Orzech włoski - odmiany, uprawa, sadzenie, cięcie

Orzech włoski jest gatunkiem stosunkowo popularnym w naszym kraju. Nie jest trudny w uprawie, a jego owoce są nie tylko smaczne ale i bardzo zdrowe. Warto mieć w swoim ogrodzie choć jednego orzecha włoskiego ale trzeba uważać, gdyż drzewo to może się mocno rozrastać. Dowiedz się więcej jak wygląda sadzenie i uprawa orzecha włoskiego oraz wybierz odmianę odpowiednią do Twojego ogrodu.

Orzech włoski - owoce
Fot. freeimages.com

Orzech włoski (Juglans regia) należy do rodziny orzechowate (Juglandaceae). Jest to duże drzewo, które może dorastać do 20 m wysokości, choć w ogrodach zazwyczaj rośnie o połowę niższe. Kora na pniu jest gładka, popielato szara. Liście są duże i pierzaste, składają się z mniejszych listków, szczytowy listek jest największy. Owoce są kuliste, z gładką zieloną okrywą, która po dojrzeniu pęka, ukazując jasno brązową skorupę orzecha, w środku którego znajduje się jadalne wnętrze. Warto wiedzieć, że wnętrze owocu orzecha włoskiego stanowią 2 duże, grube i oleiste liścienie i to właśnie one są przez nas tak chętnie zjadane. Orzechy dojrzewają w październiku. Nowo posadzone rośliny, w zależności od warunków uprawy oraz wybranej odmiany, rozpoczynają owocowanie po 2 - 4 latach od posadzenia.

Orzech włoski - odmiany

Odmian orzecha włoskiego jest naprawdę sporo. Można wyróżnić odmiany późne i wczesne, a także takie o większych lub mniejszych owocach. Odmiany orzecha włoskiego różnią się również siłą wzrostu. Warto też wiedzieć, że drzewa osiągające mniejsze rozmiary, uzyskiwane są dzięki szczepieniu. Dlatego też sadzonki uzyskane przez szczepienie są najczęściej wybierane do ogrodów przydomowych lub działkowych. Oto najbardziej znane odmiany orzecha włoskiego:

Orzech włoski Leopold - jest to polska odmiana o bardzo słabym wzroście, dzięki czemu może być sadzona w mniejszych ogrodach. Należy do grupy odmian średnio-wczesnych. Drzewo odporne jest na choroby. Owocuje w drugim roku po sadzeniu. Owoce są średniej wielkości, smaczne.

Orzech włoski Apollo - odmiana o średnim wzroście, pochodzenia czeskiego, owocuje w trzecim roku od posadzenia, owoce ma średniej wielkości.

Orzech włoski Jupiter - polska odmiana, średnio - późna, wzrost średni, owocuje w trzecim roku po posadzeniu, owoce smaczne, nieco jajowate.

Czy można kompostować liście orzecha włoskiego?
Kompostowanie liści orzecha włoskiego budzi wiele wątpliwości. Wynika to z powszechnie znanego negatywnego wpływu orzecha włoskiego na rosnące w jego pobliżu rośliny. Czy oznacza to, że musimy rezygnować z bogatego źródła materii organicznej, jaką są opadające jesienią liście tego drzewa? Więcej...

Orzech włoski Koszycki - kolejna polska odmiana, owoce są smaczne, wzrost jest słaby i kulisty nadaje się więc do niewielkich ogrodów, co ciekawe kwiaty tej odmiany orzecha włoskiego są odporne na przymrozki wiosenne, drzewo odporne na choroby, owocuje w drugim roku po posadzeniu.

Orzech włoski Wiśnicz czerwony - odmiana bardzo późna o silnym wzroście, owoc jest bardzo duży (niemal jak piłka do tenisa!), miąższ jest różowawy (stąd nazwa - czerwony), nie bardzo nadaje się do suszenia, najlepiej spożywać go na świeżo, owocuje w trzecim roku po posadzeniu, ogólnie zdrowo rozwija się, jest odporny na choroby.

Orzech włoski Mleczny wczesny - polska odmiana, bardzo wczesna, wzrost średni i kulisty, owoc duży, najlepiej nadaje się do spożywania na świeżo, kwiaty są odporne na wiosenne przymrozki, drzewo rozwija się zdrowo.

Jakie orzechy można uprawiać w Polsce?
Orzechy są cennym składnikiem naszej diety, a najlepsze są te świeże, wprost z ogródka. W klimacie Polski w ogrodach możemy uprawiać głównie orzech włoski i leszczynę, która wydaje orzechy laskowe. Komu miejsca brak na te drzewa i krzewy, może pokusić się o uprawę jednorocznych orzeszków ziemnych. Więcej...

Orzech włoski - uprawa, wymagania

Uprawa orzecha włoskiego udaje się najlepiej na glebach głębokich, żyznych i świeżych, dobrze jeżeli są wapienne. Nieodpowiednie podłoże to gleby podmokłe, zbyt ciężkie i zwięzłe. Orzech włoski preferuje stanowiska słoneczne i ciepłe. Najlepsza jest dla niego ekspozycja zachodnia, południowo-zachodnia i północno-zachodnia. Charakteryzuje się dość dużą mrozoodpornością, może być uprawiany na terenie całego kraju. Nawet jeśli czasem przymarznie, posiada dużą zdolność regenerowania uszkodzeń po surowych zimach. Drzewa orzecha włoskiego często bywają natomiast uszkadzane przez późne majowe przymrozki, które powodują zamieranie i czarnienie delikatnych, rozwijających się paków kwiatowych.

Wiosenne przymrozki w sadzie
Wiosenne przymrozki w sadzie mogą wyrządzić wiele szkód. Zmarznięte kwiaty lub zawiązki owoców na drzewach owocowych to nierzadki widok. Zobacz kiedy mogą wystąpić przymrozki oraz jak zapobiegać uszkodzeniu roślin sadowniczych przez przymrozek. Oto sprawdzone sposoby na przymrozki w sadzie! Więcej...

Orzech włoski - sadzenie

Przed posadzeniem orzecha włoskiego warto już rok wcześniej przygotować odpowiednio podłoże, na którym będzie rosnąć drzewo. Należy przede wszystkim regularnie odchwaszczać teren pod orzecha włoskiego. Następnie należy głęboko przekopać ziemię. Im głębiej tym lepiej (pamiętajmy, że orzech wytarza palowy system korzeniowy). Bardzo ważne jest również nawiezienie gleby dobrze rozłożonym obornikiem lub kompostem. Nawożenie musi być bardziej intensywne, jeżeli mamy glebę ubogą, piaszczystą. W przypadku gleb kwaśnych warto również dodać dawkę nawozu wapniowego, który nada odpowiednie pH glebie i zwalczy niekorzystny, kwaśny odczyn. Uprawa orzecha włoskiego najlepiej udaje się na glebie o odczynie pH 6,5 - 7,5.

Orzech włoski - owoce dojrzewające na drzewie
Fot. freeimages.com

Przyjmuje się dwa terminy sadzenia orzecha włoskiego - jesienią lub wczesną wiosną, gdy pąki i całe drzewo jest w stanie spoczynku.

Sadzenie orzecha włoskiego jesienią, czyli w październiku i listopadzie, wydaje się dawać najlepsze wyniki. Wiąże się jednak z ryzykiem przemarznięcia młodego drzewka. Dlatego po posadzeniu wokół pędu należy usypać kopczyk z ziemi, który dodatkowo można jeszcze ocieplić liśćmi, kompostem lub gałązkami iglastymi. Usypany kopczyk powinien być na tyle wysoki aby chronił miejsce szczepienia.

Wiosenny termin sadzenia orzecha włoskiego pozwala wprawdzie ominąć niebezpieczne dla młodych drzew zimowe mrozy, jednak wegetacja orzecha włoskiego sadzonego wiosną rusza nieco później. Często też, gdy wiosna jest zbyt sucha, drzewka mogą osłabić się lub nawet zacząć chorować. Dlatego orzechy sadzone wiosną trzeba w pierwszych miesiącach regularnie nawadniać. Ostatecznie termin sadzenia orzecha włoskiego należy uzależnić od rejonu, w którym mieszkamy i narażenia na zimowe mrozy oraz możliwości regularnego podlewania wiosną.

Wiosną, w drugiej połowie maja, należy wykonać pierwsze cięcie nowo posadzonych drzew orzechów. Zadaniem pierwszych cięć jest właściwe uformowanie korony orzecha włoskiego.

Kiedy zbierać i jak przechowywać orzechy włoskie?
Jaki jest najlepszy termin zbioru orzechów włoskich i jak długo można je przechowywać? Na wszystkie te pytania odpowiada nasz ekspert. Zobacz kiedy zbierać orzechy włoskie i jak je przechowywać aby jak najdłużej zachowały świeżość! Więcej...

Kiedy sadzić orzecha włoskiego z owocu

Rozmnażanie orzecha włoskiego z nasion jest łatwym sposobem na pozyskanie nowych roślin. Wymaga jednak cierpliwości w oczekiwaniu na pierwsze zbiory, gdyż rośliny wysiane z nasion po raz pierwszy zaowocują kilka lat później, niż te posadzone z gotowych sadzonek.

Najlepszy do wysiewu będzie świeży i zdrowy orzech włoski. Optymalny termin sadzenia orzecha włoskiego z owocu przypada na jesień, po zbiorach (do października). Przed posadzeniem pozbywamy się z orzecha zielonej łupiny i sadzimy go do żyznej (np. wzbogaconej kompostem) ziemi na głębokość około 7 cm.

Orzechy posiadają korzenie palowe, dlatego najkorzystniej będzie posadzić go od razu w miejscu docelowym. Jeśli nie jest to możliwe, powinien być tam przesadzony w ciągu 5-6 lat od wysiewu. Starsze okazy na nowym miejscu gorzej się przyjmują. Po posadzeniu miejsce podlewamy, ściółkujemy i regularnie odchwaszczamy.

Siewki orzecha włoskiego pojawią się późną wiosną ale czas oczekiwania na pierwsze owoce może wynosić nawet około 10 lat. Wyhodowane z nasion orzechy nie zawsze dziedziczą cechy rośliny matecznej, więc ich wygląd i smak mogą okazać się niespodzianką.

Orzech włoski - cięcie

Cięcie orzecha włoskiego jest ważne szczególnie w przypadku nowo posadzonych drzew (szczególnie tych rozmnażanych przez szczepienie) i ma na celu właściwe uformowanie korony drzewa. Powinna być ona nie niżej niż na wysokości 1,5 m. U orzechów nie ciętych, pozostawionych samopas, korona jest często tworzona zbyt nisko. Trzeba też usuwać pędy wyrastające z podkładki, poniżej miejsca szczepienia.

Stare orzechy tnie się głównie w celu prześwietlenia ich korony oraz przycięcia drzew, które osiągnęły już zbyt duże rozmiary. Warto tu pamiętać, że cięcia orzecha włoskiego nie warto odkładać na kolejne lata, gdyż rany po cięciu zbyt grubych gałęzi ciężko się goją. Orzech włoski najlepiej znosi cięcie pędów, których średnica nie przekroczyła 5 cm.

Nieprzycinany orzech włoski osiąga ogromne rozmiary
Fot. pixabay

Bardzo ważny jest właściwy termin cięcia orzecha włoskiego, gdyż roślina ta cięta w niewłaściwym terminie łatwo zapada na choroby. Niestety panuje wiele wątpliwości co do wyboru terminu cięcia orzecha włoskiego. Zazwyczaj zaleca się cięcie orzecha włoskiego pod koniec zimy lub na przedwiośniu, gdy minie ryzyko silnych mrozów ale rośliny nie rozpoczęły jeszcze wegetacji (luty-marzec). Niestety w tym terminie z ran często wycieka dużo soku, co bardzo osłabia drzewo i sprawia, że rany po cięciu goją się długo. Wyciekający sok w zasadzie uniemożliwia zabezpieczenie ran maścią ogrodniczą.

Innym zalecanym terminem cięcia orzecha włoskiego jest okres od połowy maja do początku czerwca, gdy młode przyrosty osiągną już długość 5 cm. W tym czasie soki w drzewie krążą już na tyle wolno, że nie obserwuje się dużego ich wycieku. Z tego względu coraz częściej zaleca się właśnie ten termin cięcia orzecha.

Niestety i ten termin ma pewne wady. Późną wiosną intensywnie rozwijają się liczne patogeny - choroby i szkodniki mogące atakować drzewa orzecha włoskiego. To sprawia, że cięcie w tym późniejszym terminie też jest ryzykowne.

Jak wybrnąć z tego dylematu? Osobiście przycinam orzechy włoskie w marcu. Wybieram jednak dzień, kiedy soki z drzewa nie ciekną. Nie mam pewności z czego to wynika ale w jedne dni obserwuje się wyciek soków, a w inne nie. Wykonuję zatem próbę na jednej gałęzi i sprawdzam czy wycieka sok. Jeżeli soki wyciekają intensywnie, przekładam cięcie na inny dzień. Jeżeli próba pokaże, że sok w danym dniu nie wycieka, można bezpiecznie przycinać drzewo.

Na cięcie orzecha włoskiego należy wybrać ciepły i słoneczny dzień, bez opadów deszczu. Rany po cięciu zabezpieczamy maścią ogrodniczą z dodatkiem środka grzybobójczego.

Nabierz pewności w przycinaniu roślin owocowych

Jeżeli nie masz pewności jak wykonać cięcie lub po prostu boisz się to robić, pomoże Ci fantastyczna książka „Szkoła cięcia 2” poświęcona przycinaniu drzew i krzewów owocowych.

Jest to druga część bestsellerowej książki „Szkoła cięcia”, w której Autorki Lucyna i Alicja Grabowskie w prosty i jasny sposób wyjaśniały tajniki cięcia roślin ozdobnych. Pierwszą książkę "Szkoła cięcia" za prosty język i wyraźne, dokładne rysunki pokochali posiadacze ogrodów w całej Polsce. Książka szybko stała się bestsellerem - 20 tysięcy sprzedanych egzemplarzy!

„Szkoła Cięcia 2” sprawi, że nabierzesz pewności w przycinaniu drzew i krzewów owocowych i nauczysz się tak ciąć rośliny, aby rosły zgodnie z Twoimi oczekiwaniami oraz obficie owocowały. Po lekturze tej książki prawdopodobnie całkowicie zmieni się Twoje podejście do cięcia roślin!



Katarzyna Matuszak

Opracowano na podstawie:
1. Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski, Dendrologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 121;
2. Henryk Zdyb, Orzech włoski, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2009, s. 75 - 89;
3. Katalog roślin drzewa, krzewy byliny, Agencja Promocji Zieleni Sp. z o.o., Warszawa, 2016, s. 410.

Przeczytaj również:

• Choroby i szkodniki orzecha włoskiego
• Leszczyna pospolita - uprawa, odmiany, cięcie
• Cięcie drzew i krzewów owocowych
• Zimowe cięcie drzew owocowych. Jakie drzewka przycinamy w lutym?