Bób - właściwości odżywcze i lecznicze, uprawa, odmiany

Bób (Vicia faca) to warzywo strączkowe cenione za właściwości odżywcze i lecznicze. Nowe, ciekawe odmiany bobu sprawiają, że uprawą tego warzywa we własnym ogrodzie interesuje się coraz więcej osób. Wyjaśniamy jak wygląda uprawa bobu na działce i jakie wymagania trzeba spełnić aby uzyskać duży i zdrowy plon!

Bób - Vicia faca
Fot. pixabay

Bób jest z pewnością jednym z pierwszych warzyw uprawianych przez człowieka. Archeolodzy znajdują nasiona bobu w rejonie Morza Śródziemnego, ale nie mają pewności czy nie przybył tam z innych części świata. W Polsce coraz częściej bób uprawiamy zarówno do bezpośredniego spożycia jak i mrożenia oraz kiszenia.

Bób jest rośliną jednoroczną z rodziny bobowatych (Fabaceae). Silna, żebrowana, pusta w środku łodyga dorasta do 100 cm długości. Liście są złożone, podwójnie pierzastodzielne. Kwiaty bobu zebrane w grona mają zazwyczaj kolor biały z ciemnymi plamkami. Mięsiste strąki zawierają 3-4 duże nasiona będące częścią jadalną bobu. Z biegiem czasu strąki bobu brązowieją i twardnieją.

System korzeniowy bobu jest silnie rozbudowany. W 14 dni po siewie, na korzeniach tworzą się brodawki, w których rozwijają się bakterie Rhizobium leguminosarum viceae. Wiążą one azot z otoczenia. Podobnie jak inne rośliny strączkowe, bób pozostawia glebę w dobrej strukturze i wzbogaconą w azot. Dlatego jest to dobre warzywo poplonowe, które można wysiać po zbiorze wczesnych nowalijek.

Bób - właściwości odżywcze, lecznicze i zdrowotne

Wartość odżywcza bobu jest wyższa od większości popularnych warzyw. Nasiona są bardzo bogate w białko (do 35%) i węglowodany (55%). Białko zawarte w nasionach bobu jest bardzo dobrze przyswajalne. Niedojrzałe nasiona bobu zawierają także tłuszcz, skrobię, witaminy B1, B2, karoten, PP, C, minerały (potas, fosfor, itp.), enzymy i celulozę. Są niskokaloryczne, a po ugotowaniu zawierają jedynie 85 kcal w 100 gramach.

Warto docenić także właściwości lecznicze i prozdrowotne bobu. Bób jest jednym z najlepszych pokarmów dietetycznych przy stanach zapalnych wątroby, jelit i nerek. Zawiera aminokwasy egzogenne, które nie są wytwarzane przez ludzki organizm. Dzięki wysokiej zawartości ubichinonu, zwanego koenzymem Q 10, bób obniża ciśnienie krwi i zapobiega miażdżycy. Dietetycy uważają, że 300 g bobu obniża poziom cholesterolu o 13-15% w ciągu tygodnia i stabilizuje poziom cukru we krwi. Osoby mieszkające na obszarach o zanieczyszczonym powietrzu mogą wykorzystywać bób jako środek na oczyszczenie organizmu z toksyn.

Oprócz cennych właściwości odżywczych i zdrowotnych, owoce i kwiaty bobu są od dawna stosowane w medycynie ludowej jako środek przeciwzapalny, moczopędny, ściągający i kosmetyczny. Odwar lub napar z kwiatów bobu jest zalecany w leczeniu stanów zapalnych skóry. Środek ten łagodzi swędzenie i podrażnienia oraz pomaga w szybszym gojeniu się wrzodów i trądziku.

Bób - uprawa

Stanowisko uprawy bobu powinno być słoneczne. W miejscach lekko zacienionych warzywo to daje mniejszy plon. Bób preferuje gleby bogate w próchnicę, głęboko uprawione, cięższe, o dużej pojemności wodnej. Bób nie lubi kwaśnych gleb, najlepiej plonuje na glebach o odczynie lekko kwaśnym lub zbliżonym do obojętnego (pH 6,5-7,0).

W uprawie bobu na działce bardzo ważny jest płodozmian. W tym samym miejscu bób nie powinien być wysiewany częściej niż raz na 4 lata. Nie powinien być uprawiany po innych roślinach strączkowych, ze względu na ryzyko przenoszenia chorób i szkodników charakterystycznych dla tej grupy warzyw. Na glebach lżejszych dobrze jest uprawiać bób drugim lub trzecim roku po oborniku lub kompoście, a na cięższym podłożu - w pierwszym roku.

Bób dobrze rośnie w sąsiedztwie ziemniaków i ogórków. Uważa się, że zapach bobu odstrasza stonkę ziemniaczaną.

Bób - Vicia faca
Fot. pixabay

Bób - wysiew do gruntu

Uprawa bobu we własnym ogrodzie nie jest wcale trudna. Nasiona wysiewamy wcześnie, od końca marca do połowy kwietnia. Kiełkują w temperaturze 3-4°C, a siewki znoszą przymrozki do -4°C. Optymalna temperatura wzrostu dla bobu to 18-22°C.

Nasiona bobu wysiewamy wprost do gruntu w odstępach co 10-15 cm i w rzędy odległe co 40-60 cm. Możemy tez zastosować siew gniazdowy umieszczając po 3-4 nasiona co 20-30 cm. Głębokość siewu to 4-8 cm.

Posiadacze balkonów zamiast siać nasiona do gruntu, mogą umieścić je w dużych donicach wypełnionych żyzną ziemią. W uprawie bobu na balkonie ważne jest dobre nasłonecznienie oraz regularne podlewanie roślin.

Uprawa bobu z rozsady

Jeśli chcemy jak najszybciej otrzymać wartościowy plon możemy już na przełomie lutego i marca wysiać nasiona bobu (moczone w wodzie przez 6-12 godz.) do doniczek o średnicy 6-8 cm wypełnionych substratem torfowym i umieścić je w słonecznym, chłodnym miejscu. Produkcja rozsady bobu trwa 20-25 dni. Rośliny po uprzednim zahartowaniu sadzimy w gruncie ok. 10 kwietnia, natomiast pod osłonami już na początku kwietnia. W nieogrzewanym tunelu sadzimy bób około połowy marca.

Uprawa warzyw z rozsady
Uprawa warzyw z rozsady, choć bardziej pracochłonna, ma wiele zalet w porównaniu do siewu warzyw wprost do gruntu. W przypadku niektórych gatunków jest wręcz konieczna. Zobacz jakie gatunki warzyw warto uprawiać z rozsady i jak wyglądają poszczególne etapy pielęgnacji. Więcej...

Uprawa bobu na zbiór późny

Jeżeli chcemy cieszyć się smakiem bobu jeszcze późną jesienią, warto zainteresować się uprawą bobu na zbiór późny. Daje ona mniejszy plon, ale zbiory mogą trwać nawet do października. Nasiona wysiewamy od początku maja do połowy lipca bezpośrednio do gruntu lub na rozsadniku. W uprawie na późny zbiór bardzo ważne jest zapewnienie roślinom odpowiedniej ilości wody, szczególnie podczas suchego i upalnego lata.

Bób - pielęgnacja

Pielęgnacja bobu nie sprawia kłopotów - usuwanie chwastów, spulchnianie gleby oraz podlewanie to podstawa. Podlewanie roślin, zwłaszcza w fazie kwitnienia, jest konieczne, żeby uzyskać maksymalny plon. Po deszczu lub podlewaniu powinniśmy spulchnić i odchwaścić glebę.

Zalecane jest nawożenie bobu, gdyż ma on duże zapotrzebowanie na fosfor i potas. Najlepiej stosować nawożenie organiczne. Bób niekorzystnie reaguje na chlorki, natomiast z korzyścią możemy go nasilać nawozami zawierającymi siarkę i magnez.

Ważnym zabiegiem w uprawie bobu jest ogławianie, czyli skracanie wierzchołka roślin o około 2-4 cm. Ogławianie bobu wykonuje się, gdy roślina zawiąże 4-6 strąków ale jeszcze kwitnie. Zabieg ten ma na celu przede wszystkim przyspieszenie zawiązywania nasion. Ponadto roślina pozbawiona delikatnych młodych pędów, przestaje być atrakcyjna dla mszyc, które są często spotykanymi szkodnikami bobu.

Bób - zbiór i przechowywanie

Okres zbioru bobu wypada od czerwca do lipca i zależy od terminu siewu oraz wczesności odmiany. Średnio okres od siewu nasion bobu do zbiorów wynosi 80-120 dni. Rośliny należy zbierać w fazie dojrzałości mlecznej, gdy strąki są jeszcze zielone.

Bób nie należy do warzyw o długim terminie przechowywania. Po zbiorze można go przechowywać w chłodni w temperaturze około 0°C przez 2-3 tygodni. W lodówce zachowa świeżość znacznie krócej, bo jedynie przez 2-3 dni. Młode nasiona możemy na 2-3 minuty wrzucić do wrzącej wody, a po wystudzeniu i osuszeniu zamrozić. Tak przygotowane zachowują walory smakowe i zdrowotne przez okres do 12 miesięcy.

Bób - odmiany

Odmiany bobu różnią się wysokością, długością strąków oraz wielkością nasion. Do amatorskiej uprawy w ogrodach i na działkach preferowane są odmiany na bezpośrednie spożycie, o nasionach bardzo dużych lub bardzo małych i zielonych, idealnych do sałatek.

Bób Karmazyn - to odmiana średnio wczesna o dość dużych, różowych nasionach, dobra do uprawy amatorskiej. Okres od wysiania do pierwszych zbiorów wynosi 80 - 90 dni. Jest to odmiana bardzo plenna.

Bób Bizon - to bardzo plenna odmiana o wysokości 70-90 cm. Przeznaczona do bezpośredniego spożycia oraz do mrożenia. Nasiona wysiewamy od końca marca do końca kwietnia.

Bób Figaro - to odmiana bardzo wczesna (85-90 dni) do wiosennej uprawy pod osłonami i w otwartym gruncie. Nasiona są doskonałe do bezpośredniego spożycia i mają dobrą trwałość po zbiorze. Nadają się także do mrożenia i konserwowania.

Bób Bachus - to odmiana wczesna, bardzo plenna, przydatna do konserwowania i bezpośredniego spożycia. Nadaje się do uprawy przyspieszonej.

Bób Piccola - o małych, zielonych ziarnach. Rośliny dorastają do wysokości 100cm. Odmiana wczesna, polecana do bezpośredniego spożycia oraz mrożenia. Po ugotowaniu bób zachowuje intensywnie zielony kolor i jest bardzo delikatny.

Bób Samson - odmiana późna, polecana do wysiewu wprost do gruntu. Cechuje ją nieduża wysokość - 60-80cm. Wytwarza liczne strąki o drobnych, jasnozielonych nasionach.

Bób Lider - odmiana późna, charakteryzująca się drobnymi, jasnozielonymi nasionami. Zbiór przeprowadzamy w październiku.

Osobom szukającym dobrych jakościowo nasion bobu do uprawy w ogródku lub na działce, polecamy sklep naszego poradnika. Posiadamy w sprzedaży odmiany bobu bardzo dobrze plonujące oraz odporne na choroby i niekorzystne warunki uprawy. Wysiewając te nasiona przekonasz się, jak łatwa może być uprawa bobu w ogródku. Aby zobaczyć ofertę nasion, naciśnij grafikę poniżej.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Nowicka-Połeć A., Bób inaczej w Działkowiec 3/3013 s. 56;
2. Łabuda H., Uprawa bobu w Hasło Ogrodnicze 3/2000;
3. Orłowski M., Kołota E., Strychacz I., Uprawa warzyw w gruncie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988, s. 210;
4. Vademecum działkowicza, Śląskie Wydawnictwo Prasowe „Prasa-Książka-Ruch”, Katowice 1986 s. 98.

Przeczytaj również:

Fasola szparagowa - kiedy siać, uprawa, odmiany
Nasiona fasoli szparagowej zawierają dużo białka i są cennym źródłem witamin, a do tego wiele odmian fasoli ma walory dekoracyjne. Poznaj zasady uprawy fasoli szparagowej i dowiedz się kiedy najlepiej ją siać. Więcej...

Groszek zielony - uprawa i polecane odmiany
Groszek zielony to doskonałe źródło kwasu foliowego oraz witamin A i C. Oprócz cennych wartości odżywczych, uprawa zielonego groszku nie sprawi wiele trudności, a ponadto niektóre odmiany groszku będą zdobić warzywne grządki. Poznaj sekrety uprawy groszku na działce. Więcej...

Choroby i szkodniki fasoli szparagowej
Fasola wrażliwa jest na niskie temperatury, dlatego często obserwuje się uszkodzenia spowodowane stresem termicznym. Zainfekowana lub zaatakowana przez szkodniki ma ograniczony wzrost, często usycha i daje mniejszy plon. Zobacz jak rozpoznawać choroby i szkodniki fasoli szparagowej. Więcej...