Cukinia - wartości odżywcze, uprawa w gruncie, odmiany

Cukinia (Cucurbita pepo var. giromontina) to botaniczna odmiana dyni zwyczajnej. Jej owoce są silnie wydłużone, lekko żebrowane o barwie ciemnozielonej, rzadziej żółtej oraz delikatnym, kruchym miąższu (wolnym od charakterystycznego zapachu dyni). Warto docenić wartości odżywcze cukinii oraz jej walory smakowe. Zobacz jak wygląda uprawa cukinii w gruncie oraz wybierz najlepsze odmiany cukinii do uprawy na ogrodowych grządkach.

Cukinia - uprawa w gruncie
Fot. pixabay

Jak wygląda cukinia?

W zależności od odmiany, cukinia może mieć różne kształty, kolor skórki oraz zabarwienie miąższu. Owoce cukinii najczęściej mają wydłużony, cylindryczny lub maczugowaty kształt i wielkość większego ogórka ale istnieją też odmiany o kształcie kulistym jak np. cukinia 'Tondo chiaro di Nizza'. Żebrowana lub gładka skórka cukinii najczęściej jest zielona, ale bywa też żółta i pomarańczowa, w paski, cętki albo bez wzoru.

Młoda cukinia ma miękką i cienką skórkę, dlatego w wielu przepisach nie trzeba jej obierać. Miąższ cukinii jest delikatny i jędrny, w zależności od odmiany może mieć barwę zielonkawobiałą, kremową lub pomarańczową. Niezbyt wyrośnięte okazy cukinii nie mają dobrze wykształconych pestek a smak odmian w kolorze żółtym uchodzi za delikatniejszy.

Cukinia - wartości odżywcze

Wartości odżywcze cukinii są powszechnie cenione, a warzywo to jest ważnym składnikiem wielu diet. Cukinia jest warzywem bogatym w witaminy z grupy B (B1 i B2), a także witaminę A i C. Jest także świetnym źródłem potasu, magnezu, fosforu. Przy tym bogactwie witamin i minerałów, cukinia jest niskokaloryczna (zaledwie 15 kcal w 100 gramach) i nie kumuluje metali ciężkich oraz azotanów. Cukinia jest warzywem lekkostrawnym, bogatym w wodę i błonnik.

Dzięki tym właściwościom cukinia znajduje szerokie zastosowanie w kuchni. Świetnie nadaję się do kiszenia, marynowania, przetwarzania, a także do spożywania w stanie surowym.

Cukinia
Fot. pixabay

Czy kwiaty cukinii są jadalne?

Żółte kwiaty cukinii są jadalne. Nadają się do sałatek, zup i faszerowania ale najsmaczniejsze są ponoć w zapiekankach lub łączone ze smażonym ciastem naleśnikowym. Jadalne są zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie. Smakują identycznie. Aby cieszyć się owocami cukinii, zbierajmy wyłącznie kwiaty męskie (pozostawiając jednak kilka aby możliwe było zapylenie). Kwiaty męskie rozpoznamy po cienkiej łodyżce. U kwiatów żeńskich tuż pod kielichem jest ciemnozielone zgrubienie, czyli zalążek. Te wszystkie pozostawmy na roślinie, gdyż z nich roślina wyda owoce.

Cukinia a kabaczek - różnice

Zarówno cukinia jak i kabaczek są botanicznymi odmianami dyni zwyczajnej. Są jednak między nimi pewne różnice.

Nazwa cukinia wywodzi się z języka włoskiego (zucchina), oznacza „małą dynię” i jest powszechnie stosowana w wielu europejskich krajach. Oddalając się na południowy-wschód częściej spotyka się nazwę kabaczek. Nazewnictwo w pewnym stopniu zależy także od regionu. Ponadto, powszechnie kabaczkiem nazywane są odmiany żółte i pomarańczowe o kształcie bardziej pękatym a cukinią odmiany o barwie zielonej i wydłużonym kształcie.

Kabaczek i cukinia mają inny pokrój. Kabaczek rośnie podobnie jak dynia - mocno się płoży i na grządce może zajmować sporą powierzchnię. Cukinia ma pokrój krzaczasty i bardziej wzniesiony, nie zajmuje więc dużo miejsca. Warto wziąć to pod uwagę podczas planowania ogrodu warzywnego. Miąższ cukinii jest delikatny i bardziej jednorodny, najlepiej smakuje, gdy owoce mają ok. 20 cm długości. Miąższ kabaczka uznawany jest za bardziej soczysty niż cukinii. U wyrośniętych okazów bywa jednak łykowaty.

Cukinia a kabaczek
Fot. pixabay

Często spotykany jest także umowny podział ze względu na stopień dojrzałości i wielkość owoców kabaczka i cukinii. Cukinie wg tego podziału mają wielkość większych ogórków i miękką skórkę, dlatego można je wykorzystywać w potrawach bez obierania. Ich nasiona również są miękkie i nie w pełni wykształcone. Kabaczki zwykle są duże, mają twardą skórkę, którą trzeba obierać i sporo pestek.

Cukinia - uprawa w gruncie

Najlepsze do uprawy cukinii w gruncie będzie stanowisko słoneczne i osłonięte od wiatru.

Do uprawy cukinii należy przeznaczać gleby żyzne, próchniczne, przepuszczalne, o dobrej wilgotności. Odczyn gleby do uprawy cukinii powinien być zbliżony do obojętnego. Idealne pH gleby do uprawy cukinii wynosi 6,5.

Podobnie jak inne warzywa dyniowate, cukinia jest rośliną ciepłolubną, której sprzyjają temperatury w zakresie 20-25°C. Cukinię uprawia się w gruncie z siewu nasion wprost na pole lub z rozsady. Termin siewu nasion cukinii wprost do gruntu przypada nie wcześniej niż po 15 maja, gdy temperatura gleby jest wyższa od 10-12°C. Nasiona wysiewa się po 2-3 szt. w rozstawie 100x80-100 cm.

Jeżeli chcemy szybciej doczekać się plonów można już w kwietniu wysiać cukinię na rozsadniku, a w drugiej połowie maja wysadzić ją do gruntu. Na grządki rozsadę cukinii wysadzamy w rozstawie 100x80-100 cm.

Cukinię można jeść na świeżo, poddawać obróbce cieplnej, jak również robić z niej przetwory.
Fot. pixabay

Owoce cukinii zaczyna się zbierać w połowie lipca, a w przypadku uprawy cukinii z rozsady średnio o dwa tygodnie wcześniej, zależnie od przeznaczenia i odmiany. Cukinia może być spożywana w każdym stadium dojrzałości, ale najsmaczniejsze są owoce długości 10-25 cm, o cienkiej delikatnej skórce. Zbiór przeprowadza się co kilka dni, gdyż pozostawione na roślinie wyrośnięte owoce hamują rozwój następnych.

Owoce cukinii o długości 10-15 cm mogą być przechowywane przez 14 dni, owoce starsze można przechowywać do 4 tygodni. Te o zielonym zabarwieniu skórki przechowują się lepiej niż owoce żółte i pomarańczowe.

Cukinia - odmiany do ogrodu

Owoce poszczególnych odmian cukinii różnią się kształtem (mogą być cylindryczne lub maczugowate), a także barwą skórki (zielona, ciemnozielona, pomarańczowa, ciemnozielona pokryta jasnymi cętkami lub smugami). Do uprawy gruntowej w ogródku warto wybrać przede wszystkim wczesne odmiany cukinii.

Z bardzo wczesnych odmian cukinii nadających się do uprawy ogrodowej warto wspomnieć o cukinii 'Astra Polska'. Ma ona krzaczasty pokrój, krótkie pędy i duże powcinane liście z jasnymi smugami. Owoce tej odmiany cukinii są kształtu maczugowatego o gładkiej powierzchni, a ich zabarwienie jest niejednolite, ciemnozielone, zaś miąższ zielonkawobiały i jasnokremowy, jędrny. 'Astra Polska' plonuje od końca czerwca do pierwszych przymrozków i jest odporna na mączniaka rzekomego.

Cukinia - odmiana o barwie żółtej
Fot. pixabay

Kolejną wczesną odmianą cukinii cukinia 'Nimba'. Ma krzaczasty pokrój, dużą liczbę pędów bocznych i zielonych, niecętkowanych liści. Owoce tej odmiany cukinii są maczugowate o jasnozielonym zabarwieniu skórki, długości do 40 cm, o miąższu białokremowym i kruchym. Odmiana 'Nimba' polecana jest do bezpośredniego spożycia oraz konserwowania.

Inną wczesną odmianą cukinii jest cukinia 'Lajkonik' o krzaczastym pokroju z małą blaszką liściową. Owoce tej odmiany są bardzo kształtne, cylindryczne, żebrowane. Barwa skórki niejednolita, jasnozielona z ciemnozielonymi szerokimi smugami. Miąższ młodych owoców cukinii 'Lajkonik'' jest białawy, a dojrzałych - pomarańczowy.

Cenioną przez ogrodników odmianą jest cukinia 'Atena Polka F1' - pierwsza odmiana mieszańcowa cukinii, średniowczesna, bardzo plenna. Roślina ta ma pokrój krzaczasty i owoce o oryginalnej żółtej barwie skórki.

Inną cenioną odmianą jest cukinia 'Diamant'. To roślina krzaczasta i rozłożysta, ma duże liście i ładne kwiaty. Owoce o maczugowatym kształcie z ciemnozieloną skórką w jasne, drobne cętki. Miąższ jędrny, kremowy, łagodny i aromatyczny. Najsmaczniejsze są owoce młode do 30 cm długości.

Nowością wśród odmian cukinii do ogrodu jest cukinia 'Tondo di piacenza'. Jest to odmiana wczesna, plenna, tworzy silne, szybko rosnące, niskie rośliny, na których pojawiają się okrągłe, zielone owoce. Wyróżnia się ciemnym kolorem skórki i jędrnym, dość zbitym miąższem.

Po najwyższej jakości nasiona cukinii zapraszamy do sklepu naszego poradnika. Wyszukaliśmy dla naszych Czytelników odmiany najlepsze do uprawy amatorskiej w ogródkach i na działkach.

mgr inż. Joanna Białowąs

Przeczytaj również:

Dynia jadalna - odmiany, uprawa, zbiór i przechowywanie
Dynia jadalna określa gatunki i odmiany dyni, nadające się do spożycia. Zobacz jakie odmiany dyni warto uprawiać w ogrodzie, jakie są zasady uprawy dyni, a także kiedy najlepiej przeprowadzić zbiór dyni i jak powinno wyglądać jej przechowywanie aby dynie zebrane w ogrodzie jak najdłużej zachowały swoje walory odżywcze. Więcej...

Bakłażan - właściwości odżywcze i uprawa w ogrodzie
Bakłażan jest charakterystycznym warzywem z fioletową skórką i biało-zielonym miąższem. Aczkolwiek niektóre odmiany bakłażanów mogą zaskoczyć swoim wyglądem niejednego ogrodnika! Zobacz jakie właściwości odżywcze kryje w sobie bakłażan oraz jak powinna wyglądać uprawa, by warzywo to zdrowo rosło i zaskakiwało wspaniałym smakiem! Więcej...

Opracowano na podstawie: Orłowski M., Kołota E., Strychacz I., Uprawa warzyw w gruncie, PWRiL, s. 264-265; Orłowski M., Kołota E., Biesiada A., Warzywnictwo, UWP, s. 394-396; Ślaska-Grzywna B., Starek A., Wpływ obróbki cieplnej na jakość cukinii, w: Inżynieria Rolnicza 6(131)/2011, s. 223.