Miseczniki - zwalczanie, domowe sposoby, preparaty i opryski

Miseczniki to pluskwiaki żerujące na wielu gatunkach roślin. Nieduże, wypukłe tarczki, często w kolorze brązowym lub czerwonawe, przyczepione do pędów roślin, to oznaka bytowania miseczników. Zobacz jak wyglądają miseczniki i jak rozpoznać objawy ich żerowania. Podpowiadamy sprawdzone sposoby na zwalczanie miseczników oraz wyjaśniamy, które preparaty warto wybrać do oprysku roślin zaatakowanych przez miseczniki.

Miseczniki na tujach
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl

Jak wyglądają miseczniki

Miseczniki to pluskwiaki równoskrzydłe (Homoptera) z rodziny misecznikowatych (Lecaniidae). Występuje u nich dymorfizm płciowy, co oznacza, że samice wyraźnie różnią się wyglądem od samców. Samice wytwarzają mniej lub bardziej wypukłe tarczki o długości do kilku mm, które służą do ochrony jaj. Barwa tarczki zależy od gatunku misecznika. Samce są mniejsze od samic i posiadają skrzydła.

Istnieje wiele gatunków miseczników ale w ogrodach najczęściej spotykane są te opisane poniżej.

Misecznik śliwowy

Misecznik śliwowy (Parthenolecanium corni) występuje na ponad 300 gatunkach roślin. W Polsce pojawia się na śliwach, jabłoniach oraz krzewach owocowych, takich jak: agrest, porzeczka, borówka amerykańska, aronia, leszczyna i winorośl.

Misecznik śliwowy - Parthenolecanium corni - ukrywa się pod spodem liści
Fot. I.Sáček, senior, Public Domain, Wikimedia Commons

Samice misecznika śliwowego posiadają wypukłą i twardą, brązową miseczkę o długości 3-7 mm. Nie posiadają skrzydeł i prowadzą osiadły tryb życia. Uskrzydlony samiec ma delikatną, jasną tarczkę o długości ok. 2 mm. Białe, maleńkie jaja pokryte są woskową wydzieliną. Młode larwy mają płaską, zielonkawo-białą miseczkę, natomiast larwy zimujące (II stadium) są nieco większe (ok. 2 mm) a ich tarczka ma kolor pomarańczowo-brązowy.

Misecznik cisowiec

Misecznik cisowiec (Parthenolecanium pomeranicum) atakuje cis pospolity i cis pośredni. Twarde, wypukłe tarczki samicy mają długość do 5 mm i brązowy kolor. Najczęściej są ukryte przy nasadach igieł. Małe larwy mają zielonkawą barwę.

Misecznik cisowiec - Parthenolecanium pomeranicum
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl

Misecznik tujowiec

Misecznik tujowiec (Parthenolecanium fletcheri) występuje zwykle na żywotniku zachodnim (powszechnie określanym jako tuja) i jego odmianach, głównie tych kulistych, o zagęszczonych pędach, takich jak: tuja 'Danica' i tuja 'Hoseri'. Samice posiadają tarczkę o długości 2-3,5 mm, jasno-brązową i bardziej płaską u osobników młodych, czerwono-brązową i wypukłą u starszych.

Misecznik tujowiec - Parthenolecanium fletcheri
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl

Misecznik miechun

Misecznik miechun (Lecanium coryli) Najczęściej występuje na jabłoni, gruszy, czereśni, wiśni, leszczynie oraz porzeczkach. Spotkać go można także na kasztanowcu, klonie, głogu i róży. Rzadko wyrządza poważne szkody.

Samice mają ciemnokasztanowe tarczki o długości ok. 5 mm, samce z jedną parą skrzydeł są mniejsze od samic (2 mm długości). Larwy po wylęgu są kremowe, później brązowieją. Dorastają do 2 mm długości.

Misecznik tarninowy

Misecznik tarninowy (Sphaerolecanium prunastri) żeruje na powierzchni kory gałęzi i pni śliwy, tarniny, moreli, brzoskwini i ałyczy. Rzadko wyrządza duże szkody ale przy licznej populacji powinien być zwalczany. Tarczki samicy są mocno wypukłe i prawie czarne.

Misecznik cytrusowiec

Misecznik cytrusowiec (Coccus hesperidum) występuje dość często na różnych roślinach doniczkowych, m.in. na agawie, cytrusach, storczykach, anturium, bluszczu doniczkowym czy filodendronie. Ciało samicy o długości ok. 4 mm ukryte jest pod lekko wypukłą tarczką. W zależności od wieku ma barwę żółtawą, zielonkawą aż do brązowej w ciemne plamki.

Misecznik cytrusowiec - Coccus hesperidum - różne formy i stadia rozwojowe
Fot. Choi J, Lee S, CC BY 4.0, Wikimedia Commons

Misecznik oliwkowiec

Misecznik oliwkowiec (Saissetia oleae) nazywany też misecznikiem szklarniowym często występuje w szklarniach, palmiarniach i domach. Żeruje na roślinach uprawianych w donicach, takich jak: sagowiec, oleander, agawa, fikus i aralia.

Misecznik oliwkowiec - Saissetia oleae - na roślinie cytrusowej
Fot. Toby Hudson, CC BY 3.0, Wikimedia Commons

Miseczniki - objawy

Samice oraz larwy miseczników mogą żerować na liściach, igłach lub pędach. Nakłuwają je i wysysają soki roślinne, ogładzając roślinę żywicielską. W ich ślinie znajduje się substancja powodująca zamieranie tkanek wokół wbicia kłujki. Rośliny zaatakowane przez miseczniki słabiej rosną, gorzej owocują i są bardziej wrażliwe na przemarzanie. Zasiedlone przez szkodnika pędy, liście czy igły najpierw żółkną, potem brązowieją i mogą stopniowo zamierać.

Podczas żerowania szkodniki te wydzielają lepkie odchody nazywane rosą miodową lub spadzią. Oblepione są nią liście, pędy igły lub owoce (w zależności od gatunku rośliny). Spadź jest doskonałą pożywką dla grzybów sadzakowych. Czarny nalot grzybni, który rozwija się na owocach sprawia, że nie nadają się one do spożycia a pędy i liście nim pokryte wyglądają nieestetycznie. Nalot ten powoduje także, że zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna rośliny.

Lepki, czarny osad będący efektem żerowania misecznika
Fot. bazyliszeq, forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Miseczniki - biologia, cykl rozwojowy

Aby poznać najlepsze terminy jak i kiedy zwalczać miseczniki, warto poznać ich biologię i skróconą wersję ich cyklu rozwojowego.

Na pędach, w załamaniach kory zimują larwy II stadium. Wiosną, od marca zaczynają żerowanie. W kwietniu różnicują się na osobniki żeńskie i męskie. Od połowy maja pojawiają się latające samce i samice, które wbijają kłujkę w pęd, przez co pozostają nieruchome. Pod tarczkami składają jaja. W czerwcu i w lipcu wylęgają się z nich larwy, które żerują na liściach lub igłach. Jesienią przenoszą się na pędy i tam zimują. Miseczki po wylęgu larw odpadają a na ich miejscu widoczny jest jasny ślad.

Miseczniki - zwalczanie

Aby ograniczyć występowanie miseczników należy kupować zdrowe rośliny sadownicze, ogrodowe lub doniczkowe. Powinny być wolne od szkodnika, dlatego w szkółce lub sklepie przed zakupem należy je dokładnie obejrzeć.

Dostrzeżone na roślinach pędy z larwami misecznika należy wycinać i usuwać lub zastosować preparat olejowy, który działa na szkodniki dusząco.

Miseczniki można zwalczać w dwóch terminach:

• w okresie występowania larw zimowych - od drugiej połowy września do marca (a nawet do połowy kwietnia),
• w okresie występowania larw letnich - latem, od końca czerwca do początku września.

Preparat do oprysku na miseczniki należy dobrać odpowiednio do terminu zwalczania.

Miseczniki - polecane preparaty i opryski

Zanim latem sięgniemy po opryski na misecznika, za pomocą lupy warto sprawdzić czy larwy już się wylęgły. Gdy większość larw wydostanie się spod tarczek na pędy wykonujemy pierwszy oprysk, zaś następny po ok. 7-10 dniach.

Jeżeli szkodnik pojawiał się w latach ubiegłych, w okresie bezlistnym, na przedwiośniu (od końca lutego do marca) do oprysku warto użyć preparatów olejowych. Środki takie jak: Emulpar 940 EC (na bazie oleju rydzowego) i Treol 770 EC (na bazie oleju parafinowego) lub Siltac EC (oparty na polimerach silikonowych) wykazują wysoką skuteczność w zwalczaniu form zimujących miseczników. Preparaty te tworzą na ciałach szkodników powłokę blokującą możliwość oddychania, przez co szkodniki się duszą.

Uwaga!
Preparaty oparte na oleju parafinowym (np. Treol 770 EC) stosujemy wyłącznie poza okresem wegetacyjnym, ponieważ w czasie wzrostu roślin mogą wywoływać objawy fitotoksyczności (pojawiają się brunatne plamy).

W sprzedaży są także gotowe do użycia preparaty olejowe w pojemnikach ze spryskiwaczem, idealne do użycia w uprawie roślin domowych, na balkonach i tarasach, takie jak: Emulpar Spray, Agrocover Spray, Deltam Natura Spray. Poza tymi preparatami do oprysku na miseczniki, w uprawie roślin można użyć też pałeczki doglebowe Sanium PIN, które wsadza się do ziemi w doniczce.

Przy dużej populacji miseczników konieczny może się okazać oprysk chemicznymi środkami owadobójczymi o silniejszym działaniu, do których należą: Mospilan 20 SP, Sanium System oraz Karate Spray.

Miseczniki - domowe sposoby

Przy niewielkiej ilości miseczników można spróbować usunąć je ręcznie. Ziemię pod rośliną okrywamy (np. folią). Podważenie tarczki będzie łatwiejsze przy pomocy patyczka lub wykałaczki. Miejsca po szkodnikach przemywamy wodą z mydłem potasowym.

Pomocny może być także oprysk olejem parafinowym. W tym celu 100 ml oleju parafinowego (do kupienia w aptece) rozpuszczamy w 5 L wody, mieszamy i dokładnie pokrywamy rośliny cieczą. Oprysk wykonuje się na przedwiośniu i wczesną wiosną na iglaki oraz drzewa i krzewy liściaste (zanim pojawią się ich liście).

Warto również wiedzieć, że samice niektórych miseczników są pożywieniem pasożytniczych błonkówek a ich larwy zjadane są przez chrząszcze.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Jak zwalczyć tarczniki? 3 domowe sposoby!
• Jak zwalczyć wełnowce? 3 domowe sposoby!
• Biały lepki nalot na kwiatach doniczkowych. Co to jest i jak się pozbyć?
• Pajęczyny na iglakach. Co to jest i jak zwalczać?

Opracowano na podstawie:
1. B.H. Łabanowska, Szkodniki krzewów owocowych, Plantpress, Sp. z o.o., Kraków 2013, s.143-144;
2. K. Wiech, Szkodniki drzew owocowych, Plantpress, Kraków 2008, s. 105-108;
3. G. Łabanowski, L. Orlikowski, A. Wojdyła, Pielęgnowanie roślin doniczkowych. Choroby i szkodniki, Multico, Warszawa 2002, s. 9-10.