Warzywa rzepowate - charakterystyka i przykłady
Warzywa rzepowate powinny na stałe zagościć na naszych stołach. Są smaczne, niskokaloryczne i zawierają cenne składniki odżywcze. Ze względu na krótki okres wegetacji i odporność na niskie temperatury, mogą być uprawiane zarówno wczesną wiosną jak i jesienią. Zobacz czym charakteryzują się warzywa rzepowate oraz poznaj przykłady warzyw rzepowatych doskonałych do uprawy w ogrodzie i na działce!
Warzywa rzepowate - rzepa, rzodkiew i rzodkiewka
Fot. depositphotos
Warzywa rzepowate - brukiew
Brukiew (Brassica napus var napobrassica) to mało wymagające, a przy tym cenne warzywo rzepowate. Jest rośliną dwuletnią, ale uprawia się ją jako jednoroczną. W pierwszym roku uprawy tworzy mięsiste zgrubienie, które jest częścią jadalną brukwi. Zawiera ono znaczne ilości witaminy C oraz B, żelazo, wapń, fosfor, karoten, białko i olejek gorczyczny. To smaczne warzywo rzepowate przeciwdziała nowotworom, chorobom przewodu pokarmowego i dróg żółciowych.
Kuliste zgrubienie korzeniowe brukwi przeważnie ma żółty miąższ i żółtą skórkę. Może osiągać do 10 cm średnicy. Liście brukwi są gładkie, pokryte sinoniebieskim nalotem. Roślina dorasta do wysokości około 25 cm i tworzy rozety o szerokości do 40 cm.
Brukiew ma niskie wymagania co do temperatury i dobrze znosi przymrozki. Wymaga gleb żyznych, próchniczych i dobrze przepuszczalnych. Konieczne jest regularne nawadnianie tego warzywa, gdyż brak odpowiedniej ilości wody wpływa na pogorszenie smaku korzeni brukwi (przesuszone zgrubienia korzeniowe stają się twarde i łykowate).
Brukiew - Brassica napus L. var. napobrassica
Fot. Picasa user Seedambassadors, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Nasiona brukwi sieje się wprost do gruntu od końca kwietnia do połowy maja. Można także uprawiać brukiew z rozsady - nasiona wysiewamy na rozsadniku w drugiej połowie kwietnia. Po 4-5 tygodniach wysadza się rozsadę na zagony w rozstawie 50-60 x 20-30 cm.
Żeby móc spożywać brukiew przez cały sezon warto wysiewać nasiona partiami, co dwa tygodnie, od kwietnia do połowy maja.
Odmiany brukwi polecane do uprawy amatorskiej:
- średniowczesne odmiany brukwi - 'Saba' i 'Wilhelmsburska';
- późna odmiana brukwi 'Nadmorska'.
Warzywa rzepowate - rzepa
Rzepa (Brassica capmestri var. rapa) tworzy jadalne zgrubienia o kształcie wrzecionowatym, kulistym lub wydłużonym. Korzenie rzepy zawierają witaminy: A, C, PP, B, a także wapń, magnez, potas i fosfor, cynk, antyoksydanty, olejki eteryczne i glikozydy gorczyczne. Regularnie spożywana rzepa poprawia trawienie, działa moczopędnie, łagodząco przy chorobie wrzodowej oraz zapaleniu żołądka i jelit. Jadalne są także młode liście rzepy zawierające bogactwo związków mineralnych.
Rzepa - Brassica rapa subsp. rapa
Fot. pixabay
To dietetyczne warzywo rzepowate ma niewielkie wymagania glebowe i termiczne. Wczesne odmiany rzepy, uprawiane na przedplon, wysiewamy w końcu marca i zbieramy w czerwcu. Odmiany późne siejemy od lipca do sierpnia a zbieramy w październiku i listopadzie. Jadalne liście zbieramy w miarę potrzeby.
Przykłady odmian rzepy, polecanych do uprawy ogrodowej, to:
- wczesne odmiany rzepy 'Di Milano a Colletto Viola', 'Market Express', 'Schneeball';
- późne odmiany rzepy 'Golden Ball', 'Aramis', 'Goldball'
Dużą popularnością cieszą się także japońskie odmiany rzepy o delikatnym, orzechowym smaku, takie jak: 'Tokyo Top', 'Tokyo Cross', 'Oasis', 'Natsu Komachi'.
Warzywa rzepowate - rzodkiew
Jadalny korzeń rzodkwi (Raphanus sativus var. maior) ma skład podobny jak u rzodkiewki, ale zawiera nieco mniej witaminy C a więcej cukrów. Wartościowe są zwłaszcza odmiany rzodkwi o czarnej skórce, określane po prostu jako czarna rzodkiew. Spożywanie rzodkwi jest zalecane zwłaszcza przy schorzeniach wątroby oraz przy reumatyzmie. To z odmiany rzodkwi 'Murzynka' produkuje się znany od dawna suplement diety wspomagający trawienie oraz pracę wątroby.
Czarna rzodkiew - Raphanus sativus var. niger
Fot. depositphotos
Rzodkiew preferuje gleby gliniasto-piaszczyste, próchnicze o dużej pojemności wodnej. Na zbyt lekkich glebach jadalne zgrubienie rzodkwi nabiera ostrego smaku i szybko parcieje, natomiast na zbyt ciężkich glebach korzenie ulegają deformacji. Rzodkiew wysiewa się wprost do gruntu w rozstawie 20-40 x 8-15 cm.
Rzodkiew jest wrażliwa na długość dnia, dlatego wysiewamy ją w terminach:
- na początku kwietnia na zbiór wiosenny;
- w maju na zbiór letni;
- czerwcu na zbiór jesienny;
- na przełomie lipca i sierpnia do przechowywania.
Rzodkiew - Raphanus sativus var. maiorbr>Fot. pixabay
Do uprawy amatorskiej polecane są następujące odmiany rzodkwi:
- całoroczne odmiany rzodkwi - 'Agata' (o białym i wydłużonym korzeniu), 'Jaba', 'Red Meat', 'Celesta';
- wczesne odmiany rzodkwi - 'Helena', 'Mantanghkong' (o białej skórce i szkarłatnym miąższu), 'Mino Early';
- średniowczesne odmiany rzodkwi - 'Runder Weisser';
- późne odmiany rzodkwi - 'Murzynka' (o okrągłym i czarnym korzeniu), 'Blauer Winter' (o fioletowej skórce).
Warzywa rzepowate - rzodkiewka
Rzodkiewka (Raphanus sativus var. radicula) jest doskonałym źródłem kwasu foliowego, witamin: C, B1, B2, fosforu, wapnia i żelaza. Na surowo można spożywać także liście rzodkiewki odznaczające się pikantnym, gorzkawym smakiem.
Rzodkiewka - Raphanus sativus var. radicula
Fot. pixabay
Rzodkiewka to warzywo łatwe w uprawie, o krótkim terminie wegetacji (25-50 dni). Dzięki temu nasiona rzodkiewki można wysiewać do gruntu od marca do końca maja oraz od połowy sierpnia do połowy września. Warzywo to najlepiej rośnie na zasobnych, żyznych i wilgotnych glebach o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym.
Rzodkiewka może stanowić przedplon dla pomidorów oraz ogórków lub poplon po warzywach zbieranych latem. Może także być uprawiana współrzędnie z marchwią, pietruszką, porem czy cebulą.
Rzodkiewki to także doskonałe warzywa do uprawy na balkonie. Świetnie rosną w balkonowych donicach i skrzynkach.
Odmiany rzodkiewki polecane do uprawy amatorskiej:
- całoroczne odmiany rzodkiewki - 'Carmen', 'Poloneza', 'Szkarłatna z Białym Końcem', 'Saxa', 'Zlata';
- wczesne odmiany rzodkiewki - 'Fiesta', 'Tetra Iłówiecka', 'Jutrzenka', 'Cherry Belle';
- późne odmiany rzodkiewki - 'Sopel Lodu', 'Saxa', ' Polana', 'Opolanka', 'Warta'.
Rzodkiewka uprawiana w ogrodzie
Fot. pixabay
Rzodkiewka strączkowa
Rzodkiew czubata (Raphanus sativus var. caudatus) zwana rzodkiewką strączkową lub wężową to azjatyckie warzywo należące do tej samej rodziny co popularna rzodkiewka. Jednak w przypadku tego gatunku częścią jadalną nie są zgrubienia korzeniowe a nasienne łuszczyny, nazywane po prostu strączkami. Są one zbierane jeszcze zanim zawiążą nasiona, gdyż później stają się twarde i niesmaczne.
Pikantny smak, właściwości zdrowotne (leczenie astmy, zwalczanie pasożytów jelitowych, działania przeciwnowotworowe) oraz obfite plonowanie w okresie letnim sprawiają, że warzywo to może stać się letnim zamiennikiem popularnej rzodkiewki. Do tego rzodkiewka strączkowa jest łatwa w uprawie - wymaga słonecznego stanowiska i umiarkowanie żyznej oraz wilgotnej gleby.
Nasiona rzodkiewki strączkowej siejemy wprost do gruntu najwcześniej w maju w rozstawie 50 x 40-30 cm. Okres wegetacji wynosi 40-50 dni. Systematyczne zbieranie strąków wydłuża okres zbioru i tym samym zwiększa plon.
W sprzedaży dostępna jest tylko jedna odmiana rzodkiewki strączkowej 'Rat’s Tail', która plonuje od czerwca do września.
Warzywa rzepowate - uprawa i wymagania
Pod uprawę warzyw rzepowatych wybierajmy miejsce słoneczne, gdyż w cieniu tworzą one dużą one masę zieloną kosztem rozwoju jadalnego korzenia. Warzywa z tej grupy wymagają gleb wilgotnych i żyznych - najlepiej uprawiać je w II i III roku po oborniku, kompoście lub nawozach zielonych.
Warzywa rzepowate mają krótki okres wegetacji i są odporne na niskie temperatury, dlatego z powodzeniem można je uprawiać jako przedplon lub poplon. Same rzepowate nie mają specjalnych wymagań co do przedplonu, natomiast ze względu na ryzyko przenoszenia chorób nie powinny być uprawiane po warzywach kapustnych i innych rzepowatych.
Warzywa z tej grupy uprawia się z siewu nasion wprost do gruntu lub na rozsadniku, począwszy od kwietnia. Warto zwrócić uwagę na głębokość siewu, która powinna wynosić około 1 cm. Przy zbyt głębokim siewie jadalne zgrubienia mogą być zniekształcone.
Należy pilnować odpowiedniego terminu zbioru, gdyż zbyt długo przetrzymywane na grządkach warzywa rzepowate stają się włókniste i gorzkie.
mgr inż. Anna Błaszczuk
Przeczytaj również:
- Warzywa poplonowe. Jakie warzywa siać i sadzić na poplon?
- Jak sadzić warzywa na działce?
- Płodozmian warzyw. Co po czym siać na działce - tabela
Opracowano na podstawie:
1. M. Ambroszczyk, Zdrowe jak rzepy w Działkowiec 6/2011, s. 48;
2. M. Blecharska, Na robry początek - rzepowate w Działkowiec 11/2019, s. 48;
3. D. Kosecka-Makiela, Rzodkiewka strączkowa w Działkowiec 2/2019, s. 45;
4. M. Orłowski, E. Kołota, I. Strychacz, Uprawa warzyw w gruncie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988, s. 184-192.
