Kolendra siewna - właściwości lecznicze, zastosowanie, uprawa

Kolendra siewna (Coriandrum sativum) to aromatyczna roślina jednoroczna uprawiana przez człowieka od ponad 3 tysięcy lat. Cenione są przede wszystkim właściwości lecznicze kolendry siewnej ale jej niezwykły smak i aromat sprawiły, że kolendra siewna zastosowanie znalazła też w kuchni i kosmetyce. Podpowiadamy jak wygląda uprawa kolendry siewnej w ogrodzie, a także kiedy warto to zioło stosować i jak w pełni wykorzystać jego właściwości.

Kolendra siewna - Coriandrum sativum
Fot. pixabay

Jak wygląda kolendra siewna?

Kolendra siewna jest rośliną jednoroczną o prostej, rozgałęzionej łodydze, dorastającej w zależności od odmiany do wysokości od 50 do 120 cm.

Kolendra siewna wytwarza 2 rodzaje liści:

• dolne liście kolendry siewnej są pojedyncze, długoogonkowe, klapowe, o szerokich działkach, z wyglądu przypominają liście pietruszki,
• górne liście kolendry siewnej są podwójnie pierzastodzielne, o działkach równowąskich, podobne do liści do kopru, charakteryzują się silnym zapachem.

Drobne, białe lub różowe kwiaty kolendry zakwitają w baldaszkach na szczytach pędów od czerwca do lipca. Owocami są kuliste, żeberkowane rozłupnie, składające się z dwóch niełupek.

Kolendra siewna - właściwości lecznicze

Surowcem zielarskim jest owoc kolendry, który służy głównie do otrzymywania olejku kolendrowego. Owoce zawierają olejek eteryczny, związki kumarynowe, flawonoidy, fitosterole i związki białkowe. Dobrej jakości surowiec ma barwę jasnobrunatną oraz intensywny korzenny aromat i smak.

Białe kwiaty kolendry siewnej
Fot. pixabay

Owoc kolendry ma zastosowanie jako środek rozkurczający i pobudzający wydzielanie soku żołądkowego. Przywraca prawidłowe ruchy robaczkowe jelit, co umożliwia swobodne odchodzenie gazów i łagodzi wzdęcia. Olejek kolendrowy działa również bakteriobójczo, co ułatwia odbudowanie w przewodzie pokarmowym naturalnej flory jelitowej. W lecznictwie owoców kolendry używa się najczęściej w mieszankach z innymi ziołami jako środka łagodzącego dolegliwości związane z trawieniem oraz przy braku łaknienia.

Owoce kolendry siewnej
Fot. pixabay

Kolendra siewna - zastosowanie

1. Kolendra siewna w kuchni

W kuchni zastosowanie znalazły zarówno liście, nasiona, jak i owoce kolendry. Liście i dojrzałe nasiona kolendry siewnej mają zupełnie odmienne smaki. Nasiona odznaczają się ciepłym aromatem nadają doskonały smak warzywom (szczególnie smażonym) oraz zupom i ciasteczkom. Owoce kolendry są także przyprawą dodawaną do niektórych gatunków pieczywa, ciast czy wędlin. W formie sproszkowanej wchodzą w skład popularniej mieszanki curry. Zastosowanie kolendry siewnej znajdziemy także w przemyśle spirytusowym przy wyrobie niektórych wódek i likierów.

Liscie kolendry siewnej: A - liście górne, B - liście dolne
Fot. pixabay

Świeże dolne liście kolendry dodaje się do gulaszu, sałat i sosów, łodygi można gotować z grochem i w zupach, zaś korzenie podaje się jako jarzyny.

Owoce kolendry siewnej dodane do herbaty lub innego napoju wspomagają trawienie i lekko uspokajają.

2. Kolendra siewna w kosmetyce

Czysty olejek kolendrowy wchodzi w skład wielu preparatów do płukania jamy ustnej i gardła oraz produktów stosowanych w niektórych chorobach skóry, zwłaszcza tych bakteryjnych i grzybowych, a także przy trudno gojących się ranach i oparzeniach. Olejek kolendrowy jest ważnym składnikiem wielu maści pomagających na schorzenia reumatyczne bóle mięśni i stawów. Olejek z kolendry ma słodki zapach, można mieszać go z olejkiem z bergamotki, cytryny, pomarańczy czy cyprysa.

Korzenie kolendry siewnej
Fot. Public Domain, Wikimedia Commons

3. Kolendra siewna w domu jako pachnąca dekoracja

Suszone liście kolendry siewnej można wykorzystać także do potpourri, czyli suszonych mieszanek roślin, które pięknie pachną. Przygotowaną mieszankę z zastosowaniem kolendry warto wsypać do dekoracyjnego naczynia i ustawić w mieszkaniu.

4. Kolendra siewna jako towarzystwo dla ziemniaka

W ogrodzie kolendrę siewną warto wysiewać obok ziemniaków, gdyż związki wydzielane przez kolendrę wpływają pozytywnie na smak uzyskanych bulw ziemniaka. Zaś na grządce z ziołami dobre towarzystwo dla kolendry to rozmaryn lekarski i trybula ogrodowa.

Kolendra siewna - uprawa

Kolendra siewna wymaga stanowisk słonecznych i osłoniętych. Nie ma specjalnych wymagań glebowych, a źle rośnie tylko na glebach podmokłych, zimnych i kwaśnych. Odczyn pH gleby pod uprawę kolendry powinien wynosić 6,5-7,0.

Jeśli pH ziemi jest zbyt niskie, należy przeprowadzić wapnowanie gleby, wykorzystując do tego celu nawozy wapniowe, np. polecany do ogrodów nawóz wapniowo-magnezowy Dolomit. Przed założeniem uprawy kolendry wskazane jest także nawożenie organiczne. Idealnie sprawdza się tutaj kompost, który nie tylko wzbogaci ziemię w składniki mineralne ale też ją użyźni i wzbogaci w próchnicę.

Na około 1-2 tygodnie przed wysianiem nasion kolendry zaleca się nawożenie fosforem i potasem. Doskonale do tego celu nada się naturalna mączka bazaltowa, która dodatkowo lekko odkwasza glebę, co pomaga zachować korzystny dla kolendry odczyn pH. Glebę pod kolendrę można też wzbogacić obornikiem ale ten powinno się stosować w roku poprzedzającym wysiew nasion kolendry. W uprawach amatorskich w ogrodach możemy wykorzystać dostępny w sklepach ogrodniczych obornik granulowany suszony, który jest wolny od chorobotwórczych drobnoustrojów i nasion chwastów.

Omawiając nawożenie kolendry siewnej warto dodać, że dla rośliny tej bardzo niebezpieczne jest przenawożenie azotem. Nadmierne dawki azotu powodują, że kolendra siewna łatwo zapada na choroby grzybowe. Dlatego do przygotowania gleby pod kolendrę polecamy naturalny kompost (składniki mineralne uwalniają się z niego bardzo wolno i nie stwarza ryzyka przenawożenia) oraz wspomnianą wyżej mączkę bazaltową, która jest nawozem bezazotowym. W czasie wzrostu kolendrę nawozimy stosując naturalny biohumus. Jest to nawóz płynny, który rozcieńcza się z wodą i podlewa nim rośliny.

Nasiona kolendry wysiewa się bezpośrednio do gruntu, możliwie najwcześniej (marzec - kwiecień) w wilgotną, lecz w miarę ogrzaną glebę. Siewu nie należy opóźniać, gdyż czas ma wpływ na późniejszą jakość owoców. Wschody ukazują się po około 2-3 tygodniach.

Młode siewki kolendry
Fot. pixabay

Od fazy kiełkowania do utworzenia rozety liściowej kolendra potrzebuje stosunkowo dużej ilości wody i jest odporna na niskie temperatury. Dlatego podlewanie kolendry siewnej w pierwszym etapie jej rozwoju jest niezwykle ważne. W późniejszym etapie wzrostu kolendra wymaga zdecydowanie wyższych temperatur i niskiej wilgotności. Z tego względu korzystniejsze do uprawy kolendry są lata ciepłe i suche.

W czasie uprawy kolendry siewnej bardzo ważne jest regularne usuwanie chwastów wyrastających pomiędzy roślinami.

Warto wiedzieć!
Jeżeli nie zależy nam na uzyskaniu owoców i nasion kolendry, a chcemy mieć jedynie jej liście, warto usuwać pojawiające się kwiatostany, które spowalniają rozwój liści.

mgr inż. Joanna Białowąs

Kolendra siewna - zbiór i przechowywanie

Owoce kolendry zbiera się tuż przed fazą ich pełnej dojrzałości tzn. w chwili, gdy około 1/3 baldachów jest zupełnie dojrzała. W tym okresie owoce kolendry mają barwę jasnobrunatną. Nawet nieduże opóźnienie terminu zbioru powoduje, że nasiona łatwo się osypują.

Owoce kolendry wymagają osuszenia i oczyszczenia przed przechowywaniem. W celu podsuszenia rozkłada się je cienką warstwą w przewiewnym pomieszczeniu w temperaturze 15-18°C.

Młode liście kolendry można zbierać o każdej porze roku. Liście możemy zamrażać lub wkładać ścięte łodygi do naczynia z wodą i spożywać na bieżąco. Czyli bardzo podobnie jak liście pietruszki naciowej.

mgr inż. Joanna Białowąs

Opracowano na podstawie:
1. Kołodziej B., Uprawa ziół. Poradnik dla plantatorów, PWRiL, Warszawa 2018, s. 229-233;
2. M. Grzesik, R. Janas, K. Górnik, Instrukcja uprawy kolendry siewnej (Coriandrum sativum L.) na nasiona metodami ekologicznymi, Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2014, s. 3-11.

Przeczytaj również:

Jakie zioła można sadzić razem?
Zioła, podobnie jak inne rośliny, mają różne wymagania. Jedne lubią cieniste i wilgotne stanowiska, inne zaś preferują tylko słońce i lekkie gleby. Dowiedz się jakie zioła można sadzić razem i skomponuj idealny zestaw ziół. Oto kilka przydatnych wskazówek oraz tabela z zestawieniem ziół, które warto sadzić obok siebie! Więcej...

Jak założyć ogród ziołowy?
Wiele osób chciałoby aby na ich działce zagościły również zioła. Aby taki ogródek ziołowy spełniał nasze oczekiwania musimy go w odpowiedni sposób rozplanować, w zależności od gatunków ziół jakie chcielibyśmy posiadać. Zobacz jak założyć ogródek ziołowy i jakie zioła warto w nim posadzić. Więcej...

Zioła w domu - uprawa w doniczczkach, jak sadzić, kiedy siać
Zioła w domu, uprawiane w doniczkach, to doskonały sposób aby świeże zioła mieć zawsze pod ręką. Szczególnie jeśli doniczki z ziołami ustawimy na parapecie w kuchni. Wówczas w każdej chwili można je dodać do potraw i cieszyć się ich smakiem i aromatem. Zobacz jak uprawiać zioła w domu, kiedy siać i sadzić zioła w doniczkach oraz które gatunki ziół są najlepsze do uprawy w doniczkach. Więcej...