Warzywa kapustne - rodzaje, gatunki, przykłady. Lista polecanych odmian

Warzywa kapustne w naszej diecie są źródłem wielu cennych składników odżywczych, pozostając jednocześnie niskokalorycznymi. Do warzyw kapustnych możemy zaliczyć m. in. kalafiory, brokuły oraz różne rodzaje kapust. W naturze są to rośliny dwuletnie, ale dla jadalnych liści i korzeni uprawiamy je jako jednoroczne. W tym artykule omawiamy gatunki i rodzaje warzyw kapustnych nadające się do uprawy na działkach i w ogrodach. Oto lista odmian warzyw kapustnych polecanych do uprawy amatorskiej!

Warzywa kapustne - kalafior, kapusta, brukselka i brokuł

Brokuł

Brokuł jest warzywem kapustnym obfitym w witaminy (witamina C, A, witaminy z grupy B, PP), oraz sole mineralne (wapń, fosfor i żelazo). Dzięki zawartości sulforaphanu posiada właściwości antynowotworowe. Uprawa brokułów najlepiej udaje się na glebach średnio-ciężkich, uprzednio obficie doprawionych kompostem. Lubi wilgoć i dużo słońca.

To warzywo kapustne uprawiamy wyłącznie z roszady wyprodukowanej w kiełkowniku. Rozsadę możemy sadzić do ogrodu od początku kwietnia.

Do uprawy na działkach i w ogrodach przydomowych polecane są następujące odmiany brokułów:

• wczesne odmiany brokułu - 'Sebastian', 'Batavia' F1, 'Montop', 'Lord, Cezar';
• późne odmiany brokułu - 'Monaco F1', 'Montevideo', 'Batory' F1.

Warto też wspomnieć o ciekawych odmianach brokułu gałązkowego z różyczkami w fioletowym kolorze. Są to odmiany 'Early Purple Sprouting' oraz 'Santee'.

Brokuły
Fot. pixabay

Kalafior

Kalafior jest niskokalorycznym warzywem bogatym w liczne związki mineralne i substancje o działaniu przeciwnowotworowym. Warzywo to wymaga gleb żyznych i próchniczych, bogatych w składniki odżywcze i wilgotnych. Nasiona wysiewamy pod osłonami wczesną wiosną. Rośliny można zasilać nawozem azotowym lub płynnym nawozem organicznym. Kalafiory w okresie wzrostu wymagają ciągłego zaopatrzenia w wodę.

Kalafior

Do uprawy amatorskiej na działkach i w ogrodach polecane są odmiany kalafiora:

• wczesne odmiany kalafiora - 'Pionier', 'Rober', 'Poranek', 'Karneval';
• późne odmiany kalafiora - 'David' F1, 'Cabral' F1.

Osobom znudzonym uprawą zwykłego kalafiora polecamy mniej znane kolorowe odmiany kalafiorów. Poza ciekawym wyglądem, rośliny te mają też atrakcyjny smak i są bogate w składniki odżywcze.

Warzywa kapustne - kolorowe odmiany kalafiorów

Przykładem takiej oryginalnej odmiany jest zielony kalafior "Romanesco". Jest to odmiana średniowczesna do uprawy w gruncie, szczególnie przydatna na zbiór jesienny. Tworzy stożkowate róże barwy żółtozielonej z różyczkami w kształcie wieżyczek. Nasiona wysiewamy wiosną pod osłony (w kwietniu lub maju). Do gruntu sadzonki wysadzamy w czerwcu, ewentualnie na początku lipca w rozstawie 40x50 cm.

Kapusta głowiasta

W uprawach amatorskich najczęściej spotykana jest kapusta głowiasta biała lub czerwona. Oba rodzaje kapust wymagają gleb niezbyt ciężkich i dobrze nawiezionych, oraz obfitego zaopatrzenia w wodę. Z reguły kapustę wysiewa się w szklarni lub inspekcie na początku marca. Na zagony rozsadę przenosimy po około sześciu tygodniach. Najlepiej rośnie na zagonach, które w poprzednim roku były obsadzone fasolą lub grochem.

Kapusta głowiasta

Do uprawy w ogrodach i na działkach polecane są:

• wczesne odmiany kapusty - 'Ditmarska Najwcześniejsza', 'Pierwszy Zbiór', 'Hornet' F1, 'Benia' F1, 'Agat' F1, 'Fantazja' F1 oraz kapusty czerwone 'Koda' i 'Haco';
• późne odmiany kapusty - 'Amager POL', 'Kamienna Głowa ZIF'.

Warto wiedzieć!
Wczesne odmiany kapusty nie dają się przechowywać zbyt długo (do sześciu tygodni). Dłużej możemy przechowywać odmiany późne i te też lepiej nadają się do kiszenia.

• Kiszenie kapusty domowym sposobem. Jak zakisić kapustę w słoikach?
• Co sadzić obok kapusty?
• Domowe sposoby na szkodniki kapusty
• Kapusta ozdobna. Uprawa w ogrodzie i w doniczce

Kalarepa

Kalarepa jest smaczna, łatwa w uprawie, ma wysoką wartość odżywczą i właściwości prozdrowotne (zawiera glukozynolany o działaniu antynowotworowym, bakteriobójczym i przeciwwirusowym).

Jadalne zgrubienie kalarepy, nazywane jabłkiem, może mieć kolor zielonkawy lub w odcieniach fioletu. Jest bogatym źródłem witamin C,A,E, K, z grupy B i minerałów takich jak: cynk, fosfor, magnez, mangan, miedź, wapń, selen i siarka.

Kalarepa
Fot. pixabay

Młode liście kalarepy także zawierają wiele witamin, wapnia i białka.

Kalarepę lepiej uprawiać z rozsady (siew pod koniec lutego), której wyprodukowanie zajmuje 30-40 dni. Do gruntu sadzimy ją po zahartowaniu, na początku kwietnia. Warzywo to preferuje żyzne, wilgotne podłoże.

Odmiany kalarepy polecane do uprawy ogrodowej:

• wczesne odmiany kalarepy - 'Wiedeńska Biała', 'Wiedeńska Fioletowa', 'Gabi', 'Korist F1', 'Dvorsky’ego', 'Lanro'.
• późne odmiany kalarepy - 'Delikates Biała', 'Alka', 'Komet F1', 'Niebieska Masłowa', 'Gigant'.

Kapusta brukselska, brukselka

Brukselka wzmacnia odporność na infekcje, jest bogata w witaminy: C, z grupy B, A, E, K oraz składniki mineralne: potas, magnez, wapń, żelazo, mangan. Zawiera dużo błonnika, kwasu foliowego i glukozynolanów (prozdrowotnych związków siarki).

Kapusta brukselska jest jednym z nielicznych warzyw, które może pozostać na grządce na zimę. Niskie temperatury polepszają smak główek. Do zimowania warto wybierać odmiany bardziej odporne na zimno, o grubszej, pokrytej woskową warstwą skórce.

Brukselka
Fot. pixabay

Nasiona na rozsadę brukselki sieje się w marcu lub kwietniu. Na miejsce stałe sadzi się ją od maja do czerwca. Rozsadę brukselki uprawianej jako warzywo poplonowe po sałacie lub grochu sadzimy od końca czerwca do połowy lipca. Małe główki można zbierać od października, najlepiej po pierwszych przymrozkach.

To warzywo kapustne dobrze rośnie w miejscach słonecznych, przy dużej wilgotności powietrza i niezbyt wysokiej temperaturze (12-18°C). Preferuje ziemię bardzo żyzną, próchniczą, wilgotną. Warto podsypywać ją kompostem lub nawozić biohumusem. Od sierpnia do połowy września przeprowadza się ogławianie, co sprzyja lepszemu plonowaniu.

Spośród polecanych odmian brukselki warto wymienić:

• wczesne odmiany brukselki - 'Peter', 'Gynt F1', 'Diablo', 'Noisette', 'Igor';
• późne odmiany brukselki, dobre do zimowania - 'Groniger', 'Casiopea', 'Prezes F1', 'Red, Wellington F1', 'Braveheart'.

Jarmuż

Jarmuż to warzywo kapustne łatwe w uprawie, bardzo zdrowe o wysokiej wartości odżywczej. Jest bogaty w witaminy: K, C, E, B oraz minerały: wapń, potas, magnez, fosfor, żelazo. Zawiera dużo błonnika, beta karotenu i luteiny. Sulforafan - przeciwutleniacz zawarty w liściach jarmużu - ma działanie antynowotworowe.

Jarmuż
Fot. pixabay

Jarmuż ma niskie wymagania glebowe, preferuje gleby średnio żyzne i umiarkowanie wilgotne ale dobrze reaguje na nawozy organiczne. Jest odporny na niskie temperatury, więc można go zbierać także jesienią i zimą. Młode liście jarmużu użytkowane mogą być wcześniej.

Jarmuż uprawia się z siewu lub z rozsady. To warzywo kapustne ma długi okres wegetacji. Na rozsadniku siew przeprowadza się od kwietnia do maja, do gruntu siejemy od maja do czerwca. Rozsadę na grządki sadzi się od czerwca do lipca.

Najczęściej polecane odmiany jarmużu to:

• jarmuż 'Dwarf Green Curled', 'Kapral', 'Scarlet', 'Sympatic' oraz jarmuż toskański 'Nero di Toscana' lub 'Black Magic'.

Kapusta pekińska

Owalne główki kapusty pekińskiej osiągają nawet do 60 cm długości. Warzywo to cenione jest za właściwości odżywcze, łagodny smak i wiele możliwości wykorzystania w kuchni.

Liście kapusty pekińskiej są źródłem witamin: C, A, B, minerałów takich jak: potas, magnez, wapń, siarka czy żelazo oraz beta karotenu, kwasu foliowego i białka.

Kapusta pekińska
Fot. depositphotos

Kapusta pekińska preferuje gleby próchnicze, żyzne i umiarkowanie wilgotne. Jeśli będzie zbyt sucho wytworzy małe główki. Uprawia się ją z siewu wprost do gruntu lub z rozsady. W uprawie amatorskiej szczególnie polecany jest wysiew do gruntu od połowy lipca do połowy sierpnia na zbiór jesienny w październiku. Może być uprawiana jako poplon po sałacie, szpinaku czy grochu. Uprawę wiosenną z rozsady stosuje się zwykle pod osłonami.

Wśród odmian kapusty pekińskiej na uwagę zasługują:

• odmiany kapusty pekińskiej na zbiór jesienny - 'Granaat', 'Bristol', Michihili, Hilton, Bilko F1;
• odmiany kapusty pekińskiej na zbiór wiosenny - 'Optico F1, 'Manoko F1', 'Mirako F1', 'Kasumi F1'.

Rukola, rokietta siewna

Rukola to kolejne, łatwe w uprawie warzywo kapustne o krótkim okresie wegetacji, dobrze znoszące niskie temperatury. Jej liście mają pikantny posmak i doskonale sprawdzają się w sałatkach. Zawiera bogactwo witamin A, C, K, z grupy B oraz minerały takie jak: wapń, potas, magnez, cynk i żelazo. Rukola jest dobrym źródłem błonnika (sprawdza się przy walce z nadwagą), zawiera antyoksydanty, korzystnie wpływa na odporność, kości oraz układ krwionośny.

Rukola
Fot. depositphotos

Rukola dobrze rośnie na przeciętnej i umiarkowanie wilgotnej glebie w miejscu słonecznym. Rukolę można siać od marca do września wprost do gruntu. Po 3 tygodniach można zbierać jej liście. Łatwo rozsiewa się sama.

Kapusta chińska pak-choi

Łatwa w uprawie kapusta chińska pak-choi ma delikatny smak i dużą wartość odżywczą. Krótki okres wegetacji (40-75 dni) pozwala uprawiać ją jako poplon.

Pak-choi jest bogatym źródłem błonnika, białka, witamin z grupy B, wit. C, tłuszczów omega-3 oraz antyoksydantów. W porównaniu z innymi kapustami, zawiera więcej potasu, wapnia i beta-karotenu.

Kapusta chińska pak choi
Fot. pixabay

Kapustę pak-choi można siać lub uprawiać z rozsady. Na zbiór wiosenny nasiona na rozsadę siejemy od marca do kwietnia. Na zbiór jesienny nasiona na rozsadę wysiewa się po połowie lipca. Siew nasion wprost do gruntu wykonuje się w III dekadzie lipca.

Kapusta pak-choi najlepiej rośnie przy umiarkowanych temperaturach (16-21°C) i w czasie krótkich dni. Lubi glebę próchniczą, zasobną i umiarkowanie wilgotną. Ma płytki system korzeniowy, dlatego lepiej wybrać dla niej miejsce osłonięte od wiatru.

Oto polecane odmiany kapusty chińskiej pak-choi:

• odmiany pak-choi o białych ogonkach - 'Pak Choy White', 'Canton Pak Choi', 'Ming Choi', 'Joi Choi', 'Lei Choi';
• odmiany pak-choi o zielonych ogonkach - 'Green Fortune', 'Pak Choy Green', 'Green Boy'.

Mizuna, kapusta japońska

Mizuna to wartościowe warzywo łatwe w uprawie, o krótkim okresie wegetacji i wysokiej mrozoodporności. Tworzy rozetę zielonych lub czerwonych, dość pikantnych liści, dorastających do 50 cm długości.

Mizuna zawiera dużo witamin (A, C, K, B1, B2, PP) oraz minerałów (wapń, fosfor, magnez, żelazo). Ma także działanie antynowotworowe, korzystnie działa na serce, wzrok, skórę i zmniejsza ryzyko cukrzycy.

Mizuna, kapusta japońska
Fot. depositphotos

Uprawa kapusty japońskiej udaje się na przeciętnej, umiarkowanie wilgotnej glebie. Mizuna jest mrozoodporna, lubi dodatek kompostu ale nie wymaga nawożenia i jest odporna na choroby. Siew wiosenny wprost do gruntu od marca do maja, a później od połowy sierpnia do października na zbiory jesienne. Dojrzałe rozety zbiera się po 5-6 tygodniach ale młode liście można zrywać wcześniej.

Odmiany kapusty japońskiej dzieli się na zielonolistne i czerwonolistne:

• odmiany mizuny zielonej - Mizuna Green, Kyona, Lime Streaked;
• odmiany mizuny czerwonej - Red Streaked, Red Knight, Red Mizuna.

Rzeżucha

Rzeżucha to warzywo kapustne o pikantnych listkach, które rośnie szybko i jest bardzo zdrowym dodatkiem do wielu potraw. Często uprawiana jest na domowym parapecie ale może także rosnąć na ogrodowej grządce.

Rzeżucha jest bogatym źródłem witaminy K, C, A, B, PP, beta karotenu, minerałów: wapnia, siarki, żelaza, potasu, magnezu czy jodu. Wzmacnia układ odpornościowy i polecana jest osobom z niedoczynnością tarczycy, anemią oraz chorym na cukrzycę.

Rzeżucha
Fot. pixabay

Rzeżucha ma bardzo małe wymagania glebowe, dlatego urośnie nawet na ligninie w domu. Nie potrzebuje nawożenia ale wymaga podlewania. W ogrodzie rzeżuchę wysiewa się do gruntu od marca do października. W warunkach domowych można ją wysiewać przez cały rok.

Musztardowiec (kapusta sitowata)

Musztardowiec ma nieduże wymagania i wyrazisty, pikantny smak. Im większe liście, tym bardziej ostry ich smak, ale można je zbierać sukcesywnie. Te mniejsze nadają się do zbioru, gdy osiągną około 6 cm długości. Liście musztardowca zawierają witaminy K, C, A, ale też wapń, żelazo, magnez, potas, kwas foliowy, błonnik, beta-karoten.

To warzywo kapustne urośnie na każdej ogrodowej glebie. Potrzebuje jasnego stanowiska i umiarkowanej wilgotności w podłożu. Sprawdzi się w uprawie jesiennej z siewu przeprowadzonego się w sierpniu.

Polcecane odmiany musztardowca: 'Green Fire', 'Red Frills', 'Red Giant'.

Warzywa kapustne - uprawa i wymagania

Pod uprawę warzyw kapustnych należy wybrać miejsce słoneczne, z żyzną, łatwo nagrzewającą się glebą. Zazwyczaj warzywa kapustne potrzebują dużo azotu, ale nie należy ich sadzić do gleby świeżo nawożonej obornikiem, gdyż powoduje to nadmierny wzrost, w wyniku którego rośliny są delikatniejsze i bardzie podatne na choroby.

W większości przypadków warzywa kapustne wysiewa się do kiełkowników lub pod osłony wczesną wiosną, a później przenosi na zagony. W uprawie amatorskiej działkowcy często wysiewają nasiona w domach na parapetach okiennych.

Warzywa kapustne - uprawa kapusty na działce

Warzywa kapustne możemy sadzić do gleby zwartej, nie przekopywanej po poprzednich uprawach. Ze względu na ryzyko przenoszenia chorób i szkodników kapusty, nie wolno ich jednak sadzić bezpośrednio po wcześniej uprawianych warzywach kapustnych i rzepowatych (przerwa pomiędzy uprawami warzyw kapustnych na tej samej grządce powinna wynosić co najmniej 4 lata). Po posadzeniu rośliny ściółkujemy. Wymagają regularnego podlewania, szczególnie podczas suchej pogody. W czasie wzrostu możemy zasilać nawozami azotowymi.

Przeczytaj również:

• Choroby grzybowe kapusty i ich zwalczanie
• Jak zaplanować ogród warzywny
• Cykoria sałatowa - uprawa, pędzenie, potrawy z cykorii
• Jakie warzywa sadzić obok siebie - tabela

Opracowano na podstawie
1. Mój Ogród, Delta, Warszawa 1993, s. 380-385;
2. B. Frąszczak, Warzywa na nowalijki, Działkowiec, nr 2/2004, s. 50-51;
3. B. Dyki, Najlepsze kapustne, Działkowiec 12/2022, s. 42-43;
4. B. Dyki, Jesienna pielęgnacja kapustnych, Działkowiec 9/2021, s. 48-49;
5. E. Jędrszczyk, Czas na kapustne, Działkowiec 4/2022, s. 48-49;
6. E. Sikora, Sadzimy pierwsze kapustne, Działkowiec 4/2023, s. 42-43.