Ogród w stylu francuskim - opis, definicja, cechy charakterystyczne
Ogród w stylu francuskim prezentuje to co najlepsze w baroku i renesansie - przestrzeń, rozmach i przepych połączone z dbałością o każdy detal. Drobiazgowo zaplanowane, regularne, uporządkowane i symetryczne ogrody Wersalu są sztandarowym przykładem francuskiego stylu aranżacji ogrodów. Poznaj cechy charakterystyczne dla francuskiego ogrodu formalnego, które możesz przenieść do każdego, nawet niewielkiego ogrodu przydomowego!
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
Ogród w stylu francuskim - definicja
Ogród francuski, zwany także barokowym lub klasycznym, sięga korzeniami renesansowych Włoch. Ten interesujący styl swój największy rozkwit przeżywał we Francji w epoce baroku. Renesans zmienił nie tylko architekturę europejską, ale także wygląd ogrodów otaczających zabudowania.
Średniowieczne ogrody z ich wysokimi murami przekształciły się w przestrzenne założenia ogrodowe z tarasami, alejkami i dekoracyjnymi fontannami rozmieszczonymi na różnych poziomach. Dokładnie przemyślany, symetryczny i geometryczny ogród, w którym człowiek całkowicie podporządkował sobie naturę to podstawowe wyznaczniki ogrodu w stylu francuskim.
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
Przykładem jest oszałamiający luksusem i przepychem ogród w Wersalu, który powstał na zlecenie króla Ludwika XVI i stał się wzorem i inspiracją dla możnowładców w całej Europie.
Warto wiedzieć!
W Polsce ogrody w stylu francuskim znajdują się między innymi w: Nieborowie, Warszawie (Ogród Saski, Łazienki, pałac w Wilanowie), Łańcucie, Białymstoku, Wolborzu i Kozłówce.
Ogród w stylu francuskim - opis
Francuski styl projektowania krajobrazu powstał pod wpływem włoskiego renesansu. Francuscy architekci postanowili do włoskiego, formalnego stylu dodać przepychu, by móc zaimponować gościom bogactwem i luksusem.
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
Cechą charakterystyczną ogrodu w stylu francuskim jest znajdujący się z centrum budynek otoczony przez podporządkowaną człowiekowi przyrodę. Symetria, geometryczne kształty, powtarzalność wzorów i porządek podkreślają panowanie człowieka nad chaotyczną naturą.
Warto wiedzieć!
Przeciwieństwem formalnego ogrodu francuskiego jest ogród angielski, pozbawiony symetrii, naturalny z bujnie krzewiącą się roślinnością.
Rozległy, klasyczny ogród francuski najlepiej podziwiać z okien sali balowej lub licznych tarasów. Otaczający budynek trawnik przecinają symetryczne alejki wybrukowane kostką lub wysypane żwirem lub piaskiem. Regularne klomby i donice wypełnione kwiatami podkreślają precyzyjną kompozycję ogrodu. Przycięte rośliny zimozielone są charakterystycznym elementem francuskich ogrodów, niskie obwódki stanowią obrzeża ścieżek i klombów.
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
W ogrodzie francuskim nie może zabraknąć roślinnych topiarów, marmurowych rzeźb, pergoli, fontann, stawów i nasadzeń alejowych. Wszystkie nasadzenia były przycinane i kształtowane symbolizując triumf człowieka nad naturą.
Wokół centralnej części ogrodu francuskiego wytyczano strefę spacerową, składającą się z labiryntów, altan porośniętych roślinnością, boisk sportowych, amfiteatrów.
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
Najbardziej oddalona od zabudowań część ogrodu francuskiego najczęściej była obsadzana grupami drzew, pod którymi można się było schronić przed upałem i słońcem. W tej części ogrodu lokalizowano także zwierzyńce i menażerie.
Ogród w stylu francuskim - cechy charakterystyczne
Poniżej przedstawiamy cechy charakterystyczne ogrodu francuskiego. Trzymając się opisanych tu reguł, z łatwością można stworzyć choćby namiastkę ogrodu francuskiego choćby w przydomowym ogródku.
Symetria, geometria i optyka w ogrodzie francuskim
Najważniejszą cechą ogrodu w stylu francuskim jest regularność i geometria. Za pomocą perspektywy i optyki architekt mógł zapanować nad przyrodą, jakakolwiek przypadkowość jest w ogrodzie francuskim nie do przyjęcia.
Głównym elementem formalnego ogrodu są symetryczne kwatery lub tarasy ograniczone murkami oporowymi i połączone schodami. Każda z kwater wypełniona jest parterami (parterres de broderie) czyli regularnymi gazonami z niską roślinnością. Centrum kwatery często wieńczy donica, fontanna lub rzeźba.
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
Aby wizualnie powiększyć i tak już rozległe ogrody, architekci wykorzystali zjawisko iluzji optycznej. W tym celu na końcach ślepych uliczek montowano lustra i malowano imitacje ekranów. Woda wypełniająca stawy i fontanny odbijała pałac, a kanały kierowały wzrok w dal dając poczucie nieskończoności.
Alejki parkowe projektowano tak by w miarę oddalania się od centrum stawały się węższe, a rosnące wzdłuż nich drzewa przycinano stopniowo obniżając ich wysokość. W ten sposób stwarzano wrażenie, że ścieżki i alejki ciągną się w nieskończoność.
Żeby móc podziwiać pieczołowicie zaprojektowane ogrody i docenić ich różnorodność, należało skorzystać z tarasów i platform widokowych, umiejętnie rozmieszczonych na rozległym terenie parku.
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
Woda w ogrodzie francuskim
Woda jest często kluczowym elementem ogrodów w stylu francuskim, a liczne baseny i kanały włączone w założenia ogrodowe dodają symetrii i przestrzeni. Fontanny i kaskady to elementy, bez których nie wyobrażamy sobie klasycznych francuskich ogrodów.
Warto wiedzieć!
W najbardziej spektakularnym z europejskich ogrodów, w Wersalu, stworzono cały teatr wodny złożony z trzech alei kaskadowych i licznych wodotrysków. W tej części ogrodu znajduje się także labirynt z 39 basenami, które są zdobione przez liczne rzeźby w stylu klasycznym.
Ogród w stylu francuskim - rośliny
Ogród w stylu francuskim charakteryzuje się dominującą rolą zieleni nad innymi barwami. Przystrzyżone, zadbane trawniki, żywopłoty, obwódki i topiary dają możliwość kształtowania przestrzeni. Na ich tle sadzono, głównie krajowe, gatunki kwitnących roślin jednorocznych, dwuletnich oraz bylin.
Partery haftowe
Symetryczne klomby otoczone niskim obwódkami zwane parterami haftowymi (parterres de broderie), to znak rozpoznawczy ogrodu w tylu francuskim. Partery haftowe najczęściej stanowiły złożone ornamenty tworzące stylizowane wzory akantu, lilii, bukietów kwiatowych oraz wizerunki muszli, delfinów czy ptasich piór.
Niskie żywopłoty obwódkowe rzeźbione zazwyczaj w bukszpanie, tworzono także z roślin o srebrzystych liściach takich jak: lawenda, szałwia, santolina cyprysikowata czy bylica piołun.
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
Klomby tradycyjnie były wypełniane kwiatami o tonowanych barwach, takich jak cebulowe: krokusy, hiacynty, szafirek, zimowit, śniedek, lilie, tulipany, żonkile i narcyzy.
Najczęściej występujące rośliny jednoroczne w ogrodzie francuskim to: lewkonia, nagietek, aksamitka, szarłat, ostróżka.
Kwitnące rośliny wieloletnie w ogrodach w stylu francuskim to przede wszystkim: goździki, cyklamen, dyptam, ciemiernik, dzwonki, fiołek, pelargonie, piwonie, rumianek, słonecznik, stokrotka.
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
Topiary w ogrodzie francuskim
Jedną z najciekawszych dekoracji ogrodu francuskiego są zielone rzeźby - topiary, które powstają poprzez formowanie krzewów i drzew w różnorodne, geometryczne kształty.
Drzewa: aleje, boskiety, gabinety ogrodowe
Do podziału ogrodu na strefy, tworzenia zielonych korytarzy i labiryntów stosuje się zielone ściany i żywopłoty.
Drzewa w ogrodzie francuskim sadzone są boskietach, czyli jednogatunkowych grupach często tworzących szpalery lub aleje. Boskiety dawały cień i dzieliły ogród na części. Drzewa zazwyczaj przycinano, żeby stworzyć zielone ściany lub zaciszne gabinety. Dlatego na boskiety wykorzystywano gatunki dobrze reagujące na cięcie takie jak: lipa, wiąz, kasztan, buk, jesion, dąb. Dolne piętro tworzyły zwykle: leszczyna, głóg, ostrokrzew i bukszpan.
Odpowiednio sadzone boskiety tworzyły niewielkie gabinety lub wydzielone przestrzenie wewnątrz których były zlokalizowane baseny, fontanny, rzeźby i mała architektura.
Warto wiedzieć!
W ogrodach Wersalu znajdują się między innymi: Sala Balowa z amfiteatrem i szeregiem fontann, Sala Antyczna z galerią rzeźb, Kolumnada z 36 parami jońskich kolumn czy Boskiet Gwiazdy z pięcioma alejami fontann.
Duże szpalery tworzono przede wszystkim z drzew takich jak: grab, wiąz, buk, lipa, klon. Małe szpalery z kolei komponowano z roślin takich jak: cis, bukszpan, ostrokrzew, robinia, jałowiec i ostrokrzew. Najpiękniejsze aleje w grodach w stylu francuskim tworzyły: kasztanowiec, wiąz, topola czarna, kasztan jadalny i lipa holenderska.
Ogrody w stylu francuskim ozdabiane były także ciepłolubnymi krzewami i drzewkami hodowanymi w donicach. Latem były one ustawiane w ogrodach, zaś zimę spędzały w pomarańczarni. Do najbardziej popularnych roślin doniczkowych należały: pomarańcza gorzka, cytryna, granat, jaśmin, mirt, wawrzyn.
Ogród w stylu francuskim
Fot. pixabay
Mała architektura w ogrodzie francuskim
Ogród w stylu francuskim kojarzy się nieodmiennie z kamiennymi elementami dekoracyjnymi. Nie tylko zdobiły ogród, ale także stanowiły punkty centralne które łączyły klomby w jedną całość. Kamienne cokoły, kolumny, donice obsadzone kwiatami lub niewielkimi drzewami przyciągały wzrok i określały przestrzeń. Klasyczne posągi ludzi i zwierząt zdobiły cokoły i fontanny, a ustawione w zaułkach labiryntów i zaciszach gabinetów nadawały charakteru i stylu.
Jako że wokół budynku mieszkalnego dominowała niska roślinność - trawniki i gazony - konieczne były miejsca dające osłonę przez słońcem i wiatrem. Dlatego blisko domu lokalizowano altany, trejaże i pergole. Ozdobnie wykonane elementy małej architektury porośnięte przez pnącza tworzyły romantyczne zakątki zachęcające do spacerów i odpoczynku.
mgr inż. Anna Błaszczuk
Przeczytaj również:
- Ogród angielski - opis, przykłady, jakie rośliny
- Ogród w stylu japońskim - aranżacja, jak zaprojektować, zdjęcia
- Ogród chiński - charakterystyka, rośliny do ogrodu w stylu chińskim
Opracowano na podstawie:
1. A. Gawędzka-Paniczko, Francuski wzór w Weranda 5/2010, s. 110-116;
2. L. Majdecki, Historia ogrodów, PWN, Warszawa 1978, s. 189-299;
3. J. Rylke, Historia sztuki ogrodowej, Sztuka ogrodu. Sztuka krajobrazu, Warszawa 2022, s. 98-111.
