Naturalne środki ochrony roślin, czyli ogród bez chemii

Naturalne środki ochrony roślin, oparte na substancjach roślinnych, pozwalają ograniczyć lub całkowicie zaniechać stosowania szkodliwych środków chemicznych. W tej grupie preparatów ochronnych do wyboru mamy naturalne środki ochrony roślin sporządzane samodzielnie, głównie na bazie ziół i chwastów, oraz gotowe biopreparaty do kupienia w sklepie. Dodatkowo mogą pomóc ekologiczne pułapki na owady. Oto sprawdzone sposoby na ogród bez chemii!

Prowadziąc ogród bez chemii i stosując naturalne środki ochrony roślin,
produkujemy zdrową, ekologiczną żywność

Gdy podczas wizyty w ogrodzie zauważymy, że nasze rośliny chorują, bądź są atakowane przez szkodniki, najprościej jest użyć szybkie i skuteczne w działaniu chemiczne środki ochrony roślin. Chociaż środki te są powszechnie stosowane, a w niektórych przypadkach wręcz niezbędne, z ich użyciem wiążą się pewne zagrożenia. Niewłaściwie zastosowane preparaty chemiczne mogą być niebezpieczne nie tylko dla roślin, ale również dla nas samych.

Dlatego też znacznie bezpieczniej jest prowadzić ogród bez chemii, a na działkach i w ogrodach przydomowych stosować wyłącznie naturalne środki ochrony roślin, oparte na wywarach i wyciągach z chwastów i ziół. Wiele spośród takich preparatów możemy przygotować samodzielnie, dzięki czemu będą one tańsze, niż gotowe preparaty zakupione w sklepie. Możemy też sięgnąć po gotowe biopreparaty dostępne w handlu oraz urządzenia i preparaty do zwabiania i wyłapywania szkodników.

Poza wymienionymi metodami, warto również zwrócić uwagę na owady pożyteczne w ogrodzie, które żywią się szkodnikami roślin ogrodowych, pomagając tym samym ograniczyć liczebność szkodników w naszych ogrodach i na działkach. Niestety stosowane chemiczne środki ochrony roślin, poza szkodnikami, mogą być szkodliwe też dla owadów pożytecznych. To kolejny powód aby prowadzić ogród bez chemii, oparty o naturalne metody uprawy uprawy, nawożenia i ochrony roślin.

Pszczoła murarka ogrodowa - hodowla, jak zrobić domek
Pszczoła murarka ogrodowa jest niezwykle pożytecznym owadem. Od innych pszczół wyróżnia się większą łagodnością oraz dużą intensywnością zapylania roślin. Dlatego warto murarce ogrodowej zapewnić dobre warunki do bytowania w naszym ogrodzie. Zobacz jak wygląda hodowla murarki ogrodowej i jak łatwo zrobić domek, stanowiący schronienie dla tej pszczoły. Więcej...

Naturalne środki ochrony roślin przygotowywane własnoręcznie

Do naturalnych środków ochrony roślin, przygotowywanych samodzielnie, zaliczamy wyciągi, odwary i gnojówki uzyskiwane najczęściej ze świeżych lub suszonych ziół. Podlewanie lub opryskiwanie roślin takimi preparatami wykonuje się z reguły 3 do 4-krotnie w okresie największego zagrożenia dla roślin. Mają one działanie głównie zapobiegawcze. Mogą się okazać niewystarczające gdy wystąpiła zwiększona liczba chorób czy szkodników roślin. Stosowane zapobiegawczo nie są jednak szkodliwe dla otoczenia (o ile oczywiście nie stosujemy ich w nadmiarze i w zbyt dużym stężeniu) i można je włączyć do regularnych, planowanych zabiegów w ogrodzie. Plon z roślin opryskiwanych samodzielnie przygotowanymi preparatami można bezpiecznie zbierać po 3 dniach od przeprowadzenia zabiegu (a czasem nawet już po 1 dniu). Po takim okresie znika zapach preparatów.

Zbiór roślin do przygotowania naturalnych środków ochrony roślin przeprowadzamy w dni pogodne, ciepłe i suche, w odpowiedniej fazie rozwoju roślin. Po zbiorze rośliny suszymy w miejscu ocienionym, przewiewnym, najlepiej zadaszonym. Rośliny rozkładamy cienką warstwą lub wieszamy na sznurkach. Wysuszony materiał roślinny zapakowany w torebki papierowe przechowujemy w suchym pomieszczeniu.

Naturalne środki ochrony roślin, przygotowywane samodzielnie, można podzielić na następujące grupy:

Wyciągi - uzyskuje się poprzez zalanie roślin gorącą wodą i moczenie ich przez kolejne 24 godziny, najlepiej przygotować go na dzień przed wykonaniem planowanego zabiegu i nie przechowywać dłużej niż 1 dzień, gdyż potem następuje fermentacja, zmieniająca właściwości preparatu,

Wywary - powstają poprzez zalanie roślin wodą i moczenie ich przez jeden dzień (do 24 godzin), na koniec podgrzewamy je do wrzenia (lub gotujemy przez 20 do 30 minut), stosujemy po ostygnięciu.

Wyciągi i wywary do opryskiwania roślin oraz wywary przeznaczone do przechowywania (gorący wywar przelany i szczelnie zamknięty w słoiku zachowuje swoje właściwości nawet przez ponad 3 miesiące) należy dokładnie przefiltrować, np. przez grubo złożoną gazę.

Napary - rośliny zalewa się wrzątkiem i pozostawia pod przykryciem na około 30 minut,

Gnojówki - rośliny zalewa się wodą i pozostawia na kilka tygodni (od 2 do nawet 6 tygodni) aż sfermentują, ciecz należy codziennie mieszać aby zapewnić dostęp tlenu konieczny przy fermentacji (uwaga: może się wydzielać nieprzyjemny zapach), gnojówka nadaje się do użytku gdy jest klarowna a na jej powierzchni nie zbiera się piana, nadaje się do użycia przez okres od 1 do 2 miesięcy.

Gnojówka, wywar, napar - ekologiczne środki ochrony roślin
Wiele roślin na działkach, w tym również powszechnie występujące chwasty, takie jak pokrzywa, mniszek lekarski czy skrzyp polny, możemy wykorzystać do samodzielnego przygotowania gnojówek i wywarów roślinnych, przydatnych do nawożenia i ochrony roślin. Dobre przykłady to wywar ze skrzypu na mączniaka czy gnojówka z pokrzyw na mszyce. Poznaj najlepsze przepisy na ekologiczne środki ochrony roślin i nawozy naturalne oraz dowiedz się jak je stosować. Więcej...

Naturalne środki ochrony roślin dostępne w handlu

Jeżeli nie mamy czasu lub ochoty aby samodzielnie przygotować naturalne środki ochrony roślin, można zakupić gotowe biopreparaty. Do wyboru mamy nie tylko preparaty roślinne ale również preparaty biologiczne - bakteryjne, preparaty oparte na wirusach owadzich czy też oparte na bazie pasożytniczych grzybów.

Podstawową zaletą biopreparatów jest ich wysoka selektywność, co oznacza, że prawidłowo stosowane nie są szkodliwe dla ludzi i innych organizmów żyjących w ogrodzie, poza tymi, do zwalcznia których są przeznaczone. Nie są szkodliwe dla samych roślin, owadów pożytecznych i pszczół. Nie mają one okresu karencji i prewencji. Czynniki chorobotwórcze i szkodniki nie mogą się na nie uodparniać, co może mieć miejsce gdy stosujemy pestycydy. Konieczne jest jednak dokładne przestrzeganie instrukcji i zaleceń stosowania.

Olejek z drzewa herbacianego - właściwości, zastosowanie
Olejek z drzewa herbacianego to naturalna substancja o właściwościach bakteriobójczych i grzybobójczych. Jest stosowana w medycynie naturalnej, kosmetyce i aromaterapii. W ogrodzie może pomóc nam chronić rośliny przed chorobami w bezpieczny sposób. Wykazuje bardzo wysoką skuteczność w ochronie roślin przed szerokim spektrum chorób grzybowych i bakteryjnych. Więcej...

Niestety biopreparaty mają także i wady. Przede wszystkim działają wolniej niż środki chemiczne - nie uśmiercają szkodników natychmiastowo, przez co rośliny mogą być jeszcze przez pewien czas uszkadzane. Jeżeli konieczne jest działanie natychmiastowe w przypadku bardzo silnego wystąpienia czynnika chorobowego czy szkodnika, biopreparat może okazać się niewystarczający. Dlatego też czasem przy opryskach roślin zaleca się naprzemienne stosowanie biopreparatu i środka chemicznego. Pozwala to w pewien sposób ograniczyć efekty uboczne stosowania chemii i jednocześnie uzyskać większą skuteczność niż przy zastosowaniu samego biopreparatu.

Tablice lepowe i pułapki feromonowe

Kolorowe tablice lepowe oraz pułapki feromonowe pomagają w określeniu momentu pojawienia się szkodnika oraz określeniu jego liczebności. W zależności od zastosowania, należy wybrać tabliczkę o odpowiednim kolorze lub odpowiednią pułapkę. Musimy niestety pamiętać, iż urządzenia te nie będą wystarczająco skuteczne do masowego odławiania szkodników. Tablice lepowe na szkodniki i pułapki feromonowe mogą jednak nas wspomagać, gdy stosujemy naturalne środki ochrony roślin.

Żółte tablice lepowe - stosowane w uprawach szklarniowych lub w tunelach, jedna tablica na 20-25 m² szklarni lub tunelu, przeznaczone do odławiania mączlika szklarniowego,

Niebieskie tablice lepowe - przeznaczone do odławiania wciorniastków, szczególnie przydatne w uprawie roślin ozdobnych na parapetach,

Pomarańczowe tablice lepowe - służące do stwierdzania obecności połyśnicy marchwianki,

Białe tablice lepowe - pomagają w sygnalizacji obecności owocnicy jabłkowej i owocnicy żółtorogiej

Pułapki feromonowe (Grapodor, Pomodor, Medchem-1, Medchem-2) - przeznaczone do sygnalizacji (określania terminu wylotu owocówki jabłkóweczki i owocówki śliwkóweczki, zwójki koróweczki, zwójki siatkóweczki).

Przeczytaj również:

Ogród biodynamiczny - wpływ faz księżyca na rośliny, kalendarz biodynamiczny ogrodnika
Ogród biodynamiczny, to ogród oparty o zasady biodynamiki, w którym uwzględniamy wpływ faz księżyca na rośliny, ich wzrost i rozwój. Ale biodynamika to nie tylko kalendarz księżycowy ale też zalecenia co do stosowania naturalnych metod uprawy, nawożenia i ochrony roślin oraz sprawdzone przepisy na preparaty biodynamiczne. Zobacz, co z tej wiedzy warto zastosować we własnym ogrodzie! Więcej...

Ekologia w ogrodzie
Metody powszechnie stosowane przez rolnictwo towarowe działają na niekorzyść natury. Stosowanie substancji chemicznych, np. pestycydów i nawozów sztucznych, powoduje niepożądane skutki, takie jak obniżenie jakości lub zniszczenie warstwy humusu, zubożenie gleby oraz uodparnianie się szkodników. Uprawiając rośliny we własnym ogrodzie warto postępować inaczej. Więcej...

Jak zwalczać choroby grzybowe roślin bez stosowania chemii w ogrodzie?
Szara pleśń na owocach i kwiatach, mączniaki, plamistości liści, zamieranie trawników, fytoftoroza powodująca zamieranie różaneczników i iglaków - to tylko niektóre spośród chorób roślin, spędzających nam sen z oczu. Na szczęście dziś przeciw tym problemom nie musimy wytaczać całej artylerii chemicznych środków ochrony roślin. Właśnie przekonałem się jak skuteczny może być nowy, w pełni naturalny sposób na ochronę roślin przed chorobami grzybowymi. Więcej...

Opracowano na podstawie: H. Legutowska, Biopreparaty - czy warto je stosować?, Działkowiec, nr 7/2003, s. 64-65; K. Wiech wraz z zespołem, Program ochrony roślin na działkach w 2005r., Działkowiec, nr 5/2005; H. Legutowska, Roślinne preparaty do ochrony roślin, Działkowiec, nr 1/2004, s. 66 - 67; Naturalne środki ochrony roślin, Mój Piękny Ogród - wydanie specjalne nr 1/2005 "Ochrona Roślin", s. 64 - 66; B. Romanowska, W rytm natury - ogród biodynamiczny, Murator, nr 7/2005, s. 172 - 176.