Zgorzel siewek - objawy, przyczyny, zwalczanie

Zgorzel siewek, zwana też czarną nóżką, jest jedną z najczęstszych chorób porażających niedojrzałe siewki. Zainfekowane siewki więdną, załamują się tuż nad ziemią, brunatnieją i obumierają. Ta niebezpieczna choroba dotyka zarówno warzywa jak i rośliny ozdobne. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy zgorzeli siewek oraz co robić aby nie dopuścić do występowania tej choroby. Przedstawiamy najlepsze sposoby na zwalczanie zgorzeli siewek w uprawach ogrodowych.

Zdrowe siewki bez objawów zgorzeli to marzenie wielu ogrodników
Fot. depositphotos

Zgorzel siewek - objawy

Zgorzel siewek poraża młode, niedojrzałe siewki od momentu kiełkowania do pojawienia się 2-3 liści właściwych. Wywoływana jest przez szereg patogenów, głównie przez grzyby: Pythium spp., Phytophthora spp., Olpidium, Fusarium, Rhizoctonia, Stemphylium, Phoma i Alternaria.

Pierwsze objawy zgorzeli siewek można dostrzec już na etapie kiełkowania roślin. Puste miejsca na rozsadniku to efekt zamierania kiełków, jeszcze zanim wydostaną się nad powierzchnię gleby.

Po wschodach objawy infekcji dostrzec można na części podliścieniowej, gdy podstawa łodygi porażonej rośliny staje się wodnista, a następnie ciemnieje. Po kilku dniach chora roślina łamie się w miejscu powstałego przewężenia, więdnie i gnije.

Zgorzel siewek najczęściej dotyka:

• warzywa kapustne (kapusta, brokuł, kalafior),
• warzywa psiankowate (pomidor, papryka),
• warzywa dyniowate (cukinia, patison, kabaczek),
• sałaty
• rośliny ozdobne

Choroba bardzo szybko się rozprzestrzenia i najczęściej mamy niewielkie szanse, na wyleczenie zainfekowanych roślin. Najlepszym sposobem na ochronę przed zgorzelą siewek jest profilaktyka.

Podstawa łodyki ciemnieje - typowy objaw zgorzeli siewek
Fot. forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Zgorzel siewek - przyczyny

Czarna nóżka jest niezwykle niebezpieczna także dlatego, że patogeny wywołujące chorobę mogą być przenoszone wraz z zainfekowanym podłożem, nasionami, pojemnikami do uprawy praz narzędziami ogrodniczymi. Formy przetrwalnikowe grzybów zimują także w kompoście i pożniwnych resztkach. Dlatego tak ważne jest zapewnienie porządku i utrzymanie higieny zarówno w ogrodzie, jak i w miejscu produkcji rozsady.

Oprócz zaniedbań sanitarnych przyczyną pojawienia się zgorzeli siewek mogą być także popełniane przez nas błędy uprawowe:

• nadmierne podlewanie
• zbyt wysoka wilgotność powietrza
• zbytnie zagęszczenie roślin
• za niska temperatura i jej wahania
• niedobory światła
• zbyt kwaśna gleba

Siewki porażone zgorzelą
Fot. depositphotos

Zgorzel siewek - profilaktyka

Tak jak w przypadku wszystkich chorób, czarnej nóżce lepiej zapobiegać niż ją zwalczać. Co więc zrobić, żeby nie dopuścić do zainfekowania roślin?

1. Zachowanie higieny

Pierwszą rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę jest bezwzględna czystość doniczek oraz narzędzi ogrodniczych, których używamy do produkcji rozsady. Podczas czyszczenia należy zastosować mydło potasowe lub roztwór nadmanganianu potasu, dzięki którym pozbędziemy się wszelkich bakterii, grzybów i innych drobnoustrojów. Można także do wysiewu nasion, zamiast tradycyjnych doniczek czy palet, używać jednorazowych doniczek, krążków i palet torfowych.

2. Sterylizacja gleby

Jednym z głównych źródeł infekcji jest zanieczyszczone podłoże. To właśnie tam najczęściej bytują formy przetrwalnikowe grzybów. Dlatego tak ważne jest uprzątanie resztek pożniwnych i właściwy płodozmian.

Aby zniszczyć patogeny glebowe, zaleca się dezynfekcję termiczną podłoża. Odkażanie za pomocą suchej pary o temperaturze ok. 200°C poza niewątpliwymi zaletami ma jednak także wady - między innymi eliminowanie pożytecznej mikroflory glebowej. Na mniejszych powierzchniach korzystniejsze będzie zastosowanie domowego środka na bazie wody oraz nadmanganianu potasu (w 10 l wody rozpuść 5 g kryształków nadmanganianu potasu i opryskać lub podlać podłoże przeznaczone pod wysiewy).

Jeszcze lepszym sposobem na pozbycie się czynników chorobotwórczych z podłoża jest zastosowanie grzybobójczego preparatu Magnicur Energy. Środek ten występuje w formie koncentratu do sporządzania roztworu wodnego. Magnicur Energy jest wysoce skuteczny i bardzo łatwy w użyciu. Do 2 l wody dodajemy 25 ml preparatu i taką mieszanką dokładnie polewamy podłoże do produkcji rozsady.

3. Zaprawianie nasion

Zaprawiane nasiona stają się odporniejsze na choroby i zabezpieczone przed szkodnikami. Dlatego kupuj nasiona już zaprawione lub samodzielnie zaprawiaj je przed wysiewem. Możesz kupić gotowe środki np. naturalny Toraf Ekovit Starter do zaprawiania nasion i rozsady lub przez 1-3 godzin moczyć nasiona w:

• 2% roztworze nadmanganianu potasu - 1 część kryształków nadmanganianu dodajemy do 50 części wody
• wyciągu z rumianku - 2 łyżki suszonego rumianku zalewamy 0,5 l wrzątku i stosujemy rozcieńczony wodą 1:1
• wyciągu ze skrzypu - 2 łyżki suszonego ziela zalewamy 0,5 l ciepłej wody i pozostawiamy na 24 godziny

Polecane jest także zaprawianie nasion na sucho, polegające na obtoczeniu ich w popiele drzew liściastych (najlepiej czeremchy) lub w mączce bazaltowej.

Zaprawianie nasion pozwala uzyskać równe wschody, wolne od chorób grzybowych
Fot. pixabay

4. Temperatura i oświetlenie

Pojemniki z nasionami osłaniamy szkłem lub folią i ustawiamy w słonecznym miejscu. Staramy się utrzymać, w zależności od gatunku, temperaturę ok. 15-20°C. Zbyt niska temperatura oraz jej wahania sprzyjają rozwojowi zgorzeli siewek oraz chorób systemu korzeniowego. Wystarczająca ilość światła pomoże siewkom zdrowo rosnąć i budować odporność na choroby. Rozsada powinna być oświetlana przez 12-16 godzin na dobę, więc możemy rośliny doświetlać w domowym zaciszu np. żarówkami LED. Doświetlanie roślin wpływa na lepsze ukorzenianie siewek, zapobiega ich wyciąganiu się oraz wiotczeniu.

4. Podlewanie siewek

Zbyt wysoka wilgotność w połączeniu z niską temperatura sprzyjają rozwojowi czarnej nóżki. Dlatego siewki osłonięte szkłem lub folią, należy częściej wietrzyć. Staraj się także unikać nadmiernego podlewania i zwilżania roślin. Do podlewania używaj zawsze ciepłej wody. Korzystne będzie także stosowanie preparatu grzybobójczego Magnicur Energy zarówno do podlewanie roślin, jak i dolistnie, w formie oprysku. W tym celu do 10 l wody dodaj, w zależności od gatunku roślin, 15-20 ml preparatu i tak przygotowaną cieczą podlej lub opryskuj rośliny dwukrotnie w odstępie ok. 2 tygodni. W ten sposób dodatkowo ochronisz siewki nie tylko przed zgorzelami, ale też zgnilizną oraz fytoftorozą. Rośliny na rozsadniku podlewaj przed południem, ponieważ chłodne wieczory sprzyjają rozwojowi zarodników grzybów.

Jak zapobiegać zgorzeli siewek
Rys. depositphotos/PoradnikOgrodniczy.pl

Zgorzel siewek - zwalczanie

Jeśli nie udało się zapobiec porażeniu roślin przez czarną nóżkę, można spróbować uratować najsilniejsze siewki. Przede wszystkim ocalałe rośliny przesadzamy do zdezynfekowanych doniczek oraz gleby. Przed sadzeniem korzenie roślin możemy zanurzyć w popiele drzewnym lub odpowiedniej zaprawie. Następnie opryskujemy zarówno siewki jak i glebę grzybobójczym Magnicur Energy. Niestety młode rośliny zainfekowane przez zgorzel siewek bardzo ciężko jest wyleczyć, nawet przy zastosowaniu wszystkich polecanych sposobów.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. J. Nawrocki, Uwaga na czarną nóżkę w Warzywa 2/2012;
2. Praca zbiorowa, ABC Ogrodnictwa, PWRiL, Warszawa 1978, s. 148;
3. H. Suter, C. Graber, Biologiczna ochrona roślin, Wydawnictwo Multico, Warszawa 1995, s. 29.

Przeczytaj również:

Uprawa warzyw z rozsady
Uprawa warzyw z rozsady, choć bardziej pracochłonna, ma wiele zalet w porównaniu do siewu warzyw wprost do gruntu. Zobacz jakie gatunki warzyw warto uprawiać z rozsady i jak wyglądają poszczególne etapy pielęgnacji rozsady. Więcej...

Hartowanie rozsady. Co to jest i jak hartować rośliny?
Z początkiem drugiej połowy maja, gdy minie ryzyko występowanie przymrozków, pieczołowicie hodowane rozsady warzyw i kwiatów mogą powędrować na grządki. Zobacz jak hartować rośliny aby bez szwanku zniosły przenosiny na grządki! Więcej...

Wysiew nasion w domu - krążki i doniczki torfowe
Pęczniejące krążki i doniczki torfowe to doskonałe rozwiązanie dla osób wysiewających nasiona i samodzielnie produkujących rozsadę w domu, choćby na okiennym parapecie. Zapewniają siewkom idealne warunki wzrostu i nie ma obawy o uszkodzenie korzeni podczas przesadzania. Więcej...