Kapusta głowiasta biała - wartości odżywcze, odmiany, uprawa

Kapusta głowiasta biała jest jednym z najpopularniejszych warzyw w naszym kraju. Nie wymagająca specjalnej pielęgnacji kapusta doczekała się niezliczonej ilości odmian do uprawy od wczesnej wiosny aż do późnej jesieni. Poznaj wartości odżywcze kapusty oraz najlepsze odmiany tego warzywa do uprawy w ogrodzie. Dowiedz się jakie warunki należy spełnić, aby kapusta zawiązała zdrowe i dorodne główki.

Kapusta głowiasta biała
Fot. pixabay

Kapusta głowiasta biała - właściwości

Kapusta głowiasta biała (Brassica oleracea var. capitata f. alba) należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae) i jest gatunkiem wyłącznie uprawnym - nie można jej spotkać w stanie naturalnym. Pochodzi od dziko rosnącej kapusty warzywnej występującej głównie w rejonie Morza Śródziemnego. Początki uprawy kapusty datuje się na pierwsze stulecie przed naszą erą.

Kapusta głowiasta biała jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wegetacji tworzy głowę, która jest skróconym pędem z dużymi zwiniętymi, zielonymi liśćmi i stanowi część użytkową kapusty. W drugim roku wydaje pędy nasienne i owocuje. System korzeniowy kapusty jest bardzo rozrośnięty i sięga na głębokość nawet 1,5 m.

Kapusta głowiasta jest w Europie Środkowej najważniejszym gatunkiem uprawowym. W ogrodach najczęściej hodowane są wczesne odmiany kapusty głowiastej, które nie przechowują się długo, ale najlepiej nadają się do świeżych surówek i zup. Duża przestrzeń, jakiej wymaga kapusta oraz długi okres uprawy sprawiają, że późne odmiany kapusty nie cieszą się tak dużą popularnością jak te wczesne.

Kapusta głowiasta biała - wartości odżywcze i zastosowanie

Zdrowotne właściwości kapusty doceniano już w starożytnym Rzymie oraz Grecji. Wykorzystywano ją do leczenia bezsenności, anemii, chorób układu pokarmowego, płuc oraz stawów.

Współczesna nauka potwierdziła właściwości dietetyczne oraz zdrowotne kapusty. Przede wszystkim jest ona warzywem niskokalorycznym, zawierającym w 100 g tylko 29 kcal. Stanowi cenne źródło witamin (C, A, B, E, K) soli mineralnych (potasu, żelaza, sodu, wapnia, magnezu) oraz błonnika.

Główki kapusty białej
Fot. pixabay

Kapusta głowiasta biała ma zastosowanie przy leczeniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego, w chorobach dróg oddechowych, kamicy nerkowej oraz profilaktyce nowotworowej piersi, jelita grubego i płuc. Zawiera olejki gorczyczne wpływające na poprawę apetytu. Regularne spożywanie kapusty obniża poziom cholesterolu, wspomaga układ odpornościowy oraz krwionośny i poprawia pracę jelit. Warzywo to działa moczopędnie i pomaga oczyszczać organizm z toksyn.

Najwięcej wartości odżywczych ma kapusta spożywana na surowo. Obróbka termiczna przyczynia się do znacznego utleniana witaminy C. Równie zdrowa, co surowa, jest kapusta kiszona. Proces kiszenia umożliwia zachowanie nawet do 90% witaminy C.

Kapusta głowiasta biała - odmiany

Ze względu na długość okresu wegetacji, od posadzenia rozsady na miejsce stałe do zbioru, odmiany kapusty białej podzielono na:

• Odmiany wczesne - krótki okres wegetacji ok. 90 dni. Są przede wszystkim wykorzystywane do bezpośredniego spożycia. Najpopularniejsze to: 'Ditmarska Najwcześniejsza', 'Pierwszy Zbiór', 'Express', 'Fantazja';
• Odmiany średnio wczesne - okres wegetacji 100-120 dni. Nadają się do bezpośredniego spożycia, na surówki i do krótkotrwałego kiszenia. Najbardziej znane odmiany w tej grupie to: 'Caraflex F1', 'Jubileuszowa', 'Sława z Gołębiewa', 'Roem van Enkhuizen 2';
• Odmiany średnio późne - okres wegetacji 130-140 dni. Odpowiednie na świeży rynek i do przetwórstwa, głównie kiszenia. Często spotykane odmiany średnio późne kapusty głowiastej to: 'Replika', 'Brunświcka'
• Odmiany późne - okres wegetacji 145-160 dni. Odmiany późne przeznacza się do długotrwałego przechowywania oraz kiszenia. Najpopularniejsze to: 'Abel', 'Brunswijker', 'Kamienna Głowa', 'Langedijker Dauer', 'Amager kurzstrunkig', 'Polar', 'Szarada Późna'.

Kapusta głowiasta biała - uprawa i wymagania

Kapusta głowiasta jest rośliną klimatu umiarkowanego. Nie jest zbyt wrażliwa na niskie temperatury i może być uprawiana na terenie całej Polski. Preferuje rejony o wysokiej wilgotność powietrza i dużych opadach.

Kapusta głowiasta najlepiej rośnie i plonuje w temperaturze 15-18°C. Nie boi się mrozów, a dobrze ukorzeniona i zahartowana rozsada znosi krótkotrwałe spadki temperatury do - 5°C. Kapusta głowiasta nie toleruje jednak ekstremalnych warunków pogodowych. Przy dużych upałach, gdy temperatura przekroczy 30°C, kapusta nie zawiąże głowy, a gdy przez dłuższy czas jest zbyt zimno (poniżej 10°C) - przedwcześnie wybija w pędy kwiatostanowe.

Kapusta głowiasta biała
Fot. pixabay

Kapusta głowiasta biała - wymagania glebowe

Kapustę można uprawiać na różnych glebach, byle były dość wilgotne. Zwłaszcza młoda rozsada źle znosi niedobory wilgoci i często zamiera. Starsze i lepiej ukorzenione rośliny, sięgając do 1,5 m w głąb gleby, lepiej sobie radzą z niedostatkiem wody.

Najlepsze do uprawy kapusty są czarnoziemy, lessy, mady nadrzeczne i gleby bielicowe. Odmiany wczesne i średnio-wczesne najlepiej udają się na lżejszych i cieplejszych, piaszczysto-gliniastych glebach. Należy unikać uprawy kapusty na glebach zimnych i ciężkich oraz piaszczystych i zbyt lekkich. Odczyn pH ziemi w uprawie kapusty powinien wynosić 6,5-7,3. Zbyt kwaśna gleba sprzyja rozwojowi chorób grzybowych i niedoborom składników pokarmowych.

Kapusta głowiasta biała - płodozmian

Kapusta ma wysokie wymagania pokarmowe, dlatego zaleca się jej uprawę po oborniku lub kompoście. Dobrym przedplonem, wnoszącym azot do gleby, są wieloletnie rośliny motylkowe w mieszankach z trawami, przyorywane po pierwszym lub dwóch latach uprawy.

Kapusta głowiasta biała nie powinna być uprawiana po roślinach wyczerpujących glebę ze składników pokarmowych oraz po innych gatunkach warzyw kapustnych. W ten sposób unikniemy przenoszenia chorób i szkodników wspólnych dla roślin z tej rodziny.

Kapusta głęboko się korzeni, więc dobrze jest ją uprawiać po warzywach, które korzenią się płycej, takich jak: por, ogórek, cebula, seler. W uprawie współrzędnej razem z kapustą świetnie sprawdzają się: sałata, szpinak, rzodkiewka, koper, mięta, aksamitka i nagietek.

Płodozmian warzyw. Co po czym siać na działce - tabela
Sadzenie kolejno na tej samej grządce różnych warzyw poprawia ich wzrost i plonowanie oraz pomaga uniknąć przenoszenia chorób. Zobacz jakie warzywa sadzić po sobie żeby były smaczne i zdrowe. Więcej...

Kapusta głowiasta biała - wysiew nasion i rozsada

Kapustę głowiastą uprawia się z rozsady. Rozsadę odmian wczesnych produkujemy w pomieszczeniach ogrzewanych, odmian średnio-wczesnych w pomieszczeniach nieogrzewanych, natomiast późnych - na rozsadniku. Roślinom zapewniamy temperaturę ok. 16-18°C oraz maksymalnie dużo światła. Siewki kapusty odmian najwcześniejszych często wymagają sztucznego doświetlania.

Nasiona najwcześniejszych odmian kapusty białej wysiewamy w styczniu i lutym, średnio-wczesnych - w marcu, zaś późnych - w kwietniu. Długość okresu produkcji rozsady kapusty zależy od terminu uprawy. Rozsadę odmian najwcześniejszych produkuje się ok. 8 tygodni, tych późniejszych o połowę krócej.

Nie można zapomnieć o hartowaniu rozsady, zwłaszcza odmian wczesnych i średnio-wczesnych. Na 7 - 10 dni przed sadzeniem rozsady na miejsce stałe obniżamy temperaturę, wietrzymy i ograniczamy podlewanie roślin.

Rozsada kapusty głowiastej białej
Fot. pixabay

Kapusta głowiasta biała - sadzenie

W zależności od odmiany i terminu uprawy rozsadę kapusty białej sadzimy od marca (pod osłonami) do końca czerwca. Na miejsce stałe w gruncie sadzimy rośliny najwcześniej w kwietniu. Możemy przyspieszyć zbiór o ok. 2 tygodnie osłaniając posadzone rośliny agrowłókniną lub folią perforowaną. Rozstawa sadzenia kapusty zależy od odmiany i wielkości osiąganej przez główki - odmiany wczesne sadzi się w odległości 40 -50 x 40 cm, zaś średnio wczesne i późne 60 x 60-70 cm.

Kapusta głowiasta biała - nawożenie

Kapusta głowiasta należy do warzyw o dużych wymaganiach pokarmowych zwłaszcza w okresie formowania się główek. Jest wrażliwa na niedobory makro- i mikroelementów w glebie:

• boru (młode liście stają się jasnozielone, kruche i sztywne)
• molibdenu (zmniejszone i jaśniejsze liście)
• azotu (liście drobne, żółtozielone, stopniowo stają się różowe i purpurowe).

Często gleba przed sadzeniem kapusty wymaga silnego wapnowania, aby podnieść pH. W wyniku tego zabiegu w/w składniki pokarmowe stają się niedostępne dla roślin. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie mączki bazaltowej, która zmniejszy kwasowość gleby, jednocześnie wzbogacając ją w szereg związków mineralnych. Ten naturalny nawóz stopniowo powoli uwalnia składniki pokarmowe, więc nie sposób przenawozić nim roślin.

Naturalne gnojówki, napary i wyciągi z pokrzywy, skrzypu czy czarnego bzu mogą być stosowane przez cały okres wegetacji zasilając rośliny w azot, potas, fosfor i żelazo tak bardzo kapuście potrzebne.

Jeśli mimo to na roślinach wystąpią objawy niedoborów, można ratować sytuację wykonując opryski nawozem dolistnym Help Plant B na niedobory boru.

Zbiór główek kapusty białej
Fot. pixabay

Kapusta głowiasta biała - zbiór i przechowywanie

Kapustę odmian wczesnych zbieramy w czerwcu i lipcu, odmian średnio wczesnych od końca lipca do września, a późnych od końca października. Kapustę zbiera się stopniowo. Główki muszą być odpowiednio wykształcone, zwięzłe i twarde. Pilnujemy by pogoda podczas zbiorów była słoneczna i bezdeszczowa. Główki ścinamy ostrym nożem zostawiając kilka cm łodygi.

Kapustę najlepiej przechowywać w kopcach. Ale co zrobić, gdy nie mamy warunków na ich przygotowanie? Możemy wykorzystać suche i chłodne (ok. 0-1°C) pomieszczenia, na przykład garaż lub piwnicę. Główki układamy jedną warstwą w skrzynkach z suchym piaskiem lub w kartonowych pudłach. Ważne, żeby się ze sobą nie stykały.

Pamiętajmy, aby nie przechowywać kapusty razem z owocami lub warzywami wydzielającymi etylen np. jabłkami czy marchwią. Nawet niewielkie ilości etylenu przyspieszają dojrzewanie i gnicie kapusty.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. M. Orłowski, E. Kołota, I. Strychacz, Uprawa warzyw w gruncie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988, s. 14-29;
2. E. Kosterna, Małe kapusty w Działkowiec 6/2014, s. 58-59;
3. J. Lisiecka, Kapusta w roli głównej w Działkowiec 11/2018 s. 52;
4. B. Krochmal-Marczak, B. Sawicka, M. Stryjecka, M. Pisarek, B. Bieni, Wartość odżywcza i prozdrowotna wybranych warzyw z rodzaju kapusta (Brassica L.) w Herbalism nr 1/2017.

Przeczytaj również:

Choroby grzybowe kapusty i ich zwalczanie
Kapusta uprawiana w naszych ogrodach może być porażana przez liczne choroby grzybowe. Efektem są przebarwienia, gnilne plamy i pleśń na główkach kapusty. Oto najczęściej występujące choroby kapusty i sposoby ich zwalczania. Więcej...

Dziury na liściach kapusty
Powstawanie dziur na kapuście może być efektem ataku szkodników lub chorób. Tylko prawidłowa identyfikacja patogenu pozwoli wybrać odpowiedni sposób ochrony. Oto najczęstsze przyczyny powstawania dziur w liściach kapusty. Więcej...

Domowe sposoby na szkodniki kapusty
Domowe sposoby pozwalają uniknąć stosowania środków ochrony roślin i wyhodować na działce zdrowe, nieskażone chemią kapuściane główki. Poznaj 5 domowych sposobów na szkodniki kapusty, które sprawdzą się w Twoim ogrodzie! Więcej...