Choroby ogórków gruntowych i szklarniowych
Choroby ogórków mogą występować zarówno na ogórkach gruntowych, jak i szklarniowych. Wśród nich znajdziemy choroby grzybowe, bakteryjne i wirusowe. Najczęściej obserwowane objawy to żółknięcie, brązowienie, plamy, zgnilizny i deformacje liści oraz owoców ogórka. Z tego artykułu dowiesz się jak rozpoznawać choroby ogórka, jakie są charakterystyczne objawy tych chorób i jak zwalczać patogeny atakujące warzywa. Polecamy też najlepsze opryski na choroby ogórków!
Dlaczego ogórki chorują i jak je leczyć?
Fot. depositphotos
Choroby grzybowe ogórków
Do najczęściej spotykanych chorób grzybowych ogórków zaliczane są: mączniak prawdziwy dyniowatych oraz mączniak rzekomy dyniowatych. Oba rodzaje mączniaka mogą atakować zarówno ogórki gruntowe, jak i szklarniowe, choć np. w przypadku ogórków gruntowych mączniak prawdziwy nie powoduje dużych strat (choroba pojawia się w końcowym etapie uprawy i atakuje głównie liście). Ogórki gruntowe często zapadają na antraknozę dyniowatych, zaś ogórki szklarniowe na czarną zgniliznę i zgniliznę twardzikową.
Zapobieganie chorobom grzybowym ogórków polega na wysiewie nasion odmian ogórków odpornych na choroby, zaprawianiu nasion przed siewem oraz ściółkowaniu gleby aby liście i dojrzewające owoce ogórka nie stykały się bezpośrednio z ziemią. Pomocna jest także uprawa ogórków na sznurkach lub innych podporach, dzięki którym ogórki nie pokładają się na ziemi i łatwiej jest podlewać rośliny nie mocząc przy tym liści. Przy okazji łatwiejsza będzie pielęgnacja roślin i zbiór owoców ogórka.
Po zakończeniu uprawy należy dokładnie oczyścić grządki z pozostałych resztek i nie uprawiać ogórków w tym samym miejscu przez kolejne 3-4 lata.
Antraknoza dyniowatych
Antraknoza dyniowatych to choroba porażająca ogórki gruntowe, rzadko spotykana pod osłonami. Wywołuje ją patogen Colletotrichum orbiculare. W wyniku porażania na powierzchni blaszki liściowej, pomiędzy nerwami, pojawiają się niewielkie żółtawe plamy, które z czasem zlewają się, a cale liście żółkną i opadają. Infekcja przenosi się na pędy oraz poraża owoce ogórka. Zaatakowane ogórki pokrywają się gnijącymi plamkami, na powierzchni których dostrzec można różowy nalot grzybni. Antraknoza może zaatakować tkanki owoców do głębokości 3-4 mm. Zarodniki grzyba przenoszą się wraz z zainfekowanymi resztkami roślinnymi, czy nasionami zebranymi z chorych roślin.
Profilaktyka opiera się przede wszystkim na usuwaniu z grządek resztek roślinnych po zakończeniu uprawy, zmianowaniu warzyw (przez 2-3 lata nie należy sadzić ogórków na tym samym stanowisku), głębokiej orce jesiennej oraz zaprawianiu nasion przed siewem. W przypadku zauważenia pierwszych objawów choroby na roślinach, należy na bieżąco usuwać porażone części roślin, a także wykonać oprysk środkiem grzybobójczym Switch 62.5 WG lub Scorpion 325 SC.
Korynesporoza dyniowatych
Korynesporoza dyniowatych to choroba wywołana przez patogen Corynespora cassiicola, która poraża zawiązki owoców ogórków uprawianych pod osłonami. Na starszych liściach powoduje powstawanie kanciastych, oliwkowych plam o żółtej obwódce, które zlewają się i pokrywają czarnym nalotem grzybni. Na łodygach i ogonkach liściowych plamy przybierają bardziej podłużny kształt. Ten ciepłolubny grzyb doskonale czuje się w temperaturze 28-30°C i największe zagrożenie stanowi w okresie letnim. Najbardziej narażone na infekcję są ogórki uprawiane w tunelach ogrzewanych piecami nadmuchowymi.
Zarodniki grzyba zimują w resztkach roślinnych, które wraz z zainfekowanymi nasionami, stanowią częste źródło infekcji. Żeby zapobiec wystąpieniu tej choroby ogórków, należy dezynfekować tunele i szklarnie, często wietrzyć, sprzątać resztki roślinne i zaprawiać nasiona przed siewem. Profilaktycznie możemy stosować fungicydy miedziowe, takie jak: Miedzian 50 WP i Miedzian Extra 350 SC, wykonując opryski w odstępach 14-dniowych, kończąc na 3-4 tygodnie przed zbiorem.
Mączniak prawdziwy dyniowatych
Mączniak prawdziwy dyniowatych to choroba grzybowa objawiająca się występowaniem na liściach plam pokrytych białym nalotem grzybni. Z czasem plamy zlewają się i stają się nieco ciemniejsze. Wraz z rozwojem choroby porażeniu ulegają także ogonki liściowe oraz łodygi. Liście ulegają deformacji, powierzchnia fałduje się, a w końcu liście opadają. Owoce nie są uszkadzane ale z powodu osłabienia całe rośliny więdną i zamierają.
Mączniak prawdziwy dyniowatych może być wywoływany przez patogeny Erysiphe cichoracearum i Sphaerotheca fuliginea. W obu przypadkach objawy choroby są identyczne. Zarodniki grzyba zimują często w resztkach roślinnych np. w szklarniach, skąd przenoszone przez wiatr mogą porażać rośliny w gruncie. Optymalne warunki dla rozwoju mączniaka to wysoka wilgotność powietrza i niedostateczna ilość światła. Do infekcji przyczynia się także stosowanie zimnej wody do podlewania roślin, zwłaszcza podczas gorącej i suchej pogody. Również gwałtowny wzrost spowodowany stosowaniem zbyt dużych dawek nawozów azotowych naraża rośliny na infekcję.
Mączniak prawdziwy dyniowatych na liściu ogórka
Fot. depositphotos
Żeby nie dopuścić do pojawiania się lub rozprzestrzeniania tej choroby ogórków najlepiej uprawiać odmiany odporne na mączniaka, wzmacniać rośliny stosując odpowiednie nawożenie, a po zbiorze dokładnie usuwać z pola i ze szklarni resztki roślinne.
Mączniaka prawdziwego na ogórkach można zwalczać stosując preparaty naturalne na bazie skrzypu polnego, pokrzywy, czy grejpfruta. Jeżeli nie mamy czasu samodzielnie przygotowywać wywarów i wyciągów z chwastów i ziół, można sięgnąć po gotowe preparaty, takie jak Skrzyp Ekstrakt ProBio Ogród (na bazie skrzypu polnego), Pokrzywa stymulator wzrostu (odpowiednik gnojówki z pokrzywy) oraz Biosept Active (ekstrakt z pestek grejpfruta, który uodparnia rośliny na choroby i wspomaga ich regenerację). W przypadku gwałtownego rozwoju choroby można zastosować środki chemiczne, takie jak Siarkol Extra 80 WP oraz Scorpion 325 SC.
Mączniak rzekomy dyniowatych
Mączniak rzekomy dyniowatych wywoływany jest przez Pseudoperonospora cubensis. Ta najgroźniejsza z chorób ogórka doprowadza do znacznych strat w uprawach. W określonych warunkach w ciągu kilku dni wszystkie rośliny mogą obumrzeć.
Pierwsze objawy infekcji dostrzec można na liściach - oliwkowe, wodniste przebarwienia między nerwami. Na spodniej stronie blaszki liściowej, w obrębie porażonej tkanki, pojawiają się skupiska brunatnych zarodników grzyba. Zainfekowane liście żółkną, a następnie brązowieją i zamierają. Rozwojowi choroby sprzyjają wilgotne i chłodne noce (ok. 13°C) oraz ciepłe i słoneczne dni. Długo utrzymujące się nocne mgły, także mają wpływ na rozprzestrzenianie się zarodników grzyba.
Mączniak rzekomy dyniowatych
Fot. depositphotos
Mączniak rzekomy dyniowatych to choroba ogórków dość trudna do zwalczenia. Zarodniki grzyba są przenoszone przez wiatr na duże odległości. Dlatego tak ważna jest profilaktyka - lokalizacja uprawy z dala od wody oraz innych nasadzeń, ściółkowanie gleby, nawożenie fosforem w okresie zawiązywania się owoców ogórka.
Z mączniakiem rzekomym na ogórkach możemy walczyć stosując opryski naturalnymi preparatami - wyciągami z pokrzywy, skrzypu polnego, krwawnika pospolitego, gnojówką z czosnku, cebuli lub pokrzywy. W sąsiedztwie ogórków warto posadzić bazylię oraz czosnek - obecność tych gatunków zmniejsza ryzyko pojawienia się infekcji.
Jeżeli mimo wykonywania oprysków ekologicznych na ogórkach pojawiają się objawy mączniaka rzekomego dyniowatych, wykonuje się opryski preparatami miedziowymi lub siarkowymi. W uprawach amatorskich na działkach i w ogrodach dobrym wyborem będą środki Miedzian 50 WP oraz Siarkol 800 SC.
Parch dyniowatych
Parch dyniowatych to choroba wywoływana przez grzyb Cladosporium cucumerinum. Objawy tej choroby ogórków widać na wszystkich nadziemnych organach rośliny. Na liściach pojawiają się brunatne plamy z żółtą obwódką, które wyglądają jak nasiąknięte wodą. Z czasem w tych miejscach tkanka zasycha i wykrusza się, w efekcie czego w liściach powstają dziury. Plamy pojawiają się również na łodygach. Na owocach ogórka widać wodniste plamy, które z czasem stają się wklęsłe. Takie owoce nie nadają się do spożycia.
Parch dyniowatych atakuje zarówno ogórki gruntowe, jak i szklarniowe. Rozwojowi choroby sprzyja wilgotna, ciepła i wietrzna pogoda. Aby zapobiec pojawieniu się infekcji parchem, należy wysiewać odmiany ogórków odporne na tę chorobę, regularnie odchwaszczać grządki z ogórkami, po zakończeniu uprawy usuwać z grządek resztki roślin, a także przestrzegać zasad płodozmianu. Z pośród chemicznych środków ochrony roślin, jedynym zarejestrowanym do stosowania w uprawach amatorskich przeciwko parchowi dyniowatych na ogórkach jest Scorpion 325 SC.
Parch dyniowatych
Fot. Rasbak, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Czarna zgnilizna korzeni dyniowatych
Czarna zgnilizna korzeni dyniowatych, wywoływana przez grzyba Phomopsis sclerotioides, to bardzo groźna choroba ogórków uprawianych pod osłonami na słomie oraz w gruncie. Powoduje gnicie korzeni w glebie. W efekcie roślina ma ograniczony dostęp do wody oraz substancji pokarmowych i obumiera. Zarodniki grzyba zimują w glebie i są niezwykle żywotne. Przenoszą się wraz wodą, zainfekowanymi resztami roślinnymi oraz nasionami.
Skuteczną metodą zwalczania tej choroby ogórków jest dezynfekcja gleby parą wodną. Do odkażania podłoża oraz podlewania roślin można stosować preparat Magnicur Energy 840 SL.
Zgnilizna twardzikowa, której sprawcą jest patogen Sclerotinia sclerotiorum, stanowi poważny problem w uprawach wielu gatunków warzyw, zwłaszcza pod osłonami. Objawy tej choroby ogórków można zauważyć na wszystkich organach rośliny w postaci gęstego, wełnistego, białego nalotu z czarnymi punktami zarodników. Bywa też, że objawy występują dopiero w trakcie przechowywania owoców ogórka. Czarna zgnilizna zawiązków i pędów, zwana także gumozą dyniowatych to choroba grzybowa wywoływana przez patogen Didymella bryoniae i porażająca nadziemne części roślin. Objawia się plamami na liściach i pędach oraz gniciem końcówek owoców ogórka. Infekcji sprzyja zbyt wysoka wilgotność powietrza. Czarna zgnilizna wnika do rośliny przez kwiaty oraz urazy mechaniczne. Profilaktycznie powinniśmy dbać o czystość: odkażać narzędzia, sprzątać resztki roślinne oraz utrzymywać wilgotność powietrza pod osłonami poniżej 80%, a także unikać dużych wahań temperatury. Bakteryjna kanciasta plamistość ogórka, wywoływana przez bakterię Pseudomonas syringae pv. lachrymans, objawia drobnymi, oliwkowymi, wodnistymi plamami na liściach, pędach i owocach. W miejscach przebarwień pojawia się śluzowata wydzielina. Porażona tkanka szybko wysycha i wykrusza się pozostawiając dziury otoczone białą obwódką. Ten ostatni objaw dość łatwo pomylić z parchem dyniowatych, w wyniku którego powstają dość podobne dziury w liściach. Przy wysokiej wilgotności powietrza choroba rozwija się bardzo szybko i atakuje głównie ogórki uprawiane w szklarni. Rozprzestrzenia się przez wiatr, krople wody i zainfekowane nasiona. Mogą ją też roznosić szkodniki ogórków. Może zimować w resztach roślinnych oraz nasionach, należy więc stosować 2-3 letnie przerwy w uprawie ogórka w tym samym miejscu, oraz dbać o higienę upraw. Warto jako przedplon dla ogórków zastosować gorczycę, która ogranicza rozwój infekcji. Mozaika ogórka to choroba wirusowa przenoszona głównie przez mszyce. Pierwsze objawy choroby pojawiają się jako mozaikowate chlorozy na młodych roślinach. W miarę postępu choroby liście marszczą się, kurczą, a ich brzegi zawijają się ku dołowi. Na owocach ogórka wirus stymuluje tworzenie się guzkowatych zgrubień. mgr inż. Anna Błaszczuk Opracowano na podstawie: Przeczytaj również:
Zgnilizna twardzikowa
Najskuteczniejszą metodą walki z tą chorobą ogórków jest profilaktyka, gdyż formy przetrwalnikowe w glebie zachowują żywotność nawet do 12 lat. Przede wszystkim należy niezwłocznie usuwać porażone rośliny oraz często wietrzyć szklarnie lub tunele, gdyż rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność gleby oraz powietrza.
Zapobiegawczo można zastosować oprysk gleby preparatem Contans, w którego skład wchodzi grzyb Coniothyrium minitans, będący pasożytem sklerocjów oraz grzybni wywołującej zgniliznę twardzikową. Niestety obecnie preparat jest dostępny wyłącznie dla użytkowników profesjonalnych (np. do upraw rolniczych). W uprawach amatorskich po stwierdzeniu choroby można zastosować środki chemiczne, takie jak Switch 62.5 WG czy Scorpion 325 SC.Gumoza dyniowatych na ogórku
Gumoza dyniowatych na pędach arbuza
Fot. David B. Langston, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Na rośliny korzystnie wpływają opryski biologicznym preparatem Prestop WP, który dzięki zawartości zarodników pasożytniczego grzyba Gliocladium catenulatum powstrzymuje rozwój czarnej zgnilizny na ogórku. Niestety w chwili pisania tego artykułu nie udało nam się znaleźć małych opakowań tego środka z przeznaczeniem do upraw amatorskich. Choć teoretycznie preparat jest dozwolony do stosowania w uprach amatorskich, najmniejsze dostępne w sklepach opakowanie to 1 litr. W praktyce zatem użycie tego środka w małej skali upraw np. w ogrodach przydomowych może być nieopłacalne.Choroby bakteryjne ogórków
Bakteryjna kanciasta plamistość ogórka
Fot. Clemson University - USDA Cooperative Extension Slide Series, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Do zwalczania tej choroby ogórków zapobiegawczo można stosować Miedzian Extra 350 SC.Choroby wirusowe ogórków
Ogórki porażone wirusem należy usunąć, gdyż nie da się ich wyleczyć. Utrzymanie higieny upraw, zwalczanie mszyc oraz dezynfekcja to właściwie jedyne sposoby na zapobieganie tej chorobie.
1. Woszczyk K., Co zagraża ogórkom w Działkowiec 6/2018, s. 62-63;
2. Woszczyk K., Dokuczliwe choroby warzyw w Działkowiec 7/2018, s. 60-61;
3. Sobolewski J., Co się może zdarzyć? w Działkowiec 5/2019, s. 46;
4. Czajka A ., Pogoda a choroby warzyw w Działkowiec 7/2019, s. 62;
5. Robak J., Z moich obserwacji - ochrona ogórka latem w Hasło Ogrodnicze 3/2003.
Oprysk z drożdży na pomidory i ogórki
Oprysk pomidorów drożdżami przeciwko zarazie ziemniaczanej to słynny przepis polecany przez ekologicznych ogrodników. Może on pomóc też w ochronie innych warzyw, jak ogórki czy ziemniaki, a przygotowanie tego oprysku jest bardzo proste! Więcej...
Dlaczego ogórki są gorzkie? Przyczyny i zapobieganie
Czasem zdarza się, że ogórki pięknie wyglądają ale są gorzkie w smaku. W tym artykule wyjaśniamy dlaczego ogródki są gorzkie i jak można temu zapobiec, a także czy gorzkie ogórki można jeść. Więcej...
Ogórki na balkonie. Sadzenie i uprawa ogórków w doniczkach!
Lubisz ogórki, a nie masz własnego ogrodu? Nic się nie martw! Ogórki w doniczkach mogą plonować równie dobrze, jak te uprawiane w gruncie. Zobacz jak prowadzić uprawę ogórków na balkonie i jak dobrać najlepsze odmiany ogórków do uprawy w doniczkach. Więcej...
