Kasztan jadalny - właściwości, uprawa, przepisy

Kasztan jadalny należy do rodziny bukowatych. Jest jednym z nielicznych drzew pochodzących z obszaru śródziemnomorskiego, mogących w naszym klimacie rosnąć w gruncie. Zobacz jak wygląda uprawa kasztana jadalnego w Polsce, dowiedz się jakie ma on właściwości i wartości odżywcze oraz poznaj najlepsze przepisy na wykorzystanie jego owców.

Kasztan jadalny - owoce
Fot. Joasia, forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Kasztan jadalny - właściwości i wartości odżywcze

Zazwyczaj kasztan jadalny występuje jako duże drzewo o kulistej koronie i dość ciekawym pokroju. Z wiekiem pień drzewa staje się bruzdowany, często spiralnie. Liście są twarde, błyszczące, skórzaste, o dł. do 18 cm. Ich brzegi są głęboko ząbkowane. Luźne, zielonkawo-białe lub żółtawe kwiatostany o dł. 15 cm pojawiają się w połowie lata. Kwiaty męskie rosną w górnej części kwiatostanu, natomiast wiaty żeńskie - w części dolnej. To właśnie z kwiatów żeńskich wyrastają jadalne orzechy.

Uwaga!
Kasztan jadalny (Castanea sativa) jest często mylony z pospolicie w Polsce sadzonym kasztanowcem pospolitym (Aesculus hippocastanum). Owoce tych drzew są z wyglądu podobne - w obu przypadkach jest to brązowe okrągłe nasiono, otoczone kolczastą łupiną. Owoce kasztanowca nie są jednak jadalne.

Owoce kasztana jadalnego dojrzewają w październiku i listopadzie. Jednak w pełni dojrzeją tylko, jeżeli końcówka lata i jesień są wystarczająco ciepłe.

Bardzo cenione są wartości odżywcze kasztana jadalnego. Jego owoce w smaku przypominają orzechy i są dość lekkostrawne, aczkolwiek należy pamiętać, że również bardzo kaloryczne - zawierają aż ok. 180 kcal na 100 g! Te 100g kasztanów jadalnych zawiera jednak tyle samo witaminy C, co 100g cytryny. Są też bogatym źródłem witamin: B1, B2, E, kwasu jabłkowego, lecytyny, magnezu, żelaza i potasu.

To sprawia, że warto wykorzystać właściwości lecznicze kasztana jadalnego, który jest polecany przede wszystkim w okresach stresu i przemęczenia. Owoce te mogą wzmacniać odporność i przeciwdziałać infekcjom, a dzięki wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, są wskazane przy zwalczaniu chorób serca i krążenia.

Kłosowate kwiatostany kasztana jadalnego i jego podłużne, ząbkowane liście stanowią o walorach ozdobnych tej rośliny. Jeżeli jednak interesują nas głównie właściwości ozdobne kasztana jadalnego, warto wybrać do ogrodu odmianę 'Aureomarginata' lub 'Variegata' o zielonych liściach z kremowo-żółtym obrzeżeniem, a także nieco niższym wzroście.

Kasztan jadalny 'Aureomarginata'
Fot. Syp, Domena Publiczna. Wikimedia Commons

Kasztan jadalny - uprawa

Uprawa kasztana jadalnego w Polsce jest możliwa ale udaje się głównie w cieplejszych rejonach kraju. Od wielu lat drzewo to rośnie z powodzeniem m. in. w ogrodzie botanicznym we Wrocławiu.

Kasztan jadalny nadaje się znakomicie do nasadzeń pojedynczych w większych ogrodach i parkach. Wymaga stanowisk ciepłych i słonecznych, osłoniętych od zimnych powiewów wiatru. Najlepsze do uprawy kasztana jadalnego są gleby żyzne, lekkie, przepuszczalne i kwaśne.

Cięcie drzew kasztana jadalnego nie jest konieczne. Ewentualnego cięcia, w celu usunięcia przemarzniętych w czasie zimy pędów, dokonujemy na wiosnę, po wypuszczeniu pączków, kiedy wiadomo, która część rośliny obumarła w wyniku przemarznięcia.

Rozmnażanie kasztana jadalnego jest możliwe z nasion jak i sadzonek. Młode rośliny posadzone w nowe miejsce dość dobrze się przyjmują, są jednak szczególnie narażone na mróz. Dlatego przed nadejściem zimy należy je osłaniać słomianymi chochołami lub owijać agrowłókniną. Starsze egzemplarze nie wymagajątakiej troski.

Kasztan jadalny - liście i kwiaty
Fot. Zielony Ogród, forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Kasztan jadalny - przepisy

Świeże kasztany mogą być jadane na surowo, zaś po wyschnięciu można je upiec lub zakonserwować w kompocie. Na Węgrzech i Słowacji przetarta masa kasztanowa, świeża albo mrożona, jest popularnym dodatkiem do wyrobów cukierniczych i mięs. Z kolei w Niemczech jadana jest zupa kasztanowa.

Jak zbierać kasztany jadalne?
Jeżeli lato i jesień są dostatecznie ciepłe i słoneczne, w listopadzie możemy zebrać jadalne orzechy. Warto wybrać tylko te, które mają ładny połysk, są ciężkie i pełne, gdyż takie właśnie są najlepsze do spożycia.

Przepis na kasztany jadalne pieczone
W prosty sposób możemy przygotować pieczone kasztany jadalne. W tym celu owoce należy ponacinać (by nie eksplodowały w trakcie pieczenia), ułożyć na blasze i piec około jednej godziny w piekarniku o temperaturze 180°C, aż popękają ich skorupki. Gdy owoce przestygną, zdejmujemy łupinkę, a delikatną błonę ściągamy nożem. Gotowe kasztany konsystencją przypominają dobrze ugotowane ziemniaki, a ich smak jest słodkawy i delikatnie orzechowy.

Przepis na kasztany jadalne prażone
Kasztany jadalne można też uprażyć na patelni. Praży się je około 10 minut pod przykryciem. Gdy ostygną, postępujemy taj jak z kasztanami pieczonymi.

Przepis na kasztany jadalne gotowane
Kasztany jadalne gotuje się w wodzie przez około 20 minut, aż popękają ich skorupki.

Kasztany jadalne na przetwory
Ugotowane lub uprażone kasztany jadalne można zamarynować z migdałami i miodem. W tej postaci mogą być przechowywane do 3 miesięcy.

Możemy przygotować też mus z kasztanów jadalnych. W tym celu, uprażone wcześniej kasztany jadalne, należy zmiksować i przetrzeć przez sito. Następnie 60g cukru rozpuszczamy na karmel i dodajemy do niego 600g naszych zmiksowanych kasztanów, a potem jeszcze 60g masła i dodatkowe 20g cukru. Całość należy podgrzać, a następnie, dodając 125 ml mleka i 125 ml śmietany, wymieszać na gładką masę oraz posolić do smaku. Tak przygotowany mus z kasztanów jadalnych doskonale nadaje się do deserów i naleśników. W połączeniu z sosem z dzikiej róży jest świetnym dodatkiem do dziczyzny.

Przeczytaj również:

• Kasztanowiec czerwony - odmiany, uprawa, właściwości
• Miłorząb japoński, dwuklapowy - opis, uprawa, właściwości lecznicze
• Buk pospolity, Fagus sylvatica - opis, odmiany, uprawa
• Jarząb szwedzki - opis, zastosowanie, uprawa

Opracowano na podstawie:
1. Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader's Digest Przegląd Sp. z o.o., Warszawa 2004, s. 115.