Śliwa wiśniowa, ałycza - odmiany, uprawa, cięcie
Śliwa wiśniowa, określana również jako śliwa ałycza (Prunus divaricata in. Prunus cerasifera), to gatunek odporny i mało wymagający. W odróżnieniu od śliwy domowej (Prunus domestica) ałycza dobrze rośnie i owocuje nawet na mało urodzajnej i słabej glebie. Kwitnąca wiosną ałycza stanowi wspaniałą ozdobę ogrodu, a szybko rosnący żywopłot z ałyczy skutecznie izoluje od ulicy oraz sąsiadów. Podpowiadamy, jak zadbać o śliwę ałyczę, by zdrowo rosła i obficie owocowała!
Śliwa wiśniowa, ałycza - Prunus cerasifera
Fot. pixabay
Śliwa wiśniowa, ałycza - jak wygląda
Śliwa ałycza (Prunus divaricata in. Prunus cerasifera) jest jednym z dziko rosnących gatunków śliwy. W stanie naturalnym występuje na Kaukazie oraz w Środkowej Azji. W Polsce zdziczałe formy ałyczy można spotkać przy drogach, w parkach i na nieużytkach. Pestki ałyczy przenoszone przez ptaki i zwierzęta bardzo łatwo kiełkują, dlatego śliwa wiśniowa łatwo się rozprzestrzenia.
Ze względu na szybkie tempo wzrostu ałycza jest wykorzystywana w szkółkarstwie jako podkładka dla innych gatunków drzew owocowych, zwłaszcza dla: śliwy, brzoskwini i moreli. Mimo, iż ałycza nie jest zimozielona, dużą popularnością cieszy się żywopłot z ałyczy. Pięknie kwitnący, gęsty i szybko rosnący (przyrasta nawet do 1 m rocznie) żywopłot z ałyczy nie tylko efektownie wygląda, ale stanowi także schronienie dla ptaków i małych zwierząt.
Warto wiedzieć!
Na terenach naszego kraju śliwy wiśniowe były znane i wykorzystywane już przed wiekami. Podczas wykopalisk archeologicznych, między innymi na terenie Gniezna, odnaleziono pestki ałyczy, świadczące o istotnej roli tego gatunku w życiu mieszkańców.
Śliwa wiśniowa to niewielkie drzewo lub krzew dorastające zwykle do 4 - 8 m wysokości. Wzniesione pędy ałyczy są pokryte czerwonobrązową, gładką korą, a porastające je eliptyczne liście mają ostro piłkowane brzegi. Popularne są zwłaszcza dekoracyjne odmiany ałyczy o liściach w kolorze purpurowym.
Śliwa ałycza w czasie kwitnienia
Fot. pixabay
Wczesną wiosną, jeszcze zanim pojawią się liście, ałycza obsypuje się drobnymi, białoróżowymi, miododajnymi kwiatami. Po kwitnieniu pojawiają się owoce - kuliste żółte, czerwone lub fioletowe, które dojrzewają w sierpniu. Jadalne owoce śliwy wiśniowej mają kwaskowaty, czasem dość cierpki smak. Owalna pestka jest przyrośnięta do miąższu i trudno ją oddzielić.
Owoce śliwy ałyczy
Fot. pixabay
Jak odróżnić mirabelkę od ałyczy?
Podobne owoce do ałyczy rodzi śliwa mirabelka. Oba gatunki wyglądają dość podobnie - jak więc je odróżnić?
Oto 4 cechy, dzięki którym z łatwością odróżnisz ałyczę od mirabelki:
- Pędy ałyczy są cieńsze niż mirabelki, nagie i pokryte cierniami.
- Niewielkie liście ałyczy są delikatniejsze niż skórzaste liście mirabelki, bez typowych dla nich krótkich włosków.
- Do złudzenia podobne owoce obu gatunków można jednak odróżnić po tym, że u ałyczy owoce mają szypułki dłuższe, cieńsze i nieowłosione.
- Po przekrojeniu owoców widać, że u ałyczy pestka jest ściśle przyrośnięta do miąższu, gdy tymczasem pestki mirabelki można bez trudu oddzielić.
Śliwa ałycza (po lewej) i mirabelka (po prawej)
Fot. pixabay
Śliwa wiśniowa, ałycza - odmiany
Ałyczę można uprawiać jako roślinę sadowniczą, a także ozdobną. Jej kwaskowate w smaku owoce nadają się na soki, dżemy i konfitury. Obsypane kwieciem krzewy pięknie prezentują się jako solitery, a gęsty żywopłot z ałyczy skutecznie i szybko odgrodzi nas od otoczenia. Poznaj najciekawsze odmiany śliwy ałyczy doskonałe do małego ogrodu i na działkę.
Śliwa ałycza 'Atropurpurea' - ma rozłożystą koronę i dorasta do 5 m wysokości i 3 m szerokości. Długie liście mają intensywny ciemnoczerwony kolor. Pojawiające się już w kwietniu kwiaty mają atrakcyjna, różową barwę. Ta odmiana śliwy wiśniowej jest mało wymagająca i odporna, dobrze znosi przycinanie i jest wykorzystywana na żywopłoty i szpalery.
Śliwa wiśniowa, ałycza 'Atropurpurea'
Fot. S.G.S., CC0, Wikimedia Commons
Śliwa ałycza 'Donna' - odznacza się wysoką plennością i żółtoczerwonymi owocami o słodkim smaku. Drzewo dorasta do 4 m wysokości. Odmiana jest odporna na mrozy oraz szkodniki.
Śliwa ałycza 'Flora Rosea Plena' - to odmiana dekoracyjna o pełnych, dużych i różowych kwiatach. Drzewko dorasta do 4 - 6 m wysokości i ma kulistą, zwartą koronę. Bordowe liście ałyczy z czasem przebarwiają się na zielono by jesienią stać się jasnoczerwone. Śliwa ałycza 'Flora Rosea Plena' jest polecana do nasadzeń parkowych, alejowych oraz do ogrodów przydomowych.
Śliwa ałycza 'Hessei' - rośnie dość wolno i osiąga niewielkie rozmiary - po 10 latach dorasta do 3 m wysokości. Liście ałyczy są nietypowe - wąskie, postrzępione, czerwonawe z kremowym marginesem. Odmiana śliwy wiśniowej 'Hessei' jest w pełni mrozoodporna. Nadaje się na żywopłot, bywa sadzona na terenach zieleni publicznej i w ogrodach.
Śliwa ałycza 'Hollywood' - to odmiana o drzewiastym pokroju, purpurowych liściach i dużych czerwonych owocach. Pojawiające się wiosną różowe kwiaty pięknie kontrastują z ciemnymi liśćmi. Odmiana ta jest odporna na niekorzystne warunki atmosferyczne - dobrze znosi mróz i suszę. Śliwa ałycza 'Hollywood' jest polecana do małych ogrodów, parków oraz do tworzenia szpalerów.
Niektóre odmiany ałyczy kwitną bardzo obficie na różowo
Fot. pixabay
Śliwa ałycza 'Nigra' - to drzewo dorastające do 5 m wysokości. Odmiana odznacza się liśćmi o intensywnej purpurowoczerwonej barwie, z którą ładnie kontrastują kremowe lub jasnoróżowe, drobne kwiaty. Bordowe, nieduże owoce nadają się na przetwory.
Śliwa ałycza 'Pamir Yellow' - wolno rośnie osiągając po 10 latach maksymalnie 3 m wysokości. Na tle ciemnozielonych liści efektownie prezentują się żółte, kuliste owoce.
Śliwa ałycza 'Woodie' - to odmiana dorastająca do 7 m wysokości o pięknych purpurowych liściach. Wspaniale prezentuje się jako soliter w dużych ogrodach, parkach i zieleńcach.
Śliwa ałycza 'Złoty Obłok' - odmiana dorasta do 7 m wysokości. Młode przyrosty mają intensywną, cytrynową barwę. Żółte owoce są słodkie i smaczne. Ta odporna odmiana doskonale sprawdza się jako żywopłot.
Śliwa wiśniowa, ałycza - Prunus cerasifera
Fot. pixabay
Śliwa wiśniowa, ałycza - uprawa, wymagania
Śliwa ałycza jest gatunkiem łatwym w uprawie. Preferuje słoneczne lub półcieniste stanowiska oraz przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne gleby. Roślina poradzi dobie na niezbyt zasobnej glebie, rosnąc i owocując nawet na nieużytkach. Chociaż zniesie trudne warunki, na żyznych i próchniczych glebach ałycza rośnie szybciej, ma większą i ładniejszą koronę.
Śliwa wiśniowa nie wymaga dodatkowego nawożenia, chociaż dobrze reaguje na zasilanie kompostem. Śliwa ałycza dobrze znosi krótkotrwałe susze, jednak w okresie letnim wymaga regularnego podlewania. Ałycza jest mrozoodporna, znosi spadki temperatury do -32°C, natomiast niezbyt dobrze toleruje wiosenne przymrozki.
Kwiaty ałyczy są wrażliwe na przymrozki
Fot. pixabay
Śliwa ałycza - cięcie
Śliwa ałycza dobrze znosi cięcie - można ją przycinać, aby zachować ładny pokrój i rozmiar drzewa. W marcu lub kwietniu, przed pojawieniem się liści, przeprowadza się cięcie formujące i sanitarne ałyczy. Wycinamy gałęzie chore, uschnięte, a także te, które nadmiernie zagęszczają koronę.
Formowane żywopłoty z ałyczy przycinamy dość mocno i regularnie, żeby dobrze się zagęszczały. Pierwsze cięcie wykonujemy od razu po posadzeniu, ścinając pędy na wysokość 20 cm nad ziemią. Dzięki temu żywopłot ładnie się rozkrzewi od samej ziemi. W kolejnych latach (w czerwcu i sierpniu) przycinamy nowe odrosty o połowę, żeby zachować pożądany kształt żywopłotu oraz gęstość.
Jeżeli uprawiamy śliwę ałyczę szczepioną na pniu, należy systematycznie usuwać odrosty wyrastające z podkładki, gdyż mają one zazwyczaj większą siłę wzrostu niż zaszczepiona odmiana szlachetna i mogą ją łatwo zagłuszyć, przez co drzewko straci swój urokliwy wygląd. Młode, wybijające z pnia pędy można po prosty wyłamywać. Usuwamy także odrosty korzeniowe pojawiające się w pobliżu drzewa.
Śliwa wiśniowa, ałycza - rozmnażanie
Śliwę wiśniową można rozmnażać zarówno poprzez wysiew nasion, jak i z sadzonek.
Rozmnażanie ałyczy z nasion
Śliwę ałyczę najprościej jest rozmnożyć przez nasiona. Nasiona ałyczy pobrane z owoców wymagają długiej stratyfikacji w piasku (od października do kwietnia) w temperaturze ok. 4°C. Na początku kwietnia wysiewamy nasiona na rozsadniku na głębokości 3-4 cm w rzędy odległe co 40 cm. Nasiona śliwy wiśniowej kiełkują po 4-6 tygodniach. Jeszcze przez rok należy pielęgnować siewki zanim będzie można posadzić je w docelowym miejscu.
Zamiast tego długiego procesu można wybrać łatwiejszą drogę i po prostu wykopać młode siewki, które wyrastają samoczynnie pod matecznym drzewem i posadzić je w wybranym miejscu. Siewki pojawiają się co roku, o ile oczywiście nie zbierzemy wszystkich owoców opadłych pod drzewem.
Rozmnażanie ałyczy przez sadzonki
Jesienią ze zdrowych, tegorocznych pędów przygotowujemy sadzonki o długości ok. 20 cm. Każda sadzonka powinna mieć przynajmniej dwie pary pąków. Tak przygotowane sadzonki pędowe ałyczy umieszczamy pionowo w skrzynkach lub doniczkach z wilgotnym piaskiem i umieszczamy w chłodnym pomieszczeniu o temperaturze od 0 do 5°C. Wiosną rośliny dołujemy w ziemi, a na wybrane miejsce sadzimy dopiero jesienią, gdy się dobrze ukorzenią.
mgr inż. Anna Błaszczuk
Przeczytaj również:
- Śliwa tarnina - uprawa, wymagania, przycinanie
- Dlaczego śliwa nie owocuje?
- Śliwa japońska - odmiany, uprawa
- Opryski śliw. Kiedy i czym pryskać śliwki od robaków i na choroby?
Opracowano na podstawie:
1. A. Głowacka, Ałycza czy mirabelka w Działkowiec 11/2018, s. 32;
2. G. Hodun, Mirabelki i ałycze w Działkowiec 1/2014, s. 41-42;
3. R. Kaczmarczuk, Od tarniny, ałyczy i lubaszki do śliwy domowej w Wszechświat 107/2006, s. 205-207;
4. A. Mika, Owoce dla amatorów, Krajowa Rada Polskiego Związku Działkowców, Warszawa 1994, s. 43-45;
5. A. Zeitlhöfler, Dzika róża, czarny bez. Dzikie krzewy owocowe, Wydawnictwo RM, Warszawa 2009, s. 66-67.
