Pigwa pospolita - uprawa, odmiany, cięcie, choroby
Pigwa pospolita jest kuzynką dobrze wszystkim znanej gruszy. U nas jest mniej znana, choć należy do najstarszych gatunków owocowych. Z owoców pigwy można robić różne przetwory, pigwa to doskonały dodatek dla potraw, można też robić z niej nalewki. Warto jest pokusić się o posiadanie tego drzewa owocowego w swoim ogrodzie. Oto najważniejsze wiadomości na temat uprawy pigwy w ogrodzie. Zobacz jakie odmiany pigwy wybrać do ogrodu, jak i kiedy wykonywać cięcie pigwy, a także czy drzewo to atakują jakieś choroby.
Pigwa pospolita - owoce
Pigwa pospolita (Cydonia oblonga) należy do rodziny różowatych Rosaceae. Dziko rośnie w Azji. W naszym kraju raczej rzadko uprawiana i mało znana jako drzewo owocowe, częściej służy jako podkładka skarlająca dla gruszy (szczególnie wyhodowany typ pigwa S1). Często bywa bywa z nią mylony pigwowiec (Chaenomeles sp). Pigwa pospolita może być dużym krzewem lub małym drzewem, dorastającym maksymalnie do 5 metrów wysokości.
Gatunki i odmiany pigwy
Do uprawy na działkach i w ogrodach przydomowych szczególnie polecane są odmiany pigwy o większych i smaczniejszych owocach niż u gartunku. Co ciekawe, dostępne w sklepach owoce pigwy, sprowadzane najczęściej zza granicy, osiągają dość wysoką cenę. To kolejny powód aby posadzić pigwę w ogrodzie i mieć własne źródło jej owoców. Warto też docenić walory ozdobne tej rośliny, która szczególnie piękna jest w czasie kwitnienia. Posadzona w szpalerze i odpowiednio formowana utworzy luźny żywopot.
Pigwa pospolita 'Bereczki' - bardzo ceniona odmiana pigwy pospolitej, dająca owoce duże, gruszkowate, wydłużone. Odmiana ta posiada ozdobne, duże, ciemno-zielone i skórzaste liście.
Pigwa pospolita 'Leskovacka' - tworzy owoce duże, jabłkowatego kształtu, cytrynowo-żółte. Bardzo wcześnie owocuje.
Pigwa wielkoowocowa - od gatunku pigwy pospolitej różni się jedynie znacznie większymi owocami.
Pigwa gruszkowa - jest to pigwa, której owoce przypominają gruszki. Pigwa gruszkowa jest często stosowana w ogrodach ze względu na większą odporność na szkodniki.
Uprawa pigwy
Pigwa pospolita jest dość wymagającą rośliną owocową.
Jeżeli chcemy uprawiać pigwę w swoim ogrodzie musimy zapewnić jej idealne warunki, inaczej nie będzie dobrze owocować. Roślina ta preferuje gleby żyzne, ciepłe i dobrze zdrenowane. Nie znosi stanowisk, gdzie długo utrzymuje się woda. Źle się czuje przy zbyt dużym przesuszeniu. Jednak na glebach dostatecznie wilgotnych pigwa doskonale rośnie i owocuje. Podłoże powinno mieć lekko kwaśny odczyn (pH 5,9-6,5). Przy zbyt zasadowym podłożu na liściach pojawia się chloroza. Jest też wrażliwa na zimno, dlatego najlepiej uprawiać pigwę w miejscach ciepłych i osłoniętych, gdzie nie będzie zagrażać jej przemarznięcie.
Nawożenie pigwy
Pigwa nie wymaga intensywnego corocznego nawożenia. Szczególnie należy unikać zbyt obfitych dawek nawozu azotowego. Dobremu owocowaniu sprzyjają natomiast nawozy potasowe i fosforowe. Należy stosować je jesienią, co 2-3 lata, w dawce 8g K2O na 1m² oraz 10g P2O5 na 1 m². Im żyźniejsza i zasobniejsza gleba, tym rzadziej nawozimy. Przy nawożeniu pamiętajmy, że system korzeniowy sięga daleko poza średnicę korony i tak też powinniśmy rozsypywać nawóz.
Pigwa pospolita - kwiaty
Rozmnażanie pigwy
Pigwę rozmnaża się wegetatywnie, za pomocą odkładów poziomych lub pionowych. Zimą można też robić zdrewniałe sadzonki pigwy, które po 2 latach szkółkowania nadają się na miejsce stałe. Jednak jeżeli chce się mieć pewność co do jakości sadzonki pigwy, najlepiej jest ją kupić w szkółce lub centrum ogrodniczym.
Sadzenie pigwy
Ze względu na wrażliwość na mróz poleca się wiosenny termin sadzenia sadzonek pigwy. Po posadzeniu ziemię wokół pnia dobrze jest podsypać obornikiem co będzie przeciwdziałać wysuszaniu podłoża. System korzeniowy pigwy nie jest zbyt rozbudowany, dlatego przy początkowej uprawie pigwy lepiej jest ją prowadzić przy paliku.
Ważne!
Wiosną, zaraz po posadzeniu drzewko przycinamy na wysokość 70-80 cm od powierzchni ziemi.
Pigwa - cięcie i formowanie korony
Prawidłowe cięcie pigwy jest bardzo ważne, zwłaszcza przy uprawie pigwy wielkoowocowej. Zasadnicze cięcie powinno być wykonywane w pierwszych latach po posadzeniu, w celu uformowania korony. W starszym wieku należy już ograniczać się do prześwietlania korony pigwy, które sprzyja lepszemu wyrastaniu owoców.
Ze względu na niebezpieczeństwo przemarzania drzew, cięcie pigwy wykonujemy na wiosnę, po ruszeniu wegetacji. Wówczas można ocenić, które pędy przemarzły (zmarznięte i uszkodzone, nie dające oznak życia, zawsze wycinamy). Najlepiej wykonać przycinanie pigwy, gdy na podstawie pąków widać już, które pędy zachowały żywotność ale na drzewie nie ma jeszcze liści. Zazwyczaj będzie mieć to miejsce w marcu lub na początku kwietnia. A zatem marzec i kwiecień to najlepszy termin przycinania pigwy.
Podczas przycinania pigwy pamiętajmy, że pigwa tworzy pąki kwiatowe na pędach jednorocznych, im więcej ich będzie tym większa szansa jest na owoce.
Wyróżniamy dwa rodzaje korony dla pigwy:
- Korona prawie naturalna z wyraźnym przewodnikiem, podobna do korony wrzecionowej. Pierwsze piętro konarów powinno znajdować się na wysokości około 50-60 cm nad ziemią. Dzięki temu owoce pigwy wyrastające na końcach wiotkich gałęzi nie będą dotykać podłoża. Kolejne piętra formuje się w odległości co 60 cm. Konary mogą być rozmieszczone na przewodniku dość swobodnie. Po 3 latach uzyskuje się luźną koronę o szerokich kątach rozwidleń z 7-8 konarami.
- Korona pucharowa bez przewodnika z niskim pniem, w której gałęzie rozchodzą się szeroko na boki. Formowanie rozpoczyna się od usunięcia przewodnika. Z nowo wyrastających pędów zostawiamy 5 wyrastających wokół pnia w mniej więcej równych odstępach. Rok później usuwa się wszystkie pędy rosnące do środka korony, a zasadnicze konary skraca się o 1/3 ich długości. Podobnie postępuje się przez kolejne 2 lata. Potem co roku wycina się silne pędy rosnące pionowo w górę, a także te wrastające do środka korony. Celem tego cięcia pigwy jest utrzymanie charakterystycznego wygląda korony pucharowej, która jest dobrze doświetlona w środku, co sprzyja dojrzewaniu owoców.
Owoce pigwy - zbiór i zastosowanie
Pigwę uprawia się ze względu na jej owoce, które jednak raczej nie nadają się do bezpośredniego spożycia ze względu na bardzo kwaśny smak. Są natomiast doskonałe na przetwory. Owoce pigwy są duże lub bardzo duże, kulisto-kształtne (przypominają jabłka). Miąższ ma barwę żółtawą, jest zwarty, kruchy i niezwykle aromatyczny. Zbierać owoce możemy w pierwszej połowie października.
Surowe owoce pigwy, nie są specjalnie smaczne, jednak przetwory z pigwy należą do jednych z najsmaczniejszych. Konfitura z pigwy stanowi świetny dodatek do herbaty. Warto też szukać różnych przepisów z pigwy zwłaszcza na nalewki, które są wyjątkowego smaku. Z przetworów z pigwy warty wyróżnienia jest także sok z pigwy, który często stosowany jest jako napój zdrowotny. Przepisy z pigwy nie są bardzo popularne, co może stanowić na ich korzyść, posiadanie przetworów z pigwy jest bowiem uznawane za prawdziwy rarytas, którym zaskoczymy niejednych gości.
Owoce pigwy pospolitej
Warto zwrócić uwagę, że owoce pigwy z wyglądu są dość podobne do owoców egzotycznej gujawy, więc nie pomylcie ich w sklepie spożywczym. Owoce obu roślin są doskonałe na przetwory ale owoce gujawy są też smaczne na surowo. Gujawa pospolita nie jest mrozoodporna i w naszym klimacie bywa uprawiana jedynie jako roślina doniczkowa. Spotykana jest jednak bardzo rzadko.
Choroby i szkodniki pigwy
Na pigwie występują te same choroby i szkodniki co na gruszach. Większość odmian jest mało wrażliwa na parcha gruszy. Pigwa, jest za to bardzo wrażliwa na bakteryjną zarazę ogniową. Choroba ta przebiega bardzo gwałtownie, liście na zaatakowanych pędach zamierają, przybierając brązową barwę. W krańcowych przypadkach całe drzewo zamiera. Zainfekowane pędy należy wycinać, ok 15 cm poniżej miejsca infekcji. Pigwę może też porażać monilioza (brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych), brunatna plamistość liści czy mączniak.
Pigwa brązowa w środku
Czasami po przekrojeniu owocu, stwierdzamy, że pigwa jest brązowa w środku. Może mieć to miejsce nawet wówczas, jeśli na zewnątrz owocu nie było żadnych niepokojących oznak, plam, przebarwień czy uszkodzeń skórki owocu.
Decydując, czy pigwa brązowa w środku na daje się na przetwory lub sok, warto poznać przyczyny, dlaczego pigwa brązowieje w środku. W niektórych przypadkach owoc może się nadawać do dalszego wykorzystania, ale zazwyczaj takie owoce pigwy trzeba będzie wyrzucić.
Jeżeli owoc pigwy natychmiast po przekrojeniu ma prawidłowy, jasny kolor miąższu, a jedynie miąższ ten ciemnieje w krótkim czasie po przekrojeniu, nie musimy się tym przejmować. Ciemnienie miąższu pigwy po przekrojeniu jest zjawiskiem normalnym, związanym z utlenianiem się zawartych w miąższu owoców związków polifenolowych. Zapobiec temu zjawisku możemy skrapiając obrane i pokrojone owoce sokiem z cytryny. Zawarty w cytrynie kwas askorbinowy przeciwdziała procesom utleniania, a zatem i ciemnieniu pokrojonych owoców.
Jeżeli jednak wnętrze owocu pigwy jest ciemne natychmiast po przekrojeniu owocu, może to oznaczać porażenie chorobą grzybową, taką jak np. zgnilizna gniazda nasiennego czy szara pleśń. Patogeny wywołujące zgnilizny wnętrza owoców pigwy dostają się do owoców zazwyczaj wcześniej, a jedynie ich objawy są widoczne dopiero po zbiorze. Dlatego chronić drzewa należy już w okresie wegetacyjnym, wykonując opryski grzybobójcze od wczesnej wiosny.
Objawy gnicia i brązowienia wnętrza owoców pigwy często nasilają się po narażeniu owoców na przymrozek i ich nadmiernym przechłodzeniu. Dlatego powinniśmy uważać, aby zebrane z drzew owoce nie były narażone na zbyt niskie temperatury. Nasileniu objawów zgnilizny gniazda nasiennego sprzyja też niedobór wapnia w owocach, czemu możemy zapobiegać stosując nawozy wapniowe, takie jak np. saletra wapniowa, lub wykonując opryski wapniowymi nawozami dolistnymi, takimi jak np. Help Plant Ca.
Przeczytaj również:
- Przetwory, nalewka z pigwy
- Owoce pigwowca - kiedy zbierać, gdzie kupić, jaka cena
- Przetwory z pigwowca, syrop i nalewka - przepisy
Katarzyna Matuszak
Opracowano na podstawie:
1. Jurg Mauer, Drzewa i krzewy owocowe, Klub Dla Ciebie, Warszawa 2010, s. 67-68;
2. Dorota Kruczyńska, Owoce z mojego ogródka - Grusze i Pigwa, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2000, s. 103-107;
3. Joanna Filipczak, Katalog roślin, Agencja Promocji Zieleni Sp. z o.o., Warszawa 2011, s.288.
