy wzrost roślin oraz ograniczy ich wybijanie w pędy.

Dojrzała kalarepa gotowa do zbioru
Fot. pixabay

Kalarepa - choroby i szkodniki

Chemiczna ochrona kalarepy przed chorobami jest trudna ze względu na krótki okres wegetacji tego warzywa i niewielką ilość zarejestrowanych środków ochrony roślin. Ewentualnie dostępne preparaty, dozwolone do stosowania w uprawach amatorskich, zarejestrowane są głównie do ochrony kapusty, a nie kalarepy. Dlatego warto przyjrzeć się naturalnym środkom i metodom ochrony roślin, szczególnie jeśli kalarepę uprawiamy amatorsko we własnym ogródku.

Choroby grzybowe kalarepy warto zwalczać przy pomocy naturalnych wyciągów z ziół i chwastów takich jak: pokrzywa, skrzyp polny czy krwawnik pospolity. Również gnojówki roślinne mogą pomóc w walce z chorobami i szkodnikami, wzmacniając rośliny i uodparniając je.

Przede wszystkim jednak powinniśmy usuwać z grządek pozostałości po uprawie, gdyż to na nich mogą zimować patogeny do następnego roku. Musimy także robić co najmniej 4-letnie przerwy w uprawie kalarepy i innych warzyw kapustnych na danym stanowisku.

Mączniak rzekomy kapustnych - to choroba grzybowa, której objawami są brunatne plamy na górnej stronie blaszki liściowej, a na spodniej części biały lub szary nalot grzybni. Chorobie sprzyja wilgoć. Aby uchronić kalarepę przed mączniakiem, warto wykonywać opryski wywarem ze skrzypu polnego oraz gnojówką z pokrzywy. W obu przypadkach opryskiwać należy rośliny i glebę kilkakrotnie co 2-3 tygodnie. Jeśli nie mamy możliwośći samodzielnie przygotować w/w preparatów można kupić w sklepie ogrodniczym gotowy preparat ze skrzypu polnego o nazwie Skrzyp Ekstrakt ProBio Ogród oraz gotowy wyciąg z pokrzywy Target Natural.

Czerń krzyżowych - choroba ta, zwana też alternariozą, objawia się podłużnymi, brunatnymi plamami na łodyżkach siewek, a na starszych roślinach okrągławymi, nekrotycznymi plamami na zewnętrznych liściach. Patogen zimuje w resztkach roślin pozostawionych po zbiorze. Źródłem infekcji mogą być również chwasty z rodziny kapustowatych oraz zakażone nasiona kalarepy.

Przed tą chorobą kalarepę można chronić poprzez opryski preparatem Signum 33 WG. Środek można stosować od fazy 3 liści do końca fazy, gdy zgrubienie osiągnie 70% typowej wielkości. Pierwszy zabieg wykonuje zapobiegawczo, zgodnie z sygnalizacją, lub z chwilą pojawienia się pierwszych objawów choroby. Zalecana dawka preparatu to 10 g na 6-8 litrów wody, co wystarczy na 100 m² grządek. Signum 33 WG można zastosować maksymalnie 3 razy w sezonie wegetacyjnym, w odstępach 3-4 tygodni.

Biała rdza krzyżowych - to choroba grzybowa, której objawy widoczne są na liściach, pędach i kwiatostanach. Pojawiają się plamy nekrotyczne plamy, w obrębie których tworzą się pęcherzyki. Pękając uwalniają zarodniki grzyba. Porażone organy ulegają deformacji i zamierają.

Pchełki ziemne - to małe chrząszcze wygryzające w liściach otwory. Mogą zniszczyć całą uprawę kalarepy. Najskuteczniejszym sposobem walki z tymi szkodnikami jest osłonięcie roślin agrowłókniną lub gęstą siatką. Można również zastosować tabliczki lepowe pokryte substancją, do której przyklejają się chrząszcze. Niektóre rośliny jak kocimiętka, sałata czy szpinak odstraszają pchełki, ograniczając ich występowanie. Domowym sposobem na pchełki ziemne jest także opylanie roślin mączką bazaltową.

Bielinek kapustnik - szkody wyrządzają żerujące na kalarepie gąsienice tego motyla. Objawy żerowania gąsienic bielinka kapustnika w postaci wygryzionych dziur mogą przypominać uszkodzenia powodowane przez pchełki lub gąsienice tantnisia krzyżowiaczka.

Aby uniknąć inwazji bielinka kapustnika obok kalarepy warto sadzić rośliny, których zapach odstrasza lub dezorientuje motyle bielinka. Do odstraszania bielinka kapustnika można wykorzystać rośliny o silnym zapachu, takie jak: hyzop, szałwia, macierzanka, lawenda, majeranek, mięta, aksamitka. Najbardziej popularne jest jednak sadzenie warzyw kapustnych współrzędnie z pomidorami i selerem.

Do oprysku na bielinka kapustnika warto zastosować przede wszystkim biologiczny preparat Lepinox Plus. Można wykorzystać także zioła i chwasty takie jak krwawnik czy wrotycz do samodzielnego przygotowania naturalnych preparatów zwalczających bielinka.

Mszyca kapuściana - żeruje na liściach kalarepy żywią się sokiem roślin. Porażone liście ulegają deformacji, odbarwieniu, następnie więdną i zamierają.

Naturalnym sposobem na zwalczanie mszyc jest wykonanie oprysku z użyciem mydła potasowego lub sody oczyszczonej. Można również zastosować oprysk preparatem z cebuli, czosnku, pokrzywy, krwawnika, bylicy piołun czy mniszka lekarskiego. Aby mszyce nie obsiadały roślin, można je także oprószyć mączką bazaltową lub wykonać oprysk naturalnym preparatem Emulpar 940 EC.

Ślimaki żerujące na liściach i zgrubieniach kalarepy powodują uszkodzenia, choroby i zamieranie roślin. Przeciwko tym szkodnikom kalarepy możemy wykorzystać pułapkę na ślimaki ze środkiem wabiącym oraz ekologiczny granulat na ślimaki Ślimak Control. Stosowanie pułapek na ślimaki i ekologicznych granulatów jest w pełni bezpieczne w uprawie warzyw. Pomocne jest też opylanie ziemi i roślin mączką bazaltową, która oblepia ciała ślimaków i utrudnia im poruszanie się.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Orłowski M., Kołota E., Strychacz I., Uprawa warzyw w gruncie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988, s. 61-69;
2. Michalak G., Kalarepa - cenna warzywo (cz.1) w Wieś Mazowiecka, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie 6/2017;
3. Michalak G., Kalarepa - cenna warzywo (cz.2) w Wieś Mazowiecka, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie 7-8/2017;
4. Czarnocka H., Warzywa kapustne, Warszawa 1982, s. 129-140.

Przeczytaj również:

• Warzywa kapustne - rodzaje, gatunki, przykłady. Lista polecanych odmian
• Domowe sposoby na szkodniki kapusty
• Jakie warzywa sadzić obok siebie - tabela