Ziemniaki - uprawa na działce, odmiany, sadzenie

Ziemniaki to rośliny o jadalnych bulwach, powszechnie uprawiane i spożywane w naszym kraju. Z ekonomicznego punktu widzenia, ze względu na niską cenę ziemniaków w sklepach, samodzielna uprawa ziemniaków na działce nie jest opłacalna. Ma jednak sens, gdy chcemy otrzymać smaczne i wolne od chemikaliów nowalijki w postaci młodych ziemniaków. Zobacz które odmiany ziemniaków wybrać, jak wygląda uprawa ziemniaków na działce, jakie są wymagania tej rośliny oraz jak przeprowadzić zbiory.

Ziemniaki z uprawy na działce

Ziemniaki (Solanum tuberosum) to osiągające do 100 cm wysokości warzywa psiankowate o jadalnych bulwach. Przeciętna bulwa ziemniaka ma około 7 cm długości i 4 cm szerokości, białawą lub różowawą skórkę, miąższ biały lub żółtawy. Bulwy można spożywać po ugotowaniu - świeżo zebrane lub po okresie przechowywania. Stanowią doskonałe źródło skrobi, białka roślinnego i składników mineralnych. Na organizm działają odkwaszająco. Ziemniaki często są niesłusznie uważane za przyczynę otyłości. Jednak gotowane ziemniaki nie tuczą, dopóki nie dodamy do nich tłuszczu i soli - to te dodatki są niezdrowe dla naszego organizmu, a nie same ziemniaki. Unikajmy zatem jedzenia ziemniaków w postaci frytek czy chipsów. Najzdrowsze zaś będą młode ziemniaki z naszej własnej działki.

Ziemniaki - odmiany na działkę

Ziemniaki są roślinami klimatu umiarkowanego, doskonale zatem nadającymi się do uprawy w naszym kraju. Zależnie od odmiany ziemniaka okres wegetacji może trwać od 90 do 140 dni. W zależności od okresu upływającego od wysiewu do zbioru - ziemniaki dzielimy na bardzo wczesne, wczesne, średniowczesne i na plon główny (późne). W ogródkach przydomowych i na działce warto uprawiać przede wszystkim ziemniaki wczesne, jako nowalijki. Odmiany późne są zaś dobre do przechowywania na zimę.

Warzywa na nowalijki
Nowalijki z własnej uprawy zawierają dużo więcej wartościowych składników niż ich sklepowe odpowiedniki. Jak samodzielnie wyhodować dorodne i przede wszystkim zdrowe nowalijki, które dostarczą Twojemu organizmowi zastrzyk witamin wzmacniając go po zimowym spadku odporności? Zobacz jak wygląda uprawa warzyw na nowalijki i jakie warzywa wybrać na nowalijki. Więcej...

Wybierając odmianę ziemniaka na działkę, poza walorami smakowymi i terminem przydatności bulw do zbioru, warto też wziąć pod uwagę wysoką plenność odmiany ziemniaka aby z niewielkiej uprawy na działce mieć satysfakcjonujący zbiór, a także odporność danej odmiany ziemniaka na choroby. Chodzi tu głównie o odporność na najcześciej spotykane i najgroźniejsze choroby tego warzywa, takie jak zaraza ziemniaka i alternarioza. Jest to szczególnie ważne, jeżeli chcemy uniknąć konieczności wykonywania oprysków chemicznymi środkami ochrony roślin. Warto też wybierać polskie odmiany ziemniaka, które w naszych warunkach klimatyczno-glebowych zazwyczaj lepiej sobie radzą niż odmiany zagraniczne.

Kierując się tymi kryteriami, z odmian bardzo wczesnych warto wybrać ziemniaki Irys, Miłek lub Orlik, z odmian wczesnych: Grację, Owację lub bardzo popularną Irgę, ze średnio wczesnych - Bartek, Finezja, Tajfun. Z odmian późnych najbardziej przydatny wydaje się Zeus lub Ursus, który jest dość wysoko odporny na zarazę ziemniaczaną.

Uwaga!
Aby uniknąć konieczności oprysków przeciwko zarazie ziemniaka i alternariozie, wybierajmy do uprawy na działce wyłącznie odmiany bardzo wczesne z przeznaczeniem na zbiór po około 60 dniach od posadzenia, na tzw. młode ziemniaki. Wówczas dokonamy zbiorów zanim choroba zdąży się rozwinąć.

Pewną alternatywą jest też uprawa ziemniaków w workach. W uprawie amatorskiej sposób ten zyskuje coraz większą popularność. Worki z rosnącymi ziemniakami można ustawić pod zadaszeniem co chroni je przed intensywnymi opadami, a tym samym nadmiernym zawilgoceniem sprzyjającym porażeniu zarazą ziemniaczaną. Wówczas wybór odmiany odpornej na zarazę nie ma już tak dużego znaczenia, jak w przypadku uprawy na zagonach.

Ziemniaki - wymagania uprawowe

Ziemniaki są dość wrażliwe na niskie temperatury, o czym warto pamiętać decydując się na uprawę tych roślin. Już przy niewielkich przymrozkach części nadziemne ziemniaków marzną i chociaż odbijają potem z pędów bocznych, to wzrost i plonowanie się opóźniają. Najlepiej ziemniaki rosną w temp. od 14 do 18°C na stanowiskach odkrytych, łatwo się nagrzewających i w dostatecznie wilgotnej, bogatej w składniki pokarmowe, przewiewnej i przepuszczalnej glebie. Gleba powinna być dość kwaśna (pH od 5 do 6). Nie powinno się uprawiać ziemniaków na tym samym stanowisku rok po roku, gdyż wtedy znacznie gorzej plonują i zapadają na choroby. Sadzimy zatem ziemniaki na tej samej grządce nie częściej jak co 4 lata.

Ziemię pod ziemniaki warto przygotować już jesienią. Wykonujemy wówczas głęboką orkę lub na niewielkich zagonach przekopujemy ziemię szpadlem i usuwamy chwasty wraz z ich korzeniami. Można też dać świeży obornik. Jeżeli nie zastosowaliśmy obornika jesienią, wiosną można dać obornik przekompostowany lub kompost. Przed sadzeniem ziemniaków warto glebę przekopać widłami, a następnie zagrabić zagon. Dzięki temu ziemia szybciej przeschnie i będzie pulchniejsza.

Sadzenie ziemniaków na działce

Do sadzenia ziemniaków wybiera się niewielkie (50 do 80g) bulwy wolne od wirusów (tzw. sadzeniaki). Aby przyspieszyć zbiory, sadzeniaki warto odpowiednio przygotować poprzez podkiełkowywanie. Zabieg ten rozpoczyna się w marcu i trwa on około miesiąca. Sadzeniaki układa się w płaskich skrzynkach jedną warstwą, a następnie skrzynki układa się jedna na drugiej, tak aby miały dostęp światła, w pomieszczeniu o temp. 10 do 14°C.

Aby bulwy nie więdły trzeba im zapewnić odpowiednią wilgotność powietrza i równomierny dostęp światła - w tym celu spryskuje się je wodą i przykrywa przezroczystą folią, a także od czasu do czasu przestawia skrzynki stojące jedna na drugiej, aby do każdej było nieco dostępu światła. W odpowiednich warunkach wyrosną odpowiednio mocne kiełki - grube i krótkie. Niedostateczna ilość światła spowoduje, że kiełki będą białe, cienkie i długie - takie kiełki przy sadzeniu będą się łamać. Do sadzenia ziemniaków wybieramy tylko takie sadzeniaki, które wytworzyły co najmniej po 4 kiełki.

Ziemniaki - podkiełkowane sadzeniaki

Podkiełkowane sadzeniaki można sadzić do gruntu od połowy kwietnia. Ważne aby gleba nagrzała się już do temp. 6-8°C. Wsadzamy je na głębokość od 4 do 8 cm (głębiej na glebach lżejszych) w rozstawie około 30x60 cm.

Posadzonych ziemniaków nie trzeba od razu podlewać, gdyż w bulwach mają zgromadzony spory zapas wody. Później podlewamy umiarkowanie, pamiętając jednak, iż nadmiar wilgoci sprzyja występowaniu chorób grzybowych. Podlewanie jest szczególnie ważne w okresach suszy. Od początku okresu wegetacji konieczne jest natomiast regularne usuwanie chwastów i spulchnianie międzyrzędzi.

Po około 2 do 3 tygodniach trzeba utworzyć redliny do wysokości około 30 cm. Redlenie ziemniaków to zabieg polegający na stopniowym obsypywaniu roślin ziemią. Dzięki temu bulwy ziemniaka osłonięte przed słońcem nie wytwarzają trującej solaniny i otrzymujemy lepszy jakościowo plon. Zabieg ten usprawnia również walkę z chwastami do czasu zwarcia międzyrzędzi.

Ziemniaki obsypane w redlinach
Fot. pixabay

Grządki dobrze jest przykryć folią perforowaną lub włókniną. Zabieg ten nie tylko przyspieszy termin zbiorów ale również uchroni rośliny przed zimnem i nalotem stonki ziemniaczanej.

W uprawie ziemniaków na działce zazwyczaj nie stosuje się dodatkowo nawozów mineralnych, szczególnie zawierających azot, gdyż w bulwach będą się gromadziły niebezpieczne dla zdrowia azotyny, a same rośliny mogą stać się zbyt podatne na choroby.

Zbiory ziemniaków na działce, czyli kiedy na wykopki

W przypadku odmian wczesnych z reguły pod koniec czerwca można zacząć zbiory ziemniaków powszechnie określane jako wykopki. Zabierając się do zbioru, najpierw ostrożnie odgarnijmy ziemię. Nastęnie wyjmujemy największe bulwy i ponownie zasypujemy dołek. W miarę upływu czasu plon bulw będzie się znacznie powiększał.

Wczesne ziemniaki najlepiej spożywać zaraz po zbiorze, gdyż w czasie przechowywania szybko więdną, zielenieją i tracą smak. Natomiast ziemniaki na plon główny pozostawia się jak najdłużej w gruncie o ile nie poraża ich zaraza ziemniaka. Późnym latem wycina się łęty, pozostawiają bulwy w gruncie jeszcze przez dwa tygodnie aby zahartować ich skórkę. Ziemniaki przeznaczone do przechowywania wykopujemy zawsze w dni suche i słoneczne. Pozostawia się je na około 2 godziny na słońcu aby podeschły, a następnie pakuje w ażurowe worki lub do skrzynek. Można je przechowywać w pomieszczeniu zabezpieczonym przed mrozem (np. w piwnicy) do 6 miesięcy.

Przeczytaj również:

• Przechowywanie ziemniaków. Jak i gdzie przechowywać ziemniaki?
• Choroby i szkodniki ziemniaka - objawy, zwalczanie
• Choroby przechowalnicze ziemniaka. Dlaczego ziemniaki gniją w piwnicy?
• Topinambur, słonecznik bulwiasty - uprawa, właściwości, przepisy

Opracowano na podstawie: C. Brickell, Wielka Encyklopedia Ogrodnictwa, MUZA SA, Warszawa 1994, s. 357 - 358; Metodyka Integrowanej Produkcji Ziemniaków, praca zbiorowa, PIORIN, Warszawa 2005; J. Borowiak, Młode Ziemniaczki, Mój Piękny Ogród, Nr 3/97, s. 42. Fot. freeimages.com