Glistnik jaskółcze ziele -  właściwości lecznicze i uprawa w ogrodzie

Glistnik jaskółcze ziele, którego nazwa łacińska to Chelidonium majus, jest powszechnie występującą byliną z rodziny makowatych, znaną ze swoich właściwości leczniczych. Zawarty w roślinie sok to naturalny środek zwalczający kurzajki. Ale to nie jedyne ciekawe zastosowanie glistnika. Opisujemy szczegółowo właściwości lecznicze glistnika oraz wyjaśniamy czy możliwa jest uprawa glistnika w ogrodzie. Poznaj wszystkie sekrety dotyczące tego zioła!

Glistnik jaskółcze ziele ma zastosowanie lecznicze
Fot. depositphotos

Glistnik jaskółcze ziele - opis

Glistnik jaskółcze ziele jest rośliną klimatu umiarkowanego, występującą powszechnie zarówno na terenach ojczystych - w Europie i Azji, jak i na innych kontynentach. Porasta ugory i nieużytki, więc spotkać go możemy zarówno w zaniedbanych parkach i na cmentarzach, jak i na poboczach dróg. Warto zatem poznać opis wyglądu glistnika, gdyż zioło to można łatwo znaleźć i wykorzystać jego właściwości.

Łacińska nazwa rodzaju Chelidonium pochodzi od greckiego słowa chelidon, czyli jaskółka. Istniało bowiem przekonanie, że roślina zakwita, gdy ptak ten przylatuje i kończy wegetację wraz z jego odlotem. Przekazy ludowe twierdzą, że polska nazwa glistnika wzięła się od jego zastosowania w odrobaczaniu układu pokarmowego.

Glistnik jaskółcze ziele to roślina wieloletnia, osiągająca do 90 cm wysokości. Mocno wcinane, ciemnozielone liście o blaszce sinoniebieskiej od spodu, porastają cienką, mocno rozgałęzioną i owłosioną łodygę. Zarówno łodyga, jak i korzeń jaskółczego ziela, po uszkodzeniu wydzielają pomarańczowy sok, który ma zastosowanie lecznicze. Z początkiem maja w kątach liści pojawiają się pojedyncze kwiaty glistnika o intensywnie żółtej barwie zebrane w luźne grona. Są delikatne i wrażliwe, zamykają się w pochmurne dni, osłaniając od deszczu. Po przekwitnięciu przekształcają się w niewielką torebkę, zawierającą drobne nasiona, opatrzone w białe ciałko (tzw. elajosom) zwabiające mrówki.

Glistnik jaskółcze ziele - Chelidonium majus
Fot. pixabay

Glistnik jaskółcze ziele - właściwości i zastosowanie

Glistnik, mimo niewątpliwych walorów dekoracyjnych, nie należy do roślin stanowiących ozdobę ogrodu, a wręcz przeciwnie, niejeden ogrodnik kojarzy go wyłącznie jako chwast. Odmiany ozdobne glistnika o pełnych kwiatach (np. glistnik 'Flora Plena') lub silnie wcinanych liściach bywają hodowane w ogrodach, rozjaśniając kompozycje złożone z ciemnych krzewów i roślin iglastych. Jednak to właściwości lecznicze glistnika, już przed wiekami, uczyniły tę roślinę znaną i cenioną.

Przełamana łodyga glistnika. Widać owłosienie i wyciekający żółty sok
Fot. depositphotos

Świeży sok z glistnika stosowany był w medycynie ludowej zwłaszcza do leczenia brodawek, kurzajek oraz łuszczycy. Kurzajki wywołuje wirus brodawczaka ludzkiego, czyli HPV. Charakteryzuje się on wysokim stopniem zakażalności, a zmiany najczęściej obserwowane są na stopach oraz dłoniach. Powodują one spory dyskomfort, a nieleczone prowadzą do stanów zapalnych.

Aby usunąć kurzajkę za pomocą soku z glistnika należy ją najpierw zmiękczyć, używając do tego ciepłej wody z mydłem. Następnie wycieramy kurzajkę do sucha i przecieramy wacikiem nasączonym sokiem z glistnika. Jeżeli zaś posiadamy świeżą roślinę, można posmarować kurzajkę sokiem wypływającym bezpośrednio z przełamanej łodygi jaskółczego ziela. Wystarczy jeden taki zabieg aby kurzajka znikneła w ciągu kilku do kilkunastu dni.

Usuwanie kurzajki za pomocą soku z glistnika
Fot. depositphotos

Wyciąg z glistnika wchodził także w skład preparatów znieczulających, wspomagających gojenie ran i odkażających. Glistnik ma również działanie przeciwbólowe (zwłaszcza przy bólach menstruacyjnych), żółciopędne, przeciwnowotworowe i przeciwalergiczne.

Dym z wysuszonego ziela glistnika pozwala wytępić komary i muchy, a świeże ziele jest wykorzystywane w ekologicznym ogrodnictwie do przygotowania doskonałej gnojówki dostarczającej roślinom azotu oraz stosowanej do zwalczania bielinka kapustnika.

Aby przygotować gnojówkę z glistnika ziele tej rośliny najlepiej zbierać w maju albo czerwcu. Na stanowiskach naturalnych pędy ścinamy aby nie wyrywać i nie niszczyć całych roślin. Jeśli zaś glistnik rośnie w naszym ogrodzie jako chwast, można wyrywać całe rośliny. Zewnętrznie sok glistnika może wywoływać podrażnienia skóry i zapalenie spojówek, więc do zbiorów najlepiej przystąpić w rękawiczkach.

Przed zalaniem na gnojówkę, ziele glistnika warto rozdrobnić
Fot. pixabay

Ziele pocięte na mniejsze kawałki (dajemy wszystko - liście, łodygi, kwiaty, korzenie) wkładamy do wiadra, tak mniej więcej 1/3 wiaderka, i zalewamy wodą. Najlepiej aby była to odstała kranówka albo deszczówka. Proces fermentacji trwa od 2-4 tygodni. Gdy roztwór przestanie się pienić, gnojówka z glistnika jest gotowa. Należy ją przecedzić i rozcieńczyć z wodą w stosunku 1:10. Takim roztworem można podlewać rośliny ogrodowe, a w szczególności warzywa kapustne przeciwko bielinkowi. Pozostałe resztki po gnojówce są świetnym dodatkiem do kompostu :-)

Uwaga!
W łodygach, liściach i korzeniach jaskółczego ziela znajduje się kilkanaście alkaloidów mających toksyczny wpływ zwłaszcza na wątrobę. Dlatego obecnie stosowanie doustnych preparatów z glistnika nie jest zalecane, szczególnie bez kontroli lekarza. Objawami zatrucia glistnikiem, których nie wolno lekceważyć, może być zaburzenie pracy serca, senność czy utrata świadomości.

Glistnik jaskółcze ziele - uprawa w ogrodzie

Glistnik jest mało wymagający, odporny na szkodniki oraz choroby i może rosnąć właściwie wszędzie. Preferuje jednak stanowiska półcieniste lub cieniste, a gleby wilgotne, lecz nie podmokłe, żyzne, próchnicze, bogate w azot i wapń. Uznawany jest za roślinę wskaźnikową gleb bogatych w azot. Należy jednak ostrożnie dobierać stanowisko uprawy glistnika w ogrodzie, ponieważ, ze względu na rozłożysty korzeń i bardzo rozległe kłącza, mechaniczne usunięcie roślin nie należy do łatwych. Gdy glistnik niekontrolowanie się rozrośnie, może być z nim zatem kłopot.

Ponieważ glistnik ma duże zapotrzebowanie na azot, pozytywnie reaguje na nawożenie. Można zastosować wiosną bogate w azot nawozy wieloskładnikowe o spowolnionym działaniu lub przefermentowany kompost. Na glebach uboższych w składniki pokarmowe na początku lata może być konieczne ponowne dokarmienie roślin.

Glistnik jaskółcze ziele często rośnie jako chwast
Fot. pixabay

Glistnik jaskółcze ziele jest gatunkiem mrozoodpornym, a do tego łatwo odradzającym się z zimującego, spichrzowego kłącza. Nie trzeba więc osłaniać roślin przed mrozem lub zimnym wiatrem.

Glistnik jaskółcze ziele - rozmnażanie i zbiór

Glistnik rozmnaża się z nasion wysiewanych jesienią w rzędy, co 40 cm na głębokość 0,5-1 cm. Nasiona glistnika wysiewa się w ilości 5 kg na 1 ha. Korzenie wykopuje się w drugim roku uprawy i po oczyszczeniu suszy, najlepiej w suszarni ogrzewanej do temperatury 50-60°C. Ziele glistnika ścina się na początku kwitnienia, najlepiej w maju i w czerwcu. W dni ciepłe i słoneczne ziele można suszyć w warunkach naturalnych, a przy niekorzystnej pogodzie w suszarni w temperaturze do 40°C.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Trąba C., Rogut K., Wolański P., Rośliny dziko występujące i ich zastosowanie, ProCarpathia, Rzeszów 2010 s. 54-55;
2. Bańkowski Z., Serwatka J., Pożyteczne chwasty, Państwowy Zakład wydawnictwo Lekarskich. Warszawa 1977, s. 32;
3. Rybak D., Rośliny lecznicze. Atlas, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1993 s. 110.

Przeczytaj również:

Rośliny lecznicze i prozdrowotne w Twoim ogrodzie!
Rośliny lecznicze i prozdrowotne są stosowane od setek, a nawet tysięcy lat. Współczesna nauka tylko potwierdziła to, o czym od dawna wiedzieli zielarze, znachorzy i szamani. Doniczka na balkonie albo grządka w ogródku może stać się Twoją własną domową apteką. Oto 5 roślin, które pomogą zadbać o Twoje zdrowie, kondycję i dobry wygląd! Więcej...

Babka zwyczajna - właściwości i zastosowanie lecznicze
Dla wielu z nas babka zwyczajna jest pospolitym chwastem porastającym przydroża, nieużytki, łąki, a jednak jej właściwości sprawiają, że znana jest z leczniczego zastosowania. Zobacz jak skorzystać z drogocennych właściwości babki zwyczajnej i w pełni wykorzystać jej potencjał. Więcej...

Czystek - właściwości lecznicze i uprawa w Polsce
Czystek to niewielki krzew pochodzący z rejonu Morza Śródziemnego. Ładnie kwitnie na różowo ale ceniony jest przede wszystkim ze względu na właściwości zdrowotne i zastosowanie w ziołolecznictwie. Poznaj bliżej właściwości lecznicze czystka i zobacz jak go uprawiać. Więcej...