Endywia kędzierzawa - właściwości, uprawa, odmiany
Endywia kędzierzawa (Cichorium endivia var. crispa) jest jednoroczną rośliną sałatową o ozdobnej rozecie powcinanych liści i delikatnym, gorzkim smaku. Znana już w starożytnym Rzymie, endywia była powszechnie uprawiana, głównie w celach leczniczych. Poznaj wartości odżywcze i właściwości lecznicze endywii, zasady jej uprawy oraz najlepsze odmiany endywii polecane do ogrodów. Oto wszystko o uprawie endywii na działce!
Endywia kędzierzwa - Cichorium endivia var. crispa
Fot. depositphotos
Najważniejszą cechą biologiczną endywii jest szybkie tworzenie dużej (300-400 g) rozety liści. W zależności od odmiany liście endywii mają kolor od żółtawozielonego do ciemnozielonego. Zawartość inuliny sprawia, że mają one gorzkawy smak. Żeby pozbyć się goryczki należy bielić liście tego warzywa.
Endywia - właściwości odżywcze i lecznicze
Warto docenić właściwości odżywcze endywii i posadzić to warzywo liściowe w swoim ogrodzie. Ze wszystkich zielonych warzyw, cykoria endywia jest jednym z najbogatszych w karoten. Jest również dobrym źródłem witaminy C, wapnia, chloru, żelaza, fosforu, potasu i siarki. Liście endywii zawierają mnóstwo witamin z grupy B, które są niezwykle korzystne dla układu nerwowego. Są one również zaangażowane w wiele ważnych procesów metabolicznych.
Spożywanie soku z endywii zmieszanego z sokiem z marchwi, pietruszki i selera ma bardzo korzystny wpływ na nasze oczy. Spożywanie endywii ma korzystny wpływ na pracę wątroby i układu krążenia. Pomaga także obniżyć poziom glukozy i cholesterolu we krwi.
Endywia kędzierzawa - odmiany
Endywia ma 2 odmiany botaniczne:
- Szerokolistną (Cichorium endivia latifolia), zwaną eskariolą - z rozetami zielonych, dużych, całobrzegich liści
- Kędzierzawą (Cichorium endivia var. Crispum), zwaną też mchową - o bardzo mocno powcinanych, kędzierzawych liściach
Endywia kędzierzawa 'Tosca' - to odmiana wczesna, uprawiana latem i jesienią, odporna na wybijanie w pędy nasienne. Do długiego przechowywania. Bardzo dobra do wybielania, wystarczy 10 dni przed zbiorem związać liście.
Endywia uprawiana na działce
Fot. depositphotos
Endywia kędzierzawa 'Bionda a Cuore Pieno' - odmiana tworząca szerokie rozety lekko powcinanych liści. Na 2-3 tygodnie przed planowanym zbiorem trzeba rozpocząć bielenie rozet.
Endywia kędzierzawa 'Barundi' - odmiana o silnie postrzępionych liściach polecana do uprawy w gruncie od marca do jesieni. Tworzy główkę średniej wielkości, dość płaską o dużym udziale żółtej części po środku.
Endywia kędzierzawa 'Benthos' - odmiana o silnie postrzępionych liściach. Polecana do uprawy w gruncie od kwietnia do jesieni. Odznacza się wysoką tolerancją na wybijanie w pędy kwiatostanowe. Odmiana bardzo plenna o wysokiej jakości.
Endywia kędzierzawa 'Cigal' - tworzy rozetę nieregularnych, zielono-żółtych liści, które wspaniale sprawdzają się jako dodatek do różnego rodzaju dań. Odmiana samobieląca.
Endywia kędzierzawa - uprawa
Endywia preferuje zaciszne, słoneczne stanowisko. Dobrze rośnie na glebach lekkich, wilgotnych z dużą zawartością próchnicy. Wraz z nadejściem długich dni i wyższych temperatur, roślina szybko wypuszcza wzniesione i rozgałęzione pędy kwiatowe z kwiatostanami składającymi się z licznych drobnych, fioletowych kwiatów.
Endywia kędzierzawa jest bardzo odporna na zimno - toleruje mrozy do -4, a nawet -6°C. W sprzyjających warunkach może zimować w gruncie. Nasiona zaczynają kiełkować w temperaturze od +2 do +3°C, przy czym optymalna temperatura wzrostu wynosi od 20 do 22°C.
Często uprawia się endywię jako warzywo poplonowe po wszystkich innych warzywach z wyjątkiem sałat. Najlepszym przedplonem dla endywii są: ogórki, cukinia, wczesna kapusta głowiasta biała, szpinak, rzodkiewka i kalafior.
Endywię można uprawiać z rozsady lub wysiewając nasiona bezpośrednio w gruncie. Do przygotowania rozsady nasiona wysiewa się na przełomie marca i kwietnia w skrzynkach umieszczonych w szklarni lub tunelu foliowym. Po wykształceniu dwóch liści właściwych sadzonki przesadzamy do doniczek o wymiarach 8x8 cm. Rozsadę sadzimy do gruntu po 4-8 tygodniach od siewu nasion. Zalecana rozstawa sadzenia endywii wynosi 30x30 cm.
Nasiona endywii możemy też wysiewać na rozsadniku od końca maja do połowy czerwca. Na miejsce stałe rośliny sadzimy wówczas w lipcu, zazwyczaj jako polon po zebranych już warzywach. Zbieramy aż do późnej jesieni.
Endywię można także uprawiać jesienią w nieogrzewanych tunelach foliowych lub szklarniach na zbiór tzw. 'baby leaf', czyli młodych liści.
Dalsze zasady uprawy cykorii endywii są takie same jak wszystkich sałat. System korzeniowy endywii kędzierzawej jest płytki, dlatego wierzchnia warstwa gleby powinna być wilgotna i luźna. Rośliny należy obficie podlewać, a następnie spulchnić glebę, aby zapewnić jej dobre napowietrzenie i zapobiec tworzeniu się skorupy.
Endywia urawiana na żyznej glebie nie potrzebuje dokarmiania. Na słabszych glebach możemy zasilać ją stosując nawozy organiczne. Ziemie przed wysadzeniem lub siewem endywii można wzbogacić stosując kompost, zaś poglównie można ją podlewać rozcieńczonych biohumusem.
Bielenie endywii
Fot. public domain, Wikimedia Commons
Bielenie endywii
Gdy rozeta liściowa endywii jest wystarczająco duża i rozłożysta, należy rozpocząć bielenie wewnętrznych liści. Bielenie endywii poprawia smak, liście stają się kruche i delikatne. W tym celu na 2 tygodnie przed zbiorem liście są wiązane na szczycie rozety sznurkiem, aby światło nie mogło przedostać się do wewnątrz. Ważne jest aby zrobić to w dzień pogodny, gdy liście są suche, gdyż związane w stanie mokrym zaczną szybko gnić.
Zamiast wiązać liście w rozety, można też zakryć rośliny osłonami z odwróconych do góry dnem doniczek, kartonów lub czarnej folii. To także odetnie dostęp światła do liści endywii.
Rośliny zebrane przed samymi mrozami, można wykopać wraz z korzeniami i zadołować w wilgotnych piasku w chłodnym, ciemnym pomieszczeniu. Pozbawione światła, po kilkunastu dniach pozbędą się goryczki.
Wybielone rozety endywii nie przechowują się dobrze, dlatego najlepiej nie wybielać wszystkich roślin na raz, lecz tylko w miarę potrzeby.
Jak jeść endywię?
Endywię jemy podobnie jak sałatę - na surowo - jako bazę do sałatek bądź dodatek do kanapek.
Oto 2 sprawdzone przepisy z endywii:
Sałatka z endywii i anchois - dużą garść liści endywii umieszczamy na talerzu. Na wierzchu układamy pokrojone w kostkę jajko na twardo i anchois. Polewamy sosem przyrządzonym z oliwy, musztardy, soku z cytryny, pieprzu i soli.
Zielona sałatka z bobem - bób wrzucamy do gotującej się wody na ok 10 min. Po przestudzeniu obieramy i mieszamy z garścią endywii kędzierzawej oraz posiekaną bazylią, szczypiorkiem i natką pietruszki. Przyprawiamy oliwą, octem winnym, pieprzem i solą.
mgr inż. Anna Błaszczuk
Opracowano na podstawie:
1. Fjałkowska H., Wolfowa K., Warzywa mało znane, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1971, s. 118;
2. Orłowski M., Kołota E., Strychacz I., Uprawa warzyw w gruncie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988, s. 170-171;
3. Kunicki E., Bielenie warzyw w Działkowiec 8/2010, s. 53;
4. Dobromilska R, Kuder K., Mało znane w Działkowiec 12/2007 s. 47;
5. Rekowska E., Z nutką goryczy w Działkowiec 8/2012 s. 49.
Przeczytaj również:
Cykoria sałatowa - uprawa, pędzenie, potrawy z cykorii
Cykoria sałatowa, podobnie jak sałata, jest warzywem liściastym. Od bardziej popularnej sałaty, cykoria jest jednak znacznie bogatsza w substancje odżywcze, a jej korzenie nadają się do pędzenia zimą. Więcej...
Sałata masłowa - wartości odżywcze, uprawa, odmiany
Można ją spożywać na surowo, nie wymaga specjalnego przygotowania, a z uprawą sałaty masłowej poradzi sobie każdy ogrodnik amator. Poznaj wartości odżywcze sałaty masłowej i dowiedz się jakie jej odmiany warto uprawiać na działce. Więcej...
Roszponka - wartości odżywcze, zastosowanie, uprawa na działce
Roszponka jest warzywem liściowym o lekko orzechowym aromacie. Jej listki są świetnym źródłem witamin i minerałów. Warto docenić wartości odżywcze roszponki, tym bardziej, że jej uprawa na działce jest łatwa, a gotowe do spożycia warzywo otrzymujemy już po 8 tygodniach. Więcej...
