Kminek zwyczajny. Właściwości lecznicze i uprawa

Kminek zwyczajny to ceniona w kuchni, aromatyczna przyprawa. Twarogowe pasty, kiszona kapusta czy wigilijne paszteciki posypane kminkiem, zyskują dzięki niemu oryginalny smak. Właściwości kminku wykorzystywane są nie tylko w kuchni, ale także w ziołolecznictwie. Z powodzeniem można zasiać go w przydomowym ogródku lub donicy. Dowiedz się jak uprawiać kminek zwyczajny oraz w jaki sposób wykorzystać jego kulinarne i lecznicze właściwości na co dzień.

Kminek zwyczajny - Carum carvi
Fot. depositphotos

Kminek zwyczajny - opis wyglądu

Kminek zwyczajny (Carum carvi L.) jest dorastającą do 80 cm byliną lub rośliną dwuletnią. Wyglądem przypomina nieco koper ogrodowy. W pierwszym roku wytwarza tylko rozetę pierzastych liści. W roku następnym ze środka wyrasta wysoka, pusta w środku łodyga. Zakończona jest ona baldachem złożonym z drobnych, białych lub lekko różowych kwiatków kminku zwyczajnego. Roślina kwitnie od maja do lipca. Owoc kminku to sierpowato wygięta rozłupnia, która rozpada się po dojrzeniu na dwie części. W palowym korzeniu gromadzone są substancje zapasowe.

Kminek zwyczajny rośnie dziko na łąkach i pastwiskach w Europie Środkowej i Północnej, Afryce Północno-Zachodniej oraz w Azji. W nazewnictwie ludowym kminek zwyczajny nazywany był karolkiem, kminkiem polnym, karbą lub kininem.

Kminek zwyczajny - właściwości i zastosowanie

Charakterystyczny zapach kminek zawdzięcza olejkowi eterycznemu w skład którego wchodzą: karwon, limonen oraz karweol. Owoce kminku zawierają do 20% tłuszczu, białko, cukry oraz flawonoidy. Nasiona kminku oraz olejek kminkowy znajdują zastosowanie w produkcji preparatów farmaceutycznych, w ziołolecznictwie, w przemyśle spożywczym, w kosmetyce oraz przy produkcji likierów i wódek.

Kminek zwyczajny - właściwości lecznicze

Kminek pobudza wydzielanie soku żołądkowego i poprawia perystaltykę jelit, dlatego zalecany jest w zaburzeniach trawienia. Ma działanie rozkurczowe i zapobiega wzdęciom. Jego owoce wchodzą w skład środków pobudzających apetyt. Herbatki i płukanki z kminku pomagają w infekcjach gardła, a inhalacje z olejku z kminku ułatwiają oddychanie. Kminek działa przeciwbakteryjnie oraz przeciwgrzybiczo. W medycynie ludowej napar z nasion podawano karmiącym matkom jako środek pobudzający laktację.

Warto wiedzieć!
Kminek zwyczajny należy do najdawniejszych przypraw, znanych już w epoce kamiennej. Stosowano go jako środek ułatwiający trawienie.

Kminek zwyczajny - zastosowanie w kuchni

Nasiona kminku posiadają bardzo intensywny, korzenny aromat oraz lekko pikantny smak. Warto dodawać je do ciężkostrawnych dań mięsnych lub z kapusty, ponieważ ułatwiają trawienie. Dodawane są do pieczywa, mięs, zup, serów, past twarogowych czy kapusty. Do sałatek dodaje się młode, posiekane listki kminku, a jego korzenie podaje się z masłem i tartą bułką, na słodko z miodem lub marynowane w occie.

Uwaga!
Korzenie kminku nadają się do użycia tylko w pierwszym roku uprawy. Korzenie pozyskane z roślin dwuletnich są twarde i łykowate. Dwuletni kminek nadaje się natomiast do pozyskiwania nasion.

Kminek zwyczajny - zastosowanie w ogrodnictwie

Miododajny kminek może przyciągnąć do ogrodu liczne owady pożyteczne i stanowi pożytek dla pszczół. W uprawie współrzędnej warto sadzić go obok grochu, buraków, fasoli oraz kapusty, dla poprawy ich smaku. Nie powinno się natomiast siać kminku przy koprze, marchwi, pietruszce i innych roślinach pochodzących z tej samej rodziny.

Kminek zwyczajny - zastosowanie w weterynarii

Nasiona kminku podaje się również zwierzętom cierpiącym na kolki i zaburzenia w procesach fermentacyjnych w jelitach. Z tego powodu zalecano kiedyś wysiewanie kminku na łąkach, na których pasły się zwierzęta hodowlane.

Kminek zwyczajny - nasiona
Fot. pixabay

Kminek zwyczajny - uprawa w ogrodzie

Warto spróbować uprawy kminku w ogrodzie, by mieć własne, ekologiczne nasiona. Nie jest problematyczny w uprawie, ale trzeba zapewnić mu stałą wilgotność podłoża i odchwaszczać teren, na którym rośnie.

Nasiona kminku zwyczajnego wysiewa się wczesną wiosną, na oczyszczony teren, od razu na miejsce stałe, w rzędy co 25-30 cm. Należy przykryć je cienką warstwą ziemi. Wschody pojawiają się po około 2 tygodniach.

Kminek jest odporny na wymarzanie. Najwięcej cennych olejków eterycznych kminek wytwarza na stanowisku słonecznym. Wymaga gleb zasobnych w składniki pokarmowe. Nie lubi podłoża kwaśnego, ziemi gliniastej oraz zbyt piaszczystej. Gleba powinna być stale umiarkowanie wilgotna, ponieważ roślina źle znosi przesuszenie. Nie służą mu ciężkie gleby zalewowe. W pierwszym roku kminek zwyczajny wytwarza tylko rozetę liści, dlatego między rzędami można wysiać np. rzodkiewkę, groch czy kolendrę.

Kminek zwyczajny - uprawa w doniczce

Choć kminek najczęściej uprawiany jest w ogrodzie, można go także hodować w dużej doniczce lub skrzynkach balkonowych. Na przełomie lutego i marca nasiona siejemy rzutowo. Wschodzą dość szybko i gęsto, nie wymagają pikowania. Najbardziej odpowiednie będzie lekkie, próchniczne podłoże, bogate w składniki pokarmowe. Młode rośliny potrzebują słońca, bez niego będą wyciągnięte i słabe. Podłoże powinno być stale umiarkowanie wilgotne. Gdy nastanie wiosna, donicę z kminkiem, po zahartowaniu, można wynieść na zewnątrz. Aby rośliny dobrze rosły, w okresie wegetacji raz na 2 tyg. zasilamy je płynnym nawozem ogrodniczym, najlepiej naturalnym takim jak np. biohumus.

Kminek zwyczajny zbiór

Nasiona kminku najlepiej zbierać w lipcu i sierpniu, gdy przybiorą brunatną barwę. Całe łodygi wieszamy w przewiewnym oraz suchym miejscu, do całkowitego wyschnięcia. Nasiona łatwo się osypują, dlatego najlepiej podłożyć pod rośliny papier. Wysuszone rośliny można wymłócić lub zebrać nasiona ręcznie i dosuszyć.

Monika Chwała

Opracowano na podstawie:
1. B. Hlava, D. Lánská, Rośliny przyprawowe, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1983, s. 98-99;
2. P. Czikow, J. Łaptiew, Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1983, s. 159-161;
3. A. Sarwa, Lecznicze przyprawy, Wydawnictwo Armoryka 2013, s. 142-145;
4. S. Zwierz, Technologia uprawy kminku zwyczajnego, Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu, Stare Pole 2020.

Przeczytaj również:

Rośliny lecznicze i prozdrowotne w Twoim ogrodzie!
Rośliny lecznicze i prozdrowotne są stosowane od setek, a nawet tysięcy lat. Doniczka na balkonie albo grządka w ogródku może stać się Twoją własną domową apteką. Oto 5 roślin, które pomogą zadbać o Twoje zdrowie, kondycję i dobry wygląd! Więcej...

Musztardowiec, gorczyca sarepska - właściwości, uprawa, odmiany
Gorczyca sarepska, zwana też musztardowcem, jest rośliną wykazującą cenne właściwości lecznicze. Poznaj bliżej właściwości gorczycy sarepskiej, przekonaj się czy możliwa jest uprawa musztardowca w ogrodzie, a także czy uda się znaleźć jakieś dobre odmiany gorczycy sarepskiej. Więcej...

Czarnuszka siewna - uprawa, zastosowanie w kuchni i medycynie
Czarnuszka siewna to jednoroczna roślina zielna. Dorasta do ok. 40 cm wysokości, posiada pierzastosieczne liście, białe lub lekko niebieskawe kwiaty oraz ozdobne mieszki zawierające nasiona, cenione ze względu na możliwość wykorzystania w kuchni i medycynie. Więcej...