Owady pożyteczne w ogrodzie

Owady pożyteczne przyczyniają się do zapylania kwiatów oraz pomagają zwalczać szkodniki roślin w ogrodzie. Aby jednak korzystać z ich pomocy, musimy owadom pożytecznym zapewnić odpowiednie warunki w naszym ogrodzie, a przede wszystkim nieświadomie im nie szkodzić. Poznaj bliżej owady pożyteczne sprzyjające ogrodnikom i zaproś do swojego ogrodu!

Owady pożyteczne w ogrodzie. W ślad za żerującymi na roślinach mszycami, pojawili się nasi sprzymierzeńcy - żywiące się mszycami biedronki i złotooki. Fot. Tadek, forum.poradnikogrodniczy.pl

Co to są owady pożyteczne?

Bardzo często nie zdajemy sobie sprawy z faktu, iż roślinożerne szkodniki roślin ogrodowych, podobnie jak wszystkie inne organizmy na ziemi, mają swoich naturalnych wrogów. Owady pożyteczne są to liczne pasożyty i drapieżniki, które traktują szkodniki roślin ogrodowych jako źródło pokarmu i w znaczącym stopniu pozwalają ograniczyć ich liczebność. W ten sposób owady pożyteczne pomagają utrzymać rośliny ogrodowe w zdrowiu i chronią je przed szkodnikami.

Drugą grupą owadów pożytecznych są owady zapylające, takie jak pszczoły i trzmiele, dzięki którym pyłek przedostaje się z jednych kwiatów na inne i dochodzi do zapylania roślin. Tym samym możemy liczyć na lepsze owocowanie i obfite plony z ogrodu.

Warto poznać bliżej owady pożyteczne, gdyż często podczas zwalczania szkodników roślin, nieświadomie niszczymy również naszych sprzymierzeńców. Sięgając po środki owadobójcze, musimy zdawać sobie sprawę z tego, iż jest to broń obosieczna - obok szkodników niszczy również wiele owadów pożytecznych. Gdy raz użyjemy na dużą skalę pestycydy, w przyszłości będziemy musieli po nie sięgać ponownie, gdyż naturalni wrogowie zniszczeni "przy okazji" nie będą w stanie ograniczyć liczebności szkodników.

Pszczoły to najbardziej znane owady pożyteczne
Fot. pixabay

Dlatego też warto sięgać po środki owadobójcze selektywne, czyli takie, które niszcząc określonego szkodnika nie zabijają innych stworzeń, a także po ekologioczne środki ochrony roślin, przygotowywane samodzielnie - gnojówki, wyciągi, wywary.

Owady pożyteczne - przykłady

Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane w ogrodach owady pożyteczne oraz podpowiadamy jak stworzyć dla nich sprzyjające warunki bytowe w naszych ogrodach, aby stworzenia te skutecznie wspierały nas w walce ze szkodnikami roślin. Mam nadzieję, że te przykłady owadów pożytecznych pokażą w jaki sposób działa natura i że warto tych naturalnych pomocników ogrodnika wspierać.

Chrząszcze biedronkowate (Coccinellidae)

Biedronki, zwane pospolicie również "Bożymi Krówkami", to bez wątpienia najbardziej znane owady pożyteczne, pomocne w walce ze szkodnikami roślin. Pozwalają w znacznym stopniu ograniczyć liczebność mszyc. Mszyce są zjadane zarówno przez larwy biedronek jak i osobniki dorosłe. Poza mszycami biedronki mogą zjadać również tarczniki, miodówki, przędziorki i młode larwy motyli.

Larwy biedronek zupełnie nie przypominają osobników dorosłych - są wydłużone z wyraźnie widoczną głową i trzema parami nóg, w miarę rozwoju zmieniają barwę z czarnej na szarą lub szaroniebieską z czerwonawymi plamkami. Larwy najliczniej występują od czerwca do sierpnia, a jedna larwa może zjeść nawet kilkaset mszyc.

Owady pożyteczne w ogrodzie - larwa biedronki

Osobniki dorosłe biedronki pojawiają się od wczesnej wiosny i zjadają dużą liczbę jaj, larw jak i osobników dorosłych mszyc. Aby zapewnić biedronkom odpowiednie warunki bytowe w naszym ogrodzie, nie ścinajmy zbyt nisko trawy, a pod drzewami pozostawmy nieco liści, w których biedronki będą mogły przezimować. Pamiętajmy również, iż wczesnowiosenne opryski chemiczne, np. przeciw kwieciakowi jabłkowcowi stanowią duże zagrożenie dla populacji chrząszczy biedronkowatych. Dlatego, aby nie niszczyć tych owadów pożytecznych na działkach i w ogrodach przydomowych, ograniczajmy się do zwalczania kwieciaka poprzez strząsanie go na płachty pod drzewami oraz usuwanie i niszczenie porażonych przez niego pąków. Chemiczne zwalczanie kwieciaka jest konieczne tylko w latach słabego kwitnienia.

Bzygowate (Syrphidae)

Bzygowate to rodzina owadów zaliczana do podrzędu krótkoczułkich z rzędu muchówek. Osiągają długość do 25 mm i są charakterystycznie ubarwione - mają tułów w czarno-żółte paski, przez co często mylimy je z osami. Bzygowate są jednak dla ludzi nie groźne, a wygląd podobny do żądlących os służy ich ochronie przed drapieżnikami. Osobniki dorosłe bzygowatych żywią się nektarem kwiatów. Jednak ich larwy nie są już wegetarianami - czynią spustoszenie w koloniach mszyc, przez co jako owady pożyteczne pomagają nam ograniczać liczebność tych często spotykanych szkodników. Bzygowate możemy zwabić do ogrodu sadząc kwiaty o silnym zapachu. Owady te lubią przebywać wśród nagietków czy też kopru włoskiego.

Dobroczynki (Typhlodromus)

Dobroczynki to drobne roztocza (długość do 0,5mm), które są dla nas właściwie niewidoczne. Pojawiają się wczesną wiosną, penetrując powierzchnię kory a potem również liści w poszukiwaniu takich szkodników jak przędziorki czy też szpeciele, których jeden dobroczynek może zjeść nawet kilkadziesiąt dziennie (zarówno jaj, larw i postaci dorosłych). Stąd też nazwa dobroczynków, które dla ogrodnika dobro czynią.

Montaż opaski z dobroczynkiem gruszowym
Fot. ©Biocont

Szczególnie wart polecenia jest dobroczynek gruszowy (Typhlodromus pyri), którego do ogrodu można wprowadzić poprzez zawieszanie na gałązkach drzew i krzewów opasek z zimującymi samicami. Opaski montuje się na przedwiośniu i wczesną wiosną (od lutego do marca). Gdy pogoda się ociepla samice budzą się, przechodzą na rośliny i składają jaja. Dzięki temu w ogrodzie niebawem pojawia się mnóstwo nowych egzemplarzy dobroczynków, które wspomagają nas w walce z przędziorkami, szpecielami i wciornastkami.

Dziubałek gajowy (Anthocoris nemorum)

Możemy go spotkać na drzewach i krzewach owocowych od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Pluskwiaki te żywią się przędziorkami, jajami owocówek, larwami miodówki jabłoniowej i pryszczarków, gąsienicami zwojkówek, namiotnika jabłoniowego oraz innych drobnych owadów. Jeżeli chcemy aby dziubałki zagościły w naszym ogrodzie w przyszłym roku, pamiętajmy iż owady te zimują wśród opadłych liści i pod korą drzew. Pozostawmy zatem w ogrodzie na zimę kryjówki, w kórych schronią się te owady pożyteczne.

Owady pożyteczne w ogrodzie - dziubałek gajowy

Osiec korówkowy (Aphelinus mali)

Jest to gatunek błonkówki z rodziny bleskotek, osiągający do 1,5 mm długości. Tułów czarny z żółtym paskiem u nasady odwłoka. Samice składają jaja w ciele mszycy bawełnicy korówki. Larwy zimują i przepoczwarzają się w martwym ciele żywiciela, a wiosną wychodzą na zewnątrz dorosłe osobniki. Co ciekawe, ośce są tak bardzo żarłoczne, że mogą całkowicie zniszczyć bawełnicę korówkę, a następnie same zginąć z braku pokarmu. Jak łatwo się domyślić - prowadząc opryski chemiczne przeciw mszycy zabijamy również żerujące na mszycach ośce.

Owady pożyteczne w ogrodzie - złotooki

Złotooki (Chrysoperla carnea)

Latem często zdarza się, że wieczorem do oświetlonego pokoju wpadają niewielkie (10 - 15 mm) jasnozielone owady z delikatnymi skrzydłami. Są to złotooki, które swoją nazwę zawdzięczają pięknie połyskującym, szmaragdowym oczom. Osobniki dorosłe jedzą pyłek kwiatowy i nektar. Jednak ich larwy są bardzo zaciekłymi pożeraczami mszyc, wciornastków i wełnowców (zarówno postaci dorosłych jak i jaj tych szkodników). Pożyteczne larwy złotooków w niczym nie przypominają swoich rodziców - są żółtobrązowe, spłaszczone i mają dość duże "kleszcze", którymi chwytają i wysysają w ciągu swojego życia około 500 mszyc. Nie mają dużych wymagań, chociaż najlepiej rozwijają się przy temperaturze 20 - 26°C. Zimują ukryte pod korą starych drzew, na strychach i w altanach, można je też spotkać między oknami mieszkań. W ogrodzie możemy zidentyfikować te owady pożyteczne po obecności długich nitek (z reguły zlokalizowanych w sąsiedztwie kolonii mszyc) na których są zawieszone ich jaja (ten sposób składania jaj przez samicę, ma chronić potomstwo przed prześladowcami).

Pożyteczne dzikie pszczoły w pobliżu domku dla owadów
Fot. pixabay

Pszczoła murarka ogrodowa (Osmia rufa)

Do tej pory przedstawione zostały głównie owady pożyteczne pomagające zwalczać szkodniki roślin. Warto jednak też wspomnieć o owadach pożytecznych, które przyczyniają się do zapylania kwiatów, a zatem obfitszego kwitnienia i plonowania np. w naszych sadach. W tej grupie na szczególną uwagę zasługuje dzika pszczoła murarka ogrodowa. Występuje ona powszechnie na terenie naszego kraju, a do ogrodu możemy ją zwabić budując dla niej domki z rurek trzcinowych. Warto też uprawiać rośliny miododajne, dzięki którym w ogrodzie licznie zagoszczą przeróżne pszczoły i inne owady zapylające.

Jak zwabić owady pożyteczne do ogrodu?

Jeżeli już zdecydowaliśmy się na prowadzenie upraw w sposób naturalny i rezygnację ze szkodliwych pestycydów, warto zastanowić jak zwabić do ogrodu owady pożyteczne. Chodzi tu o podjęcie działań, dzięki którym cenne dla ogrodnika owady pożyteczne w ogrodzie zyskają przewagę nad uciążliwymi dla nas szkodnikami.

Do takich działań należy tworzenie dzikich zakątków ogrodu, pełnych kwitnących roślin miododajnych, przyciągających owady pożyteczne. Rośliny miododajne stanowią nie tylko pożytek dla pszczół ale też wabią wiele innych owadów sprzyjających ogrodnikom. Przykładem takiej rośliny jest lawenda. Kwitnie przez całe lato, aż do jesieni, a jej kwiaty stanowią wspaniałą ozdobę ogrodu. Miła dla nas lawendowa woń, odstrasza uciążliwe komary, a jednocześnie przyciąga pożyteczne trzmiele, które przez całe lato uwijają się nad kwiatami lawendy.

Pożyteczny trzmiel zapyla kwiaty lawendy
Fot. pixabay

Dobrym pomysłem jest też łąka kwietna, która może zastąpić tradycyjny trawnik. Wymaga mniej pielęgnacji, kosi się ją zazwyczaj tylko 2 razy w roku i stanowi wspaniałą ostoję nie tylko dla owadów pożytecznych ale też drobnych płazów, zwierząt i ptaków. Nawet jeśli nie chcemy zastępować całego trawnika łąką kwietną, warto dla takiej dzikiej łączki wygospodarować choć niewielki zakątek ogrodu.

W ustronnym miejscu ogrodu warto powiesić domek dla owadów pożytecznych, w którym będą mogły gnieździć się np. dzikie pszczoły. Takie domki można kupić gotowe, a niektóre z nich prezentują się naprawdę ładnie. Decydując się na zakup gotowego domku dla owadów warto jednak zwrócić uwagę na jego prawidłowe wykonanie aby stanowił on nie tylko ozdobę ale rzeczywiście sprzyjał gniazdowaniu owadów. Prawidłowo wykonane domki dla owadów pożytecznych, pochodzące od sprawdzonego producenta, oferujemy w sklepie naszego poradnika. Aby zobaczyć ofertę, naciśnij grafikę poniżej.

Przeczytaj również:

Pszczoła murarka ogrodowa - hodowla, jak zrobić domek
Pszczoła murarka ogrodowa jest niezwykle pożytecznym owadem. Od innych pszczół wyróżnia się większą łagodnością oraz dużą intensywnością zapylania roślin. Dlatego warto murarce ogrodowej zapewnić dobre warunki do bytowania w naszym ogrodzie. Zobacz jak wygląda hodowla murarki ogrodowej i jak łatwo zrobić domek, stanowiący schronienie dla tej pszczoły. Więcej...

Ogród przyjazny dla owadów
Stosując chemiczne środki ochrony roślin w celu zwalczania szkodników bardzo często nieświadomie niszczymy też inne owady, które są pożyteczne - zapylają kwiaty, tak jak np. pszczoły, czy też po prostu stanowią dodatkową atrakcję, jak motyle o barwnych skrzydłach. Dziś zatem podpowiadamy jak stworzyć w ogrodzie warunki sprzyjające bytowaniu owadów i jak nie zagrażać życiu owadów pożytecznych. Więcej...

Ogród przyjazny pszczołom
Pszczoły pełnią bardzo ważną rolę w naszych ogrodach. Zapylają kwiaty, a dzięki temu możemy się cieszyć większym plonem owoców i warzyw. Jednak w czasie wykonywania oprysków przeciwko szkodnikom roślin ogrodowych, możemy zaszkodzić też pszczołom. Zobacz jak tego uniknąć i jak sprawić aby Twój ogród był przyjazny pszczołom. Więcej...

Opracowano na podstawie: K. Wiech, Organizmy pożyteczne na działce, Działkowiec, Nr 5/2004, s. 64-65; H. Masternak, Piękne, bo pożyteczne, Mój Piękny Ogród, Nr 1/97, s. 28-29; Przyjaciel czy wróg?, Mój Piękny Ogród, Nr 6/97; s. 64-65; K. Wiech, Pożyteczne organizmy w sadach - część 1, Hasło Ogrodnicze, Nr 4/2005; K. Wiech, Pożyteczne organizmy w sadach - część 2, Hasło Ogrodnicze, Nr 5/2005. Fot. archiwum własne oraz pixabay