Filodendron - pielęgnacja, uprawa, odmiany, choroby

Filodendron to rodzaj roślin pochodzących z południowej i środkowej Ameryki, do którego należy aż kilkaset gatunków. Z tego jako rośliny doniczkowe najczęściej uprawiane są dwa: filodendron pnący i filodendron czerwieniejący oraz ich odmiany. Zobacz jak wygląda uprawa i pielęgnacja filodendronów w mieszkaniu oraz jak poradzić sobie gdy w naszej domowej uprawie wystąpią choroby filodendronu, a także poznaj prosty sposób na rozmnażanie tych roślin.

Filodendron brodawkowaty - Philodendron verrucosum
Fot. depositphotos

Jak wygląda filodendron?

Filodendron (Philodendron) to roślina ceniona przede wszystkim za swoje dekoracyjne liście. Znanych jest kilkaset gatunków filodendronów, różniących się rozmiarami, kształtem i kolorem liści oraz pokrojem.

Liście filodendrona są bardzo zróżnicowane, mogą być sercowate, oszczepowate, lancetowate, niepodzielone lub pierzasto powcinane o długości od kilku do kilkudziesięciu cm. Nawet liście młode i stare u tej samej rośliny mogą różnić się wyglądem. Często mają kolor zielony w różnych odcieniach, ale występują także odmiany filodendronów o liściach z zabarwieniem czerwonym, fioletowym lub żółtawym. Liście mogą mieć lekko błyszczącą lub aksamitną powierzchnię, są dość grube, gładkie, u niektórych gatunków występują przebarwienia lub unerwienie w innym kolorze.

W zależności od gatunku filodendron może przybierać różny pokrój:

• znane są filodendrony pnące z długimi, dość giętkimi łodygami, którymi owijają się wokół podpór;
• filodendrony krzewiaste mają łodygi bardziej zdrewniałe i grubsze, ich pokrój jest bardziej zwarty, czasem przypominający drzewko;
• występują także filodendrony bezłodygowe i zielne.

Wiele gatunków filodendronów oprócz korzeni podziemnych wytwarza także korzenie powietrzne, które służą głównie do pochłaniania wilgoci z otoczenia ale pomagają też roślinie wspinać się po podporach.

Liście filodendrona
Fot. pixabay

Czy filodendron kwitnie?

W warunkach naturalnych filodendrony kwitną, jednak w uprawie domowej zdarza się to bardzo rzadko. Kwitnienie filodendronu jest uzależnione od gatunku, wieku rośliny i warunków uprawy.

Kwiaty filodendrona pojawiają się głównie u starszych (nawet kilkunastoletnich) dobrze pielęgnowanych okazów. Kwiatostan ma budowę charakterystyczną dla roślin z rodziny obrazkowatych (Araceae), do których filodendron należy. Składa się z kolby otoczonej pochwą kwiatostanową w kolorze białym, kremowym, czerwonawym lub w odcieniach zieleni. Niektóre gatunki wydzielają zapach, którym przywabiają owady zapylające (w naturze często są to chrząszcze).

Warunki sprzyjające kwitnieniu filodendronów to: wysoka wilgotność powietrza, temperatura powyżej 20°C i rozproszone światło.

Kwitnący filodendron
Fot. pixabay

Filodendron - gatunki i odmiany

Spośród ogromnej liczby gatunków filodendronów, w uprawie doniczkowej, jako rośliny pokojowe, spotykane są najczęściej:

Filodendron pnący (Philodendron scandens) - to najpopularniejszy ze wszystkich filodendronów, stosunkowo mało wymagający i łatwy w uprawie. Jest to pnącze o długich, cienkich pędach z licznymi korzeniami powietrznymi. Liście w kształcie serc, ciemnozielone, o długości do 10 cm, osadzone na długich ogonkach. Wiotkie pędy mogą się płożyć lub wspinać po podporach. Bardzo często owija się je wokół palika pokrytego mchem. Obrywanie czubków pędów sprzyja rozkrzewianiu się rośliny.

Filodendron pnący - Philodendron scandens
Fot. Sueska152, Public domain, Wikimedia Commons

Filodendron czerwieniejący (Philodendron erubescens) - u tego gatunku liście są bardziej okazałe, w kształcie strzałkowate. Filodendron ten charakteryzuje się czerwonawym zabarwieniem pędów i ogonków liściowych, co stanowi jego atrakcyjny walor ozdobny. Z tego gatunku otrzymano wiele ciekawych odmian, jak np. filodendron czerwieniejący 'Burgundy' o liściach czerwonych, 'Red Emerald' o czerwonych pędach i łuskach okrywających liście, 'Pink Princess' o liściach z różowymi przebarwieniami, czy stosunkowo mało wymagająca odmiana filodendronu czerwieniejącego 'Emerald Queen', która jest całkowicie zielona.

Filodendron czerwieniejący - Philodendron erubescens
Fot. haliso, forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Filodendron Andrego (Philodendron andreanum) - gatunek dość podobny do filodendrona pnącego, z tym, że liście ma mocno wydłużone, a ich brzegi i unerwienie są jasno zielone.

Filodendron podwójnie pierzasty (Philodendron bipinnatifidum) - rozłożysta roślina o solidnej łodydze przypominającej pień, zdecydowanie różniąca się od pnących gatunków filodendronów. Dla rośliny trzeba wygospodarować sporo miejsca, gdyż jej liście mogą osiągać do 90 cm długości, a rozpiętość całej rośliny może przekroczyć 1,5 m. Liście są duże, błyszczące, ciemnozielone, mocno powcinane. Wyrastają na długich szypułkach, tworząc rozetę. Dla zachowania połysku liści, warto je przecierać miękką, wilgotną ściereczką.

Filodendron podwójnie pierzasty - Philodendron bipinnatifidum
Fot. Obsidian Soul, CC0, Wikimedia Commons

Czy filodendron jest trujący?

Filodendron jest rośliną trującą zarówno dla ludzi, jak i zwierząt domowych. Zawiera substancje, które są toksyczne dla ludzi i zwierząt. Najważniejsza z nich to szczawian wapnia, występujący w postaci cienkich igiełek (rafidów) w komórkach roślin, głównie w liściach i łodygach. W naturze substancja ta pełni funkcję obronną chroniąc roślinę przed zjadaniem przez zwierzęta.

Ponadto, w filodendronie znajdują się enzymy proteolityczne i niektóre alkaloidy. Kontakt z tymi substancjami u człowieka powoduje podrażnienia, swędzenie lub obrzęk skóry i błon śluzowych. Spożycie może wywołać obrzęk jamy ustnej, ból gardła, nudności i trudności w przełykaniu. U zwierząt po spożyciu pojawiają się: ślinotok, wymioty, podrażnienie jamy ustnej i trudności w oddychaniu.

Z tego względu podczas prac pielęgnacyjnych np. cięcia pędów czy przesadzania rośliny, warto stosować rękawiczki ochronne. Filodendron najlepiej trzymać poza zasięgiem dzieci i zwierząt domowych. W przypadku kontaktu z sokiem, skórę lub oczy należy przemyć wodą. Po spożyciu fragmentów rośliny należy skontaktować się z lekarzem lub weterynarzem.

• Jakich kwiatów nie trzymać w domu? Szkodliwe rośliny doniczkowe
• Trujące rośliny doniczkowe. Czy masz je w domu?

Filodendron - pielęgnacja, uprawa

Filodendrony (Philodendron) są roślinami o dość specyficznych wymaganiach. Przede wszystkim, w odróżnieniu od wielu innych roślin doniczkowych, nie wymagają zbyt wiele światła. Przy zbyt sinym nasłonecznieniu ich liście łatwo ulegają poparzeniu, matowieją lub żółkną i mogą się odkształcać. Najlepsze do uprawy filodendronów są pomieszczenia z oknem od strony wschodniej lub zachodniej, choć rośliny te radzą sobie sobie też w pomieszczeniach z oknem od północy. Gdy światła jest za mało, pędy się wyciągają, a liście nie są tak intensywnie wybarwione. Wtedy filodendrona trzeba przestawić bliżej okna.

Filodendron - temperatura uprawy

Temperatura uprawy filodendrona powinna wynosić od 18 do 25°C od wiosny do jesieni i od 15 do 18°C zimą. Należy dbać aby nigdy temp. nie spadała poniżej 12°C (dla niektórych odmian nie może spaść nawet poniżej 15°C).

Filodendron podwójnie pierzasty - Philodendron bipinnatifidum - łodyga
Fot. pixabay

Filodendron - podlewanie

Filodendon wymaga ziemi stale wilgotnej, ale nie mokrej. W okresie wzrostu rośliny ziemia w doniczce powinna być dokładnie wilgotna, ale wierzchnia warstwa ziemi powinna przeschnąć pomiędzy kolejnymi podlewaniami. Do podlewania filodendronów używamy wody miękkiej. Może to być deszczówka odstała w temperaturze pokojowej lub odstała woda wodociągowa, którą wcześniej przefiltrowano lub przegotowano. Na okres zimowego spoczynku częstotliwość podlewania filodendrona zmniejszamy. Nie wolno jednak dopuścić aby ziemia w doniczce całkowicie przeschła.

Czy filodendron lubi zraszanie?

W naturalnym środowisku filodendrony rosną w warunkach wysokiej wilgotności, dlatego na zraszanie reagują bardzo dobrze. Warto je zraszać co kilka dni przez cały rok miękką, odstałą wodą o temperaturze pokojowej. Szczególnie ważne jest to w okresie wypuszczania liści i w okresie zimowym, gdy powietrze jest bardziej suche.

Filodendrony najlepiej zraszać w ciągu dnia (nie wieczorem), aby uniknąć nadmiernej wilgotności nocą, co mogłoby sprzyjać rozwojowi chorób grzybowych. Aby zwiększyć wilgotność powietrza, doniczkę można postawić na podstawce z wilgotnymi kamykami lub keramzytem, tak, by nie dotykała lustra wody albo używać nawilżacza powietrza.

Filodendon - nawożenie

W okresie wzrostu rośliny należy regularnie nawozić. Filodendrony nawozimy co 7-10 dni stosując nawóz rozpuszczany w wodzie do podlewania. W nawożeniu filodendronów dobrze sprawdza się mineralny nawóz do roślin o zielonych liściach, stosowany naprzemiennie z nawozem organicznym, takim jak np. biohumus. Na okres zimy zaprzestajemy nawożenia.

Filodendron - przesadzanie

Przesadzanie filodendronu jest konieczne co roku w przypadku młodych roślin. U starszych filodendronów, które nie rosną już tak szybko, przesadzanie wykonuje się co 2-3 lata. Roślinom należy zapewnić ziemię próchniczą i przepuszczalną o odczynie pH 5,7 do 6,8.

• Przesadzanie roślin doniczkowych. Jak i kiedy przesadzać kwiaty domowe?
• Trujące rośliny doniczkowe. Czy masz je w domu?

Rozmnażanie filodendrona można przeprowadzić wczesną wiosną (najlepiej w marcu) ucinając z pędu z korzeniami przybyszowymi sadzonki zawierające po 2-3 liście i ukorzeniając je w wodzie. Można też je ukorzeniać w lekkim podłożu (mieszanina torfu i piasku) w temp. 22-25°C (zazwyczaj wymaga podgrzewania). Trudno powiedzieć, która metoda jest lepsza. Najlepiej przygotować kilka sadzonek i część z nich spróbować ukorzenić w wodzie, a część w podłożu. Gdy sadzonki są ukorzenione, co może potrwać do kilku tygodni, można już je przesadzić w żyźniejsze podłoże, właściwe dla filodendronów.

W miarę wzrostu długie pędy filodendronu będą wymagać stosowania podpór w postaci np. bambusowych drabinek lub kratek pod pnącza doniczkowe. W naturze filodendrony często oplatają pnie drzew, wspinając się po nich ku górze. Niektóre odmiany filodendronu dobrze też wyglądają, jeśli ich pędom pozwolimy swobodnie opadać w dół.

Filodendron - choroby

Zdecydowana większość problemów w uprawie filodendronu występuje w wyniku naszych zaniedbań i błędów w pielęgnacji. W wyniku za małej ilości światła, niskiej wilgotności powietrza, zalania systemu korzeniowego lub niedostatecznego nawożenia, może dojść do zamierania wierzchołków i opadania liści filodendronu. W wyniku tej choroby wierzchołki pędów żółkną, a z czasem brązowieją. Dolne liście żółkną i opadają, zaś po wyjęciu rośliny z podłoża, widać że korzenie gniją. Roślinę można uratować, jeżeli wyeliminujemy czynniki wywołujące chorobę.

Choroby filodendronu - plamistość i odbarwienia na liściach
Daderot, Public domain, Wikimedia Commons

Bardzo często obserwowane jest też zasychanie liści filodendronu, objawiające się tym, że wierzchołki liści brązowieją, zasychają, a nekroza stopniowo obejmuje całe liście. Przyczyną tej choroby filodendronu jest nierównomierne podlewanie i dopuszczanie do przeschnięcia bryły korzeniowej. Stan rośliny się poprawi, gdy zaczniemy ją systematycznie podlewać.

Znacznie więcej kłopotu mogą sprawić choroby filodendronu o podłożu infekcyjnym, wywołane przez grzyby, wirusy lub bakterie.

Plamistość liści filodendronu

Jeżeli na liściach filodendronu pojawiają się ciemnobrązowe, wodniste plamy, które szybko się powiększają, może to wskazywać na plamistość liści filodendronu, wywoływaną przez grzyby Colletotrichum gloeosporioides i Myrothecium roridum. Aby powstrzymać dalszy rozwój tej choroby filodendronu, roślinę należy podlewać bezpośrednio do podłoża, chore liście wyciąć i całą roślinę kilkakrotnie opryskać preparatami grzybobójczymi. Opryski trzeba wykonać co najmniej 3 razy w odstępach co 7-10 dni stosując naprzemiennie gotowy do użycia środek Saprol Spray oraz naturalny, wzmacniający odporność roślin Biosept Active Spray.

Plamistość obwódkowa filodendronu

Plamistość obwódkowa filodendronu objawia się drobnymi żółtymi plamami na liściach. Plamy mają zapadnięty środek i czerwonawą obwódkę. Po zauważeniu objawów, należy wyciąć porażone części rośliny i obniżyć temperaturę powietrza, szczególnie jeśli sięga ona 25°C (zbyt wysoka temperatura nasila objawy choroby). Do oprysków można wykorzystać fungicydy takie same jak przy wyżej opisanej plamistości liści filodendronu.

Bakteryjna plamistość liści filodendronu

Rośliny może zaatakować też bakteryjna plamistość liści filodendronu, w przypadku której plamy na liściach są okrągłe lub nieregularne, wodniste, ciemnobrązowe do czarnych, z żółtą obwódką wokół. Liście z plamami należy wycinać, a całe rośliny opryskać preparatem Miedzian 50 WP w stężeniu 0,2%.

Bakteryjna plamistość liści filodendronu - łodyga
Fot. Scot Nelson, CC0, Wikimedia Commons

Wirusowa plamistość liści filodendronu

Plamistość liści filodendronu może mieć też podłoże wirusowe (wirus TWSV). Wówczas plamy są drobne ale bardzo liczne, żółtawe, chlorotyczne. Zawirusowaną roślinę trzeba niestety wyrzucić.

Szkodniki filodendronu

Ze szkodników roślin doniczkowych na filodendronach najczęściej pojawiają się szkodniki z grupy czerwców - wełnowce i miseczniki. Czasem spotykane są też wciornastki. O ich występowaniu mogą świadczyć rozległe, srebrzystobiałe plamki i zniekształcenia liści. Do zwalczania szkodników filodendronu możemy wykorzystać naturalne preparaty, takie jak: Emulpar Spray, Spruzit Spray Na Szkodniki AL lub silniejszy środek Sanium AL Spray Owadobójczy.

Przeczytaj również:

• Bluszcz doniczkowy - pielęgnacja, rodzaje, choroby
• Dipladenia, Mandevilla - uprawa, rozmnażanie, zimowanie
• Cissus australijski i rombolistny - uprawa, pielęgnacja, choroby

Opracowano na podstawie:
1. K. Mynett, Rośliny doniczkowe w mieszkaniu, Chemil, W-wa 1990, s. 117-118;
2. G. Łabanowski, L. Orlikowski, A. Wojdyła, Jak pielęgnować rośliny doniczkowe - choroby i szkodniki, Multico. W-wa 2011, s. 160-163.