Szkodniki jabłoni - objawy, zdjęcia, zwalczanie, opryski

Jabłonie mogą być atakowane przez rozmaite szkodniki, które znacząco obniżają plon jabłek i osłabiają wzrost drzew. Uszkadzane mogą być zarówno liście, pąki kwiatowe, jak i same owoce. Zobacz jak rozpoznawać objawy występowania szkodników jabłoni i poznaj najlepsze sposoby na ich zwalczanie. Polecamy najlepsze opryski na szkodniki jabłoni i podpowiadamy ekologiczne sposoby ochrony drzew w przydomowych sadach.

Szkodniki jabłoni

Bawełnica korówka

Bawełnica korówka (Eriosoma lanigerum) jest mszycą pojawiającą się przede wszystkim na jabłoni, jednak można ją spotkać także na gruszy lub pigwie. Samice bawełnicy o długości ciała ok 2 mm i brunatnej lub prawie czarnej barwie mogą być bezskrzydłe lub uskrzydlone. Po ich rozgnieceniu pozostaje ciemnoczerwony ślad, dlatego nazywane są czasami mszycą krwistą. W populacji nie spotyka się samców.

Objawy występowania tego szkodnika jabłoni łatwo rozpoznać - na gałęziach i korze pojawiają się narośla przypominające kłaczki bawełny. Wytwarzane są z wydzieliny szkodnika (stąd jego nazwa). Kolonie bawełnicy najczęściej zlokalizowane są na powierzchni zranionych pni oraz w miejscu cięcia pędów. Najliczniej pojawiają się na przełomie maja i czerwca oraz w okolicy września. Szkodnik żeruje, wysysając soki roślinne, w wyniku czego drzewo jest osłabione, staje się mniej odporne na mróz, słabiej plonuje i rośnie a przez uszkodzenia mogą wnikać patogeny chorobotwórcze.

Bawełnica korówka na jabłoni
Fot. forum.PoradnikOgrodniczy.pl

W przydomowym sadzie uszkodzone przez bawełnicę fragmenty kory i drewna mechanicznie usuwa się ostrym nożem a rany zabezpiecza maścią ogrodniczą.

Populacja tej mszycy ograniczana jest przez owady pasożytujące lub żerujące na niej. Do najbardziej skutecznych należy osiec korówkowy, którego larwy żerują w ciele szkodnika. Pomocne w zwalczaniu biologicznym bawełnicy są także owady pożyteczne takie jak: biedronki, bzygi, skorki czy złotooki. Ponadto, odstraszająco działa na nią zapach nasturcji oraz wrotyczu sadzonych pod drzewami owocowymi.

W okresie bezlistnym (luty – marzec) zimujące formy bawełnicy korówki zwalczać można przy pomocy oprysków preparatami olejowymi, np. Emulpar 940 EC. Pokrywają one ciało szkodnika cienką warstwą i powodują jego zaduszenie.

Po przekwitnięciu jabłoni (maj-czerwiec) do naturalnych oprysków można zastosować: wyciąg z wrotyczu, wyciąg z pokrzywy oraz gnojówkę z pokrzywy.

Gotowymi preparatami do walki z bawełnicą korówką po zauważeniu jej obecności są także preparaty: Siltac EC (stosuje się w okresie wegetacyjnym z wyjątkiem okresu kwitnienia i końca fazy dojrzewania owoców) oraz Mospilan 20 SP (stosowany po kwitnieniu lub po zbiorze jabłek).

Kwieciak jabłkowiec

Kwieciak jabłkowiec (Anthonomus pomorum) jest chrząszczem o długości ok. 5 mm z wydłużonym ryjkiem i widocznymi na ciemnym grzbiecie liniami układającymi się w kształt litery V. Białawe larwy z czarną główką żerują we wnętrzach pąków. Ich obecność poznamy po wyciekaniu z nich soku (tzw. płacz pąków) i pojawiających się na pąkach uszkodzeniach w postaci brązowych nacięć. Pąk kwiatowy przestaje się rozwijać, brązowieje i usycha. Chrząszcze mogą także uszkadzać skórkę owoców, powodując widoczne na nich skorkowacenia.

Pąki uszkodzone przez kwieciaka jabłkowca

Ekologicznym sposobem na zwalczanie tego szkodnika jabłoni jest ręczne wyłapywanie chrząszczy, poprzez strząsanie ich na płachtę lub odwrócony parasol rozpostarty pod drzewem oraz usuwanie zaatakowanych pąków.

Liczebność kwieciaka ograniczają także opaski zakładane na pnie drzew. Opaski tekturowe służą do wyłapywania szkodników zimujących w spękaniach kory. Zakłada się je w czerwcu aby pod koniec sierpnia usunąć wraz ze szkodnikami. W tym samym czasie zakłada się kolejną opaskę tekturową i niszczy ją zimą lub wczesną wiosną następnego roku.

Kwieciak jabłkowiec - dorosły chrząszcz
Fot. Sanja565658, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Na początku czerwca na pień drzewa można założyć także opaskę lepową. Jest barierą mechaniczną dla szkodnika, larwy kwieciaka przyklejają się do niej i giną. Zużyte opaski traktuje się jak odpady komunalne.

Jeśli liczebność chrząszczy jest duża, a kwitnienie drzewa słabe, do walki ze szkodnikiem można zastosować oprysk środkami owadobójczymi: Deltam, Mospilan 20 SP oraz Karate Zeon 050 CS. Oprysk przeprowadza się w czasie pękania pąków i w razie potrzeby powtarza przed końcem fazy zielonego pąka.

Miodówka jabłoniowa

Miodówka jabłoniowa (Psylla mali) jest owadem o długości ciała ok. 3 mm. Forma dorosła ma jasnozielone, dachówkowato złożone skrzydła, natomiast żółtozielone larwy wyglądem przypominają mszyce.

Larwy początkowo żerują w pąkach na zawiązkach liści i kwiatów, wysysając soki roślinne. Wydzielana przez nie rosa miodowa (spadź) powoduje zlepianie i brunatnienie części rośliny. Kwiatostany są lepkie, brązowieją i pozostają zaschnięte na pędach. Na szypułkach pąków pojawia się biały, woskowy nalot a liście są mniejsze i zniekształcone. Spadź jest także podłożem do rozwoju grzybów sadzakowych.

Miodówka jabłoniowa
Fot. AfroBrazilian, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Ten szkodnik jabłoni licznie występuje w zaniedbanych sadach i może doprowadzić do obniżenia plonowania. Jego populację ograniczają przymrozki pojawiające się wczesną wiosną oraz drapieżne owady.

Do zwalczania zimujących larw miodówki w okresie bezlistnym zastosować można preparaty olejowe, np. Emulpar 940 EC. W okresie od końca pękania pąków do początku fazy zielonego pąka kwiatowego, czyli w czasie wylegania się larw, stosuje się preparaty Karate Zeon 050 CS lub Mospilan 20 SP. Pomocny może być także naturalny preparat z olejkiem pomarańczowym Limocide.

Mszyca jabłoniowa

Mszyca jabłoniowa (Aphis pomi) jest niedużym szkodnikiem barwy zielonkawej występującym w koloniach. Na korze młodych pędów zimują czarne, matowe jaja przypominające wyglądem warstwę sadzy. W kwietniu, w okresie pękania pąków wylęgają się z nich pierwsze larwy.

Te szkodniki jabłoni najgroźniejsze są dla młodych roślin w sadach i szkółkach. Wiosną mszyce żerują na wierzchołkach rozwijających się liści jabłoni ale także gruszy, głogu, irgi i jarzębiny. Wysysając soki powodują deformację i skręcanie rozwijających się liści. Po liściach przenoszą się na „wilki” i odrosty korzeniowe, dlatego należy je spod drzew usuwać. Mszyce mogą pojawić się także na głównych nerwach liści i ogonkach liściowych.

Mszyce na liściach jabłoni
Fot. depositphotos

W wyniku żerowania kora drzewa może pękać a pędy zasychać. Osłabione i ogłodzone rośliny stają się mniej odporne na niskie temperatury i mogą gorzej plonować. Na wydzielinie mszyc - lepkiej spadzi mogą rozwijać się grzyby sadzakowe. Szkodniki roznoszą też choroby wirusowe.

W okresie bezlistnym, w celu zniszczenia zimujących stadiów szkodników można zastosować oprysk preparatem Emulpar 940 EC.

Wiosną, po wykryciu obecności mszycy, gdy kolonii jest niewiele, zaatakowane przez nie pędy należy usuwać ręcznie lub zastosować naturalny oprysk z pokrzywy lub czosnku. Gotowym ekologicznym środkiem zwalczającym mszyce, opartym na związkach pochodzenia roślinnego jest NeemAzal T/S.

W przypadku nasilonego ataku szkodnika, naturalne metody mogą nie wystarczyć. Pomocny może się wtedy okazać oprysk insektycydami Karate Zeon 050 CS lub Mospilan 20 SP.

Namiotnik jabłoniowy

Namiotnik jabłoniowy (Hyponomeuta malinellus) jest motylem o długości ok. 1 cm i wąskich, śnieżnobiałych skrzydłach z czarnymi kropkami, druga para skrzydeł ma kolor szary. W sadach największe szkody wyrządzają żółtoszare gąsienice z czarną głową i rzędami czarnych kropek na ciele.

Przed kwitnieniem jabłoni, najczęściej pod koniec kwietnia żerujące larwy pożywiają się miękiszem liści, powodując ich brązowienie i zasychanie. W kolejnym etapie wytwarzają przypominającą pajęczyny przędzę, oplatającą najpierw liście a z czasem całe gałęzie. Powierzchnię liści szkieletują. Mogą uszkadzać również zawiązki owoców, które w wyniku ich żerowania opadają z drzewa.

Gąsienice namiotnika jabłoniowego żerująće pod oprzędem
Fot. depositphotos

Zwalczanie tego szkodnika jabłoni najskuteczniejsze jest w fazie wylęgania się gąsienic (faza różowego pąka). Do ekologicznego zwalczania namiotnika zastosować można wyciąg z wrotyczu. Gotowym, ekologicznym preparatem, który stosuje się do końca kwitnienia jabłoni jest środek NeemAzal T/S. Ponadto, gąsienice namiotnika żerujące w oprzędach należy usuwać ręcznie i niszczyć.

Do zwalczania chemicznego można użyć preparatów: Deltam, Karate Zeon 050 CS oraz Mospilan 20 SP.

Owocnica jabłkowa

Owocnica jabłkowa (Hoplocampa testudinea) to błonkówka, której postać dorosła ma żółte ciało o długości ok. 7 mm i błoniaste skrzydła. Białawe larwy z brązową główką żerują i drążą korytarze pod skórką zawiązków owoców, nie uszkadzając jej (minują). Na dojrzałych jabłkach tak uszkodzona skórka widoczna jest w postaci skorkowaciałych, rudawych blizn o wężowatym kształcie. Po minowaniu larwy wgryzają się do wnętrza zawiązków i gniazd nasiennych a na zewnątrz wysuwają się ich rdzawe odchody.

Zawiązki owoców uszkodzone przez owocnicę jabłkową
Fot. Jaime Pinero, University of Massachusetts, CC BY 3.0 US, Bugwood.org

Duża populacja owocnicy może doprowadzić do znacznego zmniejszenia plonów. Liczebność tego szkodnika jabłoni określa się zawieszając na drzewach przed kwitnieniem białe tablice lepowe i sprawdzając ilość odłowionych błonkówek. Próg zagrożenia to 20-30 szkodników na jednym lepie.

W fazie różowego pąka oraz pod koniec kwitnienia jabłoni można zastosować oprysk ekologicznym wyciągiem z wrotyczu pospolitego (1:2).

Opryski chemiczne preparatami: Karate Gold, Mospilan 20 SP lub Calypso 480 SC przeprowadza się w czasie wylotu owocnic, przed kwitnieniem lub 7-9 dni po kwitnieniu, po opadnięciu większości płatków kwiatów.

Owocówka jabłkóweczka

Owocówka jabłkóweczka (Carpocapsa pomonella) to szary motyl, aktywny po zmierzchu. Skrzydła pierwszej pary są popielate z brunatnymi, falistymi wzorami i rozpiętością ok 20 mm, skrzydła drugiej pary mają kolor oliwkowobrunatny. Szkodnik spotykany jest na jabłoni oraz gruszy i powoduje „robaczywienie” owoców. Najwięcej motyli pojawia się w połowie maja i czerwca. Gąsienice z czarną główką na początku rozwoju są białe, później stają się różowe.

Owocówka jabłkóweczka
Fot. Agricultural Research Service, Public Domain, Wikimedia Commons

Pojawiające się w czerwcu gąsienice pierwszego pokolenia wgryzają się do gniazda nasiennego i wyjadają w nim nasiona. Z otworu na skórce jabłka wydostają się ich brązowe odchody. Część uszkodzonych owoców opada w lipcu. Larwy drugiego pokolenia, uszkadzają późniejsze odmiany jabłek.

Sposobów na zwalczanie tego szkodnika jabłoni jest kilka. Uszkodzone owoce należy usuwać lub głęboko zakopać. Pod koniec czerwca i następnie w sierpniu na pnie drzew można założyć opaski lepowe lub z opaski z tektury falistej.

Aby zastosować oprysk chemiczny z takich preparatów jak: Deltam, Karate Zeon 050 CS czy Mospilan 20 SP najpierw należy ustalić termin wylotu motyli. Można to zrobić za pomocą pułapek feromonowych na owocówkę jabłkóweczkę. Pierwszy oprysk wykonuje się najczęściej na przełomie maja i czerwca i powtarza po 3 tygodniach. Oprysk na drugie pokolenie szkodnika wykonuje się w drugiej połowie lipca.

Porazik jabłoniowo-babkowy

Porazik jabłoniowo-babkowy (Dysaphis plantaginea) nazywany mszycą jabłoniowo-babkową jest najgroźniejszą z mszyc atakujących jabłonie. Szkodniki o długości ok. 2,5 mm mają barwę niebiesko-popielatą do różowawej i pokryte są woskowym nalotem.

Wczesną wiosną żerują na młodych liściach, szypułkach i pąkach kwiatowych. Kolonie mszyc znajdują się po spodniej stronie liści, które w wyniku wysysania soków zwijają się spiralnie, marszczą i zasychają. Pędy przestają rosnąć. Zniekształcone owoce drobnieją, pozostają na gałęziach i często pokryte są nalotem grzybów sadzawkowych rozwijających się na spadzi.

Wczesnowiosenne przymrozki oraz pożyteczne owady ograniczają liczebność mszyc. Oprysk preparatami olejowymi w okresie bezlistnym pomoże zadusić zimujące formy szkodnika.

Po zauważeniu mszycy usuwa się zaatakowane pędy i liście. Do ekologicznego zwalczania szkodnika wykorzystuje się oprysk z pokrzywy, czosnku lub naturalny, gotowy środek NeemAzal T/S.

W razie dużej populacji mszycy jako oprysk zastosować można preparaty: Karate Zeon 050 CS, Mospilan 20 SP lub Siltac EC z polimerami sylikonowymi, które powodują unieruchomienie szkodników.

Szpeciel pordzewiacz jabłoniowy

Pordzewiacz jabłoniowy (Aculus schlechtendali) to gatunek niewidocznego gołym okiem roztocza z rodziny szpecielowatych. Te szkodniki jabłoni żerują w rozwijających się pąkach i składają tam jaja. Pierwsze zaatakowane przez nie liście marszczą się a na kolejnych pojawiają się szerokie, brunatne smugi. Zasiedlone przez szpeciele liście jabłoni matowieją i charakterystycznie, łódeczkowato wyginają się. Przy dużej inwazji szkodnika porażone liście więdną i opadają. Skórka jabłek może być ordzawiona oraz słabiej wybarwiona.

Jeśli drzewa posiadają silne pędy jednoroczne, szkodniki skupiają się głównie między pąkami a pędem, w miejscu jego wyrastania oraz wokół pąków śpiących. Na drzewach ze słabymi pędami jednorocznymi ich największe skupiska znajdują się przy krótkopędach, w spękaniach kory a także pod pierwszą łuską pąków.

W celu ograniczenia liczebności tego szkodnika jabłoni porażone liście i pędy usuwa się podczas lustracji drzew.

Zwalczanie chemiczne pordzewiacza jabłoniowego przeprowadza się w fazie różowego pąka, tuż przed kwitnieniem, zaś następny oprysk wykonuje się po kwitnieniu. Można użyć do tego preparatu Ortus 05 SC. Jeśli liczebność szkodnika będzie duża, oprysk należy przeprowadzić także na początku lipca.

Zamiast wykonywania oprysków owadobójczych, do zwalczania szpecieli na jabłoniach warto wykorzystać ich naturalnego wroga, jakim jest dobroczynek gruszowy. Jest to drobny pajęczak, którego pokarmem są m.in. przędziorki, szpeciele i wciornastki. Dzięki temu znacząco obniża on populację tych szkodników. Dobroczynka możemy wprowadzić na drzewa wieszając w okresie od lutego do marca opaski filcowe z zimującymi formami dobroczynka.

Pryszczarek jabłoniak

Pryszczarek jabłoniak (Dasyneura mali) to muchówka wyglądem przypominająca komara o długości ok. 2 mm. Jej różowopomarańczowe larwy są beznogie i walcowate. Największe szkody pryszczarek wyrządza wśród młodych drzew.

Żerujące gromadnie larwy przysysają się do liści, powodując deformację i zaginanie się ich brzegów do środka. Młode liście zaczynają przebarwiać się na różowo.

Po zauważeniu pierwszych uszkodzeń na liściach, pryszczarka można zwalczać za pomocą preparatu Mospilan 20 SP. Pamiętać należy także o usuwaniu odrostów korzeniowych na których szkodniki mogą żerować.

Skorupik jabłoniowy

Skorupik jabłoniowy (Lepidosaphes ulmi) jest pluskwiakiem wysysającym sok głównie z jabłoni ale także innych drzew i krzewów. Najczęściej nie wyrządza poważnych szkód. Białe larwy mają długość 0,3 mm. Samice przykryte są brązową tarczką o długości ok. 4 mm i przytwierdzone są do pędu, natomiast samce posiadają skrzydła i latają wśród koron drzew.

Skorupik jabłoniowy - Lepidosaphes ulmi
Fot. Richard Avery, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons oraz A. Steven Munson, USDA Forest Service, Bugwood.org, CC BY 3.0 US

Podczas żerowania szkodniki wysysają sok z komórek roślin, wprowadzając jednocześnie do tkanek rośliny toksyczną ślinę. Zaatakowana roślina jest osłabiona, bardziej narażona na mróz i ataki szkodników, gorzej owocuje. Część pędu, na której żerują skorupiki przestaje rosnąć i zasycha. Na skutek nierównomiernego wzrostu rośliny, dochodzi do deformacji i wygięcia pędów na kształt pastorału. W skrajnych przypadkach może obumrzeć całe drzewo.

Kontrolę pędów przeprowadza się, gdy drzewa w sadzie są w okresie bezlistnym, tarczki skorupika są wtedy najlepiej widoczne. Do oprysku można użyć preparatów olejowych Emulpar 940 EC lub Agrocover. Jeśli liczebność szkodnika jest duża, oprysk insektycydem np. Mospilan 20 SP przeprowadza się w maju, tuż po kwitnieniu jabłoni.

Monika Chwała

Opracowano na podstawie:
1. K. Wiech, Szkodniki drzew owocowych, Plantpress, Kraków 2008, s. 61-88;
2. Poradnik sygnalizatora ochrony jabłoni, opracowanie zbiorowe pod red. dr hab. Beaty Meszka, Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2015;
3. Ulotki informacyjne i etykiety środków ochrony roślin Deltam, Mospilan 20 SP, Karate Zeon 050 CS, Agrocover, Emulpar 940 EC, Ortus 05 SC, Calypso 480 SC, NeemAzal T/S.

Przeczytaj również:

• Odmiany jabłoni bez oprysków. Idealne do sadów ekologicznych!
• Opryski jabłoni. Kiedy i czym pryskać jabłoń?
• Zwijanie się liści i pajęczynki na jabłoni. Co to za szkodniki i jak je zwalczyć?
• Choroby jabłoni i ich zwalczanie