Ściółkowanie gleby w ogrodzie. Czym ściółkować rośliny?
Ściółkowanie gleby w ogrodzie przynosi wiele korzyści. Ściółka ogranicza wzrost chwastów, zatrzymuje w ziemi wilgoć oraz zapobiega jej nadmiernemu nagrzewaniu się. Organiczne ściółki dodatkowo użyźniają glebę, wzbogacając ją w materię organiczną. Z tego artykułu dowiesz się jakie są zalety i wady ściółkowania roślin, kiedy ściółkować glebę w ogrodzie oraz czym najlepiej ściółkować ziemię pod roślinami.
Ściółkowanie gleby w ogrodzie
Fot. depositphotos
Co to jest ściółkowanie?
Ściółkowanie jest jednym z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych w ogrodzie. Polega na przykrywaniu wierzchniej warstwy gleby wokół roślin materiałami pochodzenia organicznego lub nieorganicznego. Dzięki temu zabiegowi z gleby wyparowuje mniej wody, ograniczamy rozwój chwastów a rośliny mają lepsze warunki do rozwoju.
Co daje ściółkowanie gleby?
Odkryta gleba narażona jest na działanie wielu procesów erozyjnych niszczących jej strukturę. Wraz z deszczem i spływami powierzchniowymi składniki pokarmowe wymywane są w głąb profilu glebowego i stają się trudno dostępne dla roślin. Silny wiatr przesusza glebę a cenne cząstki materii organicznej są wywiewane. Okrywanie gleby ściółką skutecznie tym procesom zapobiega. W dobie coraz częstszych, długotrwałych susz bardzo istotne staje się także zatrzymywanie jak największej ilości wilgoci w glebie. Ściółkowanie staje się koniecznością.
Ściółkowanie gleby w ogrodzie
Fot. depositphotos
Ściółkowanie gleby - zalety
Ściółkowanie gleby wokół roślin przynosi wiele korzyści:
- ogranicza wzrost chwastów,
- chroni przed nadmiernym wyparowywaniem wody z gleby, dzięki czemu można podlewać ją rzadziej,
- chroni podłoże przed rozmywaniem w czasie deszczu lub podlewania,
- ogranicza wymywanie składników mineralnych w głębsze warstwy gleby,
- zapobiega erozji wietrznej,
- na okrytej ściółką glebie nie tworzy się skorupa,
- poprawia właściwości cieplne warstwy uprawnej. Dzięki właściwościom izolacyjnym ścółek wahania temperatury wierzchniej warstwy gleby są mniejsze, ściółka „ogrzewa” glebę zimą i „chłodzi” ją latem,
- zmniejsza ryzyko porażenia truskawek i warzyw przez choroby grzybowe, a także zapobiega zabrudzeniom owoców.
Dodatkowe korzyści przynoszą ściółki organiczne:
- poprawiają właściwości fizyczne, biologiczne i chemiczne warstwy uprawnej,
- pobudzają rozwój mikroorganizmów glebowych, które wzbogacają glebę w składniki pokarmowe,
- zwiększają zawartość materii organicznej, która po pewnym czasie zamienia się w cenną dla roślin próchnicę.
Kora ogrodowa to często stosowana ściółka organiczna
Fot. depositphotos
Ściółkowanie gleby - wady
Mimo ogromnej ilości zalet, możemy znaleźć też pewne wady ściółkowania gleby wokół roślin:
- koszty - o ile ściółka nie jest pozyskiwana z własnego ogrodu, wadą może być jej cena. Im więcej odkrytego obszaru do pokrycia ściółką, tym większe koszty wykonania tego zabiegu,
- niektóre ściółki nieorganiczne pozostaną w ogrodzie przez lata, ale organiczne trzeba będzie systematycznie uzupełniać,
- lżejsze ściółki mogą być wywiewane przez wiatr,
- ściółki z kruszywa są ciężkie i mogą powodować zbijanie się wierzchniej warstwy gleby,
- jeśli użyty do ściółkowania materiał będzie pochodził z chorych drzew (np. kora, zrębki, liście) możemy sprowadzić do ogrodu choroby roślin.
Trociny jako ściółka pod truskawkami
Fot. depositphotos
Kiedy ściółkować glebę w ogrodzie?
Najkorzystniejszym terminem rozkładania ściółki jest wczesna wiosna, po rozmarznięciu podłoża. O tej porze roku gleba ma spore zapasy wilgoci po zimie a chwasty nie zdążyły jeszcze urosnąć.
Uwaga!
Ściółka posiada właściwości izolacyjne, dlatego przykrycie nią zamarzniętej gleby spowodowałoby jej wolniejsze rozmarzanie. Z tego powodu ściółkę rozkładaj dopiero, gdy gleba zdąży się nagrzać po zimie.
Ściółkę pod rośliny ciepłolubne, sadzone w drugiej połowie maja, rozkłada się po posadzeniu roślin. Przed rozłożeniem ściółki usuwamy chwasty a glebę spulchniamy.
Najlepiej rozkładać ściółkę na wilgotną glebę, dzięki czemu ziemia dłużej tę wilgoć utrzyma. Warstwę ściółki grubości od kilku (pomiędzy warzywami i roślinami ozdobnymi) do kilkunastu centymetrów (pomiędzy większymi krzewami i drzewami) równomiernie rozsypujemy na całej powierzchni. Nie powinna dotykać bezpośrednio pni ani łodyg, ponieważ mogłaby spowodować ich gnicie. Warstwę ściółki naturalnej (organicznej) powinno się systematycznie uzupełniać.
Czym ściółkować glebę w ogrodzie?
Glebę w ogrodzie można okrywać rozmaitymi materiałami pochodzenia organicznego (rozkładając się wzbogacają ziemię w próchnicę), mineralnego (żwir, kamienie, grys i łupki dają ciekawy efekt dekoracyjny) lub nieorganicznego (agrowłókniny, agrotkaniny, folia). Różne są zarówno ich właściwości, jak i koszty ich stosowania.
Warto wiedzieć!
Niektóre ściółki, jak np. kompost, podsuszoną trawę oraz zrębki możesz pozyskiwać z własnego ogrodu niemal całkowicie za darmo. Wystarczy zagospodarować powstające w ogrodzie odpady roślinne!
Ściółkowanie kompostem
Wyprodukowany samodzielnie kompost jest ekologiczną i darmową ściółką. Wzbogaca glebę w próchnicę i dostarcza roślinom składniki pokarmowe. Ma ciemny kolor, dlatego szybciej się nagrzewa, co przekłada się na lepsze warunki do rozwoju roślin. Glebę ściółkujemy warstwą kompostu o grubości około 5 cm.
Ściółkowanie gleby kompostem
Fot. depositphotos
Ściółkowanie trawą
Skoszonej trawy nie warto wyrzucać. Bardziej praktyczne jest wykorzystanie jej do ściółkowania międzyrzędzi w warzywniku, w sadzie lub na rabatach. Podsuszona, ścięta trawa zawiera dużo azotu. Rozkładając się, wzbogaci nim podłoże. Szybko ulega rozkładowi, więc uzupełnia się ją cienką warstwą kilka razy w sezonie ogrodniczym.
Ściółkowanie warzyw skoszoną trawą
Fot. depositphotos
Uwaga!
Pokos przeznaczony do ściółkowania nie powinien zawierać nasion chwastów i być pozyskiwany z trawników, na których nie używano herbicydów. Zanim zastosujesz trawę jako ściółkę, należy ją nieco podsuszyć aby nie gniła na grządkach.
Ściółkowanie słomą
Słoma często wykorzystywana jest jako ściółka rozkładana wśród warzyw oraz krzaczków truskawek. Można nią także wyłożyć ścieżki w warzywniku. Zawiera sporo węgla i dość długo się rozkłada. Po rozłożeniu się ściółki ze słomy, można ją przekopać z wierzchnią warstwą gleby, dzięki czemu zwiększy się w niej zawartość próchnicy.
Słoma ma właściwości izolacyjne, dlatego układa się ją na podłoże ogrzane. Ściółkowana słomą zimna gleba będzie się dłużej nagrzewała.
Ściółkowanie słomą grządek warzywnych
Fot. depositphotos
Ściółkowanie liśćmi
Opadające jesienią liście pochodzące ze zdrowych drzew mogą posłużyć jako ściółka do okrycia zimą rabat czy grządek. Najlepsze do ściółkowania będą liście brzozy, klonu, lipy, topoli, grabu czy wiązu. Ze względu na dużą zawartość garbników nie powinno się używać do ściółkowania liści orzecha włoskiego i dębu. Ściółkę z liści najlepiej wykładać na glebę po pierwszych przymrozkach. Lepiej rozkładać ją w taki sposób by nie dotykała bezpośrednio roślin.
- Ziemia liściowa. Jak zrobić kompost z liści i jak go stosować?
- Kompostowanie w workach foliowych. Prosty sposób na skoszoną trawę i jesienne liście!
Ściółkowanie chwastami
Wyrwane chwasty także nadają się do ściółkowania, o ile nie zdążyły zawiązać nasion i nie są na nich widoczne objawy chorób. Najlepiej układać je cienką warstwą, by szybko przeschły. Doskonałą ściółką pod pomidory są np. młode pokrzywy, wzbogacające glebę w azot.
Ściółkowanie trocinami
Trociny mają kwaśny odczyn (szczególnie trociny pochodzące z drzew iglastych), dlatego często wykorzystywane są w uprawie roślin kwasolubnych m.in. borówki amerykańskiej, żurawiny, rododendronów czy azalii. Rozkładają się dość wolno, powoli użyźniając i poprawiając strukturę gleby. Wprowadzają do gleby dużą ilość materii organicznej i zapobiegają zaskorupianiu się jej powierzchni. Ściółkę z trocin układa się warstwą grubości 8-10 cm, gdyż warstwa grubsza może być słabo przepuszczalna dla wody.
Ściółkowanie zrębkami
Zrębki drzewne świetnie się nadają do ściółkowania. Można je kupić lub pozyskać po cięciu drzew na własnej działce. Aby ścięte gałęzie przerobić na zrębki, potrzebna jest maszyna określana jako rozdrabniarka do gałęzi (inne nazwy to młynek lub rębak do gałęzi).
Zrębki powinny pochodzić z drzew zdrowych, ponieważ wraz z nimi mogą być przenoszone choroby drewna. Jeśli źródło pochodzenia nie jest pewne, bezpieczniej nie stosować ich przy krzewach i drzewach owocowych.
Ściółkowanie przekompostowanymi zrębkami
Fot. depositphotos
Zrębki są dość trwałe. Bardziej kwaśne są zrębki z drzew iglastych. Przed zastosowaniem w roli ściółki powinno się je przekompostować. Zrębki są ubogie w azot, dlatego w celu przyspieszenia kompostowania powinno się wzbogacić je w ten składnik. Do rozdrobnionych gałęzi dodajemy około 2 kg mocznika na każdy 1m³ zrębek i mieszamy.
Ściółkowanie korą sosnową
Kora sosnowa jest jednym z bardziej popularnych materiałów do ściółkowania pomiędzy roślinami iglastymi. Wyjątkowo dobrze prezentuje się na rabatach bylinowych. Aby uniknąć hamującego działania garbników w niej zawartych, powinno się używać wyłącznie kory przekompostowanej.
Ważne!
Zrębki, kora i trociny używane do ściółkowania bezpośrednio na glebę powinny być przekompostowane. W nierozłożonej ściółce żyją mikroorganizmy, które rozkładając ją, będą zubażały glebę w azot. Jeśli używasz nieprzekompostowanych materiałów, konieczne może być dodatkowe nawożenie gleby azotem. Bez obaw nieprzekompostowaną korę lub zrębki można wysypywać jako dodatkową ściółkę ozdobną na uprzednio rozłożoną agrowłókninę.
Ściółkowanie igliwiem i szyszkami
Szyszki i igliwie mogą być składnikami ściółki o odczynie kwaśnym. Z tego względu wykorzystuje się je do ściółkowania roślin iglastych i kwasolubnych.
Ściółkowanie kartonami
Wielu eko-ogrodników poleca stosować karton zamiast agrowłókniny antychwastowej. Karton (najlepiej gruby, bez nadruków) zastosowany wraz z inną, wysypaną na niego ściółką, dość skutecznie stłumi rozrost chwastów i spowoduje, że rośliny pod nim rosnące po pewnym czasie obumrą. Położenie kartonu przykrytego np. słomą na obszarze porośniętym chwastami pozwoli w ciągu roku pozbyć się chwastów i przygotować grunt pod nowe nasadzenia. Przed rozłożeniem ściółki na kartonach, warto je zmoczyć.
Ściółkowanie agrowłókniną i folią
Agrowłóknina oraz agrotkanina to ściółki syntetyczne, często stosowane w ogrodnictwie do ściółkowania drzew, krzewów, w uprawie warzyw (głównie ciepłolubnych) czy na rabatach. Są trwałe, przepuszczają wodę i powietrze. Często sypane są na nie ściółki mineralne lub organiczne (np. kora, zrębki). Pamiętać jednak należy, że w takiej sytuacji ściółka organiczna nie rozłoży się w glebie, nie użyźni i nie poprawi jej struktury.
Ściółkowanie agrowłókniną, a następnie korą sosnową
Fot. depositphotos
Czarna folia bywa używana jako ściółka, głównie przy uprawie warzyw ciepłolubnych lub do okrywania zagonów szparagów, ale ma też wady - nie przepuszcza wody a gleba pod nią łatwo przegrzewa się.
Ściółkowanie żwirem i grysem
Kruszywo to ściółka mineralna, najczęściej używana do wysypywania ścieżek ale też rabat (np. z trawami ozdobnymi). Pod żwir, grys czy kamień stosuje się zazwyczaj agrotkaninę. Wszelkie kruszywo po pewnym czasie podlega erozji a rozpadając się może wpływać na odczyn gleby.
Iglaki ściółkowane grysem
Fot. depositphotos
Żywe ściółki
Rolę żywej ściółki ochraniającej glebę przed nadmiernym parowaniem i erozją pełnią także rośliny zadarniające (np. bluszcz, barwinek, runianka). W sadzie taką rolę często odgrywa trawa rosnąca wśród drzew i systematycznie koszona. Swego rodzaju ściółką są także rośliny poplonowe. Wysiewane pod koniec lata rosną i chronią glebę do późnej jesieni. Pozostawione na zimę przemarzają, tworząc warstwę naturalnej ściółki, czyli mulcz. Wiosną przekopuje się je płytko z ziemią.
Czym ściółkować, żeby nie zakwasić gleby
Ściółki organiczne wpływają na odczyn gleby. Słoma, skoszona trawa lub kompost (nie kwaśny) będą dobre dla roślin nie lubiących gleb kwaśnych, do których należą m.in. brzoskwinia, czereśnia oraz morela. Dla roślin kwasolubnych (borówka, żurawina) najlepsze będą ściółki pochodzące z drzew iglastych oraz torf wysoki. Dla roślin lubiących lekko kwaśną glebę (malina, truskawka, porzeczka) używa się ściółek z przekompostowanej kory czy resztek z drzew liściastych.
Czym ściółkować warzywa
W uprawie warzyw można stosować zarówno ściółki organiczne jak i syntetyczne. Te drugie wykorzystuje się głównie do uprawy warzyw ciepłolubnych. Ściółkami pochodzenia organicznego (kompost, słoma, suszona trawa czy pokrzywy bez nasion) wykłada się międzyrzędzia w warzywniku oraz ścieżki.
Ściółkowanie warzyw
Fot. depositphotos
Jakie warzywa można ściółkować
Warzywa ciepłolubne najlepiej rosną w ogrzanej glebie. Ogórki, pomidory, papryka, dynie i cukinie można sadzić na zagonach wyłożonych czarną agrowłókniną lub obsypywać je ściółkami organicznymi. Podsuszona trawa nadaje się jako ściółka dla większości warzyw na każdym etapie ich rozwoju. Truskawki i poziomki ściółkuje się po to, by ich owoce nie brudziły się i nie stykały z ziemią, co ograniczy ryzyko porażenia chorobami.
Truskawki ściółkowane słomą
Czym ściółkować drzewa i krzewy owocowe
W sadzie i jagodniku do ściółkowania (zgodnie z wymaganiami roślin odnośnie odczynu gleby) najczęściej używana jest słoma, ścięta trawa, trociny, kora, zrębki i kompost. Krzewy jagodowe, takie jak borówki, często ściółkowane są torfem kwaśnym a międzyrzędzia między nimi wykładane agrowłókniną, ograniczającą rozrost chwastów.
Czym ściółkować truskawki
Do ściółkowania truskawek najczęściej wykorzystywane są słoma, przekompostowana kora, trociny lub agrowłóknina. Owoce dzięki warstwie ściółki organicznej (rozłożonej przed owocowaniem) nie pobrudzą się i nie będą dotykały ziemi, co ograniczy ryzyko porażenia m.in. szarą pleśnią. Czarną agrowłókninę rozkładamy na etapie sadzenia truskawek.
Monika Chwała
Przeczytaj również:
- Jak zrobić kompostownik z palet drewnianych?
- Co można kompostować? Oto 7 najlepszych składników na kompost!
- Co zamiast kompostu? Oto najlepsze zamienniki!
Opracowano na podstawie:
1. T. Trelka, Warto ściółkować, Działkowiec nr 4/2019, s. 77,
2. H. Morgaś, Ściółki w uprawach sadowniczych, Działkowiec nr 4/2023, s. 32,
3. S. Żuber, Zrębki i trociny drzewne, Działkowiec nr 10/2020, s. 63,
4. E. Ferenc, Skoszona trawa i zrębki, Działkowiec nr 8/2022, s. 56,
5. M. Blecharska, Co ze skoszoną trawą, Działkowiec nr 8/2019, s. 52.
