Warzywa psiankowate - charakterystyka, przykłady, lista gatunków i odmian

Warzywa psiankowate mają duże wymagania termiczne i nawozowe, ale należą do najsmaczniejszych warzyw uprawianych w naszych ogrodach. Popularne przykłady warzyw psiankowatych to: pomidor, papryka, bakłażan i ziemniak. Zobacz, co charakteryzuje warzywa psiankowate i jakie są ich wymagania. Oto lista odmian warzyw psiankowatych polecanych do uprawy amatorskiej w ogrodach!

Bakłażan, papryka i pomidor to warzywa psiankowate
Fot. depositphotos

Warzywa psiankowate - charakterystyka

Do popularnych warzyw z rodziny psiankowatych (Solanaceae) uprawianych w naszym kraju należą: pomidor, papryka, bakłażan i ziemniak wczesny. Częścią jadalną tych warzyw są dojrzałe owoce, zaś w przypadku ziemniaka - podziemne bulwy.

Pochodzące z cieplejszych stref klimatycznych jednoroczne warzywa psiankowate mają duże wymagania termiczne i są wrażliwe na niskie temperatury. Temperatura w przedziale 3-5°C jest dla nich szkodliwa, a najmniejsze nawet przymrozki zabójcze. Dlatego uprawa warzyw psiankowatych najlepiej udaje się w słonecznych, ciepłych i zacisznych miejscach na glebach łatwo się nagrzewających, próchniczych i lekkich.

Ze względu na wysokie wymagania oraz długi okres wegetacji poleca się uprawę warzyw psiankowatych z rozsady, za wyjątkiem ziemniaka.

Warzywa psiankowate - lista gatunków i odmian

Ze względu na dużą popularność warzyw psiankowatych w naszej diecie, w sprzedaży znajduje się duża liczba odmian tych warzyw. Szczególnie dotyczy to pomidorów, które cieszą się ogromną wręcz popularnością i są chętnie uprawiane na działkach i w ogrodach, ale także w doniczkach na balkonach i tarasach. Poniżej przedstawiamy listę gatunków i odmian warzyw psiankowatych, sprawdzających się w uprawie ogrodowej.

Warzywa psiankowate - bakłażan

Bakłażan (oberżyna) (Solanum mellongena) nazywany jest także smaczliwką lub gruszką miłosną. To smaczne warzywo jest dietetyczne - w 100 g zawiera zaledwie 15-24 kcal. Poza dużą ilością wody w fioletowych owocach bakłażana znajdują się także: węglowodany, białko, błonnik oraz znaczne ilości związków mineralnych zwłaszcza: fosforu, żelaza i wapnia.

Bakłażan, oberżyna - Solanum melongena
Fot. pixabay

Bakłażan ma wysokie wymagania i najlepiej rośnie w pełnym słońcu, w temperaturze 18-28°C, na żyznych i lekkich glebach. Nasiona bakłażana wysiewa się na początku marca pod osłonami a gotową rozsadę sadzi się na miejsce stałe pod koniec maja w rozstawie 50x60 cm. Najlepiej uprawiać to warzywo psiankowate w szklarni lub tunelu foliowym, ale można także w gruncie. W czasie wegetacji należy rośliny regularnie odchwaszczać i podlewać - zwłaszcza w okresie zawiązywania i wykształcania owoców.

Owoce zbiera się po 70-90 dniach od posadzenia rozsady, gdy są już wyrośnięte, ale nadal mają błyszcząca skórkę. Odmiany bakłażana dobrze plonujące w naszych warunkach to: 'Avan, 'Black Beauty', 'Tsakoniki, 'Moneymaker', 'Violetta fi Firenze', 'Negro', 'Długa Fioletowa', 'Długa Purpurowa'.

Warzywa psiankowate - papryka

Papryka roczna (Capsicum annum) to cenne warzywo psiankowate o wysokiej zawartości witaminy C, karotenu, soli mineralnych, tiaminy, ryboflawiny i kwasu nikotynowego.

Papryka - Capsicum annum
Fot. pixabay

Jako że papryka ma wymagania cieplne większe od pomidora, należy ją uprawiać w zacisznym miejscu na glebie żyznej i próchniczej. Najlepiej hodować ją w I roku po oborniku lub po wiosennym nawożeniu kompostem.

Paprykę uprawia się wyłącznie z rozsady i sadzi zarówno w gruncie jak i pod osłonami. Nasiona wysiewamy do doniczek już w drugiej połowie marca. Zahartowaną rozsadę sadzi się do gruntu lub pod osłony pod koniec maja w rozstawie 40x40 cm.

Wskazane jest ściółkowanie roślin korą ogrodową, słomą lub trocinami. Wczesne odmiany warto osłonić przez zimnem białą agrowłókniną. W czasie wegetacji nawozimy rośliny nawozem mineralnym wieloskładnikowym oraz regularnie i niezbyt obficie podlewamy.

Pierwsze owoce odmian słodkich papryki zbiera się w sierpniu, gdy zmieniają barwę z zielonej na czerwoną. Zbiory papryki kontynuujemy w miarę dojrzewania owoców. Natomiast paprykę ostrą zbiera się, gdy jest już w pełni dojrzała i czerwona.

Do amatorskiej uprawy w gruncie, pod osłonami oraz w pojemnikach polecane są odmiany papryki:

• odmiany wczesne papryki - 'Oleńka', 'Oda', 'Remi', 'Poznańska Słodka', 'Kujawianka';
• odmiany średniowczesne papryki - 'Nokturn', 'Bronowicka', 'Długa z Mor';
• odmiany średniopóźne papryki - 'Aleksander', 'Ingrid';
• odmiany ostre papryki na balkon - 'Bronowicka Ostra', 'Hungarian Yellow wax hot', 'Cyklop', 'Koral', 'Habanero Lemon';
• odmiany słodkie papryki na balkon - 'Lubega Mini Red', 'Lubega Mini Yellow', 'Marta Polka', 'Iga', 'Sakura', 'Mira'.

Warzywa psiankowate - pomidor

Pomidor (Lycopersicum esculentum) to najpopularniejsze warzywo psiankowate. Owoce pomidora wyróżniają się licznymi wartościami odżywczymi, smakowymi oraz dietetycznymi i są szeroko stosowane w przemyśle kulinarnym i przetwórczym. Pomidory zawierają witaminy: A, B, C, E a także potas i fosfor, likopen i karoten. Te dietetyczne owoce mają tylko 19 kcal w 100 g swojej masy.

Pomidor - Lycopersicum esculentum
Fot. pixabay

Pomidory mają wysokie wymagania cieplne. Najlepiej rosną w temperaturze powyżej 20°C. Preferują gleby żyzne, próchnicze i przepuszczalne.

Odmiany karłowe pomidora powinny być uprawiane w I roku po oborniku, a odmiany wysokie w II lub III roku. Ponieważ pomidor wchodzi późno na grządki, przedplonem dla niego mogą być: kalarepa, sałata czy szpinak.

Pomidory uprawiamy z rozsady - nasiona wysiewamy na początku marca a gotową, zahartowaną rozsadę sadzimy do gruntu lub pod osłonami w drugiej połowie maja. Odmiany karłowe sadzimy w rozstawie 50x30 cm a odmiany wysokie 60x40 cm. Po posadzeniu odmiany wysokie powinno się palikować lub podwiązywać. Do ważnych zabiegów pielęgnacyjnych w uprawie pomidora należy także usuwanie pędów bocznych oraz ogławianie.

• Obrywanie liści pomidorów. Jak i kiedy ogławiać pomidory?
• Jak prowadzić pomidory w gruncie, szklarni i tunelu?
• Jak sadzić pomidory w szklarni?

Pomidory mają duże zapotrzebowanie na wodę, zwłaszcza w okresie zawiązywania i wykształcania się owoców. Warzywa te dobrze znoszą krótkotrwałe niedobory wody są jednak wrażliwe na przelanie oraz długotrwałą suszę. W okresie wegetacji potrzebują także nawożenia mineralnego. Do zbiorów pomidorów przystępujemy na przełomie lipca i sierpnia.

Oto lista odmian pomidora najczęściej polecanych do uprawy na działkach, w ogrodach i na balkonach:

• Odmiany gruntowe wysokorosnące pomidora - 'Retro', 'Olbrzym', 'Krakus', 'Bawole Serce', 'Koralik', 'Premio', 'Bocati';
• Odmiany gruntowe karłowe pomidora - 'Ola Polka', 'Alka', 'Rumba Ożarowska', 'Bohun', 'Betalux', 'Lambert';
• Odmiany pomidora do uprawy na balkonie - 'Vilma', 'Venus', 'Piko', 'Batory', 'Tumbling Tom Yellow', 'Donna'.

Warzywa psiankowate - ziemniak wczesny

Ziemniak wczesny (Solanum tuberosum) stanowi doskonałe źródło skrobi, białka, witaminy C i składników mineralnych, głównie fosforu i potasu. Na działkach i w ogrodach uprawia się wyłącznie odmiany wczesne ziemniaka.

Ziemniak - Solanum tuberosum
Fot. pixabay

Wczesne ziemniaki preferują słoneczne stanowiska oraz glebę bardzo żyzną, dość lekką i szybko nagrzewającą. Najlepiej uprawiać je w I roku po oborniku. Do prawidłowego wzrostu to warzywo psiankowate potrzebuje temperatury około 16°C, a nawet niewielki przymrozek sprawia, że nadziemne części rośliny obumierają, co znacznie opóźnia plon.

Do sadzenia wybieramy bulwy średniej wielkości o masie ok. 50 g. Żeby przyspieszyć zbiór, możemy je podkiełkować, tzn. rozłożyć w jasnym i chłodnym (10-15°C) pomieszczeniu na okres 30-40 dni aż bulwy wypuszczą kiełki o długości 2-3 cm.

Bulwy ziemniaka sadzimy:

• w I połowie kwietnia na glebach lżejszych;
• w II połowie kwietnia na glebach cięższych.

Stosujemy rozstawę sadzenia ziemniaka 50x40 cm na głębokość 4-6 cm. Na obsadzenie 10m² powierzchni potrzeba około 20-30 kg bulw. Po tygodniu od posadzenia należy zgrabić ziemię, żeby nie dopuścić do jej zaskorupienia. Po wzejściu roślin zagarnia się ziemię na zagonach tworząc redliny o wysokości 30 cm. Redlenie ziemniaków napowietrza glebę, co sprzyja rozwojowi bulw.

Zbiór ziemniaków podkiełkowanych przeprowadza się po 6 tygodniach sadzenia, a nie podkiełkowanych po 8-9 tygodniach.

Spośród odmian ziemniaków wczesnych na działki poleca się: 'Irys', 'Miłek', 'Orlik', 'Gracja', 'Gardena', 'Owacja', 'Irga'.

Na koniec warto zwrócić uwagę, że coraz popularniejsza staje się uprawa ziemniaków w workach. Specjalne worki do uprawy ziemniaków mają boczne kieszenie, które pozwalają pobierać bulwy bez wykopywania rośliny. Dzięki temu własną uprawę ziemniaka można mieć choćby na balkonie czy tarasie, a duży ogród nie jest nam do tego potrzebny :-)

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Warzywa dyniowate - charakterystyka, przykłady, rodzaje, lista gatunków i odmian
• Warzywa korzeniowe - charakterystyka, przykłady, lista gatunków i odmian
• Warzywa kapustne - rodzaje, gatunki, przykłady. Lista polecanych odmian
• Warzywa cebulowe - charakterystyka, przykłady, lista gatunków i odmian

Opracowano na podstawie:
1. Praca zbiorowa, ABC Moja działka, Krajowa Rada Polskiego Związku Działkowców, Warszawa 1990, s. 127-140;
2. M. Orłowski, E. Kołota, I. Strychacz, Uprawa warzyw w gruncie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988, s. 221-245;
3. A. Podczaska, Miniwarzywa w Działkowiec 2/2014 s. 46.