Katalpa zwyczajna, surmia bignoniowa - odmiany, uprawa, przycinanie

Katalpa zwyczajna, określana też jako surmia bignoniowa (Catalpa bignonioides), ze względu na dekoracyjne liście, kwiaty i owoce oraz dużą wytrzymałość na suszę i zanieczyszczenia jest chętnie sadzona na terenach miejskich. Zobacz jak wygląda uprawa katalpy w ogrodzie. Podpowiadamy jakie odmiany surmii bignoniowej warto sadzić, a także jak wykonać przycinanie katalpy aby miała ładny pokrój i zachwycała piękną koroną drzewa!

Katalpa zwyczajna, surmia bignoniowa - Catalpa bignonioides 'Nana'
Fot. depositphotos

Jak wygląda katalpa zwyczajna?

Katalpa zwyczajna pochodzi z cieplejszych rejonów USA ale obecnie jest uprawiana w wielu krajach na świecie, szczególnie tych o łagodniejszym klimacie. Dekoracyjny wygląd drzewa podkreśla krótki, często pokrzywiony pień pokryty spękaną, łuskowatą korą oraz bujna i rozłożysta korona tego drzewa. Liście katalpy są duże (do 25 cm długości), w kształcie sercowate.

Egzotyczne kwiaty surmii bignoniowej przypominają kwiaty storczyka - są białe z fioletowym i żółtym wzorem w środku. Zebrane w luźne wzniesione kwiatostany pojawiają się w lipcu i sierpniu. Początek kwitnienia katalpy w Polsce zachodniej może rozpocząć się nawet do dwóch tygodni wcześniej niż na wschodzie kraju. Długie owoce przypominające strąki fasoli pozostają na drzewie na zimę i zdobią je aż do wiosny. Surmia swoim zapachem odstrasza komary i kleszcze.

Katalpa, surmia bignoniowa - na drzewie widać owoce przypominające strąki fasoli
Fot. pixabay

Katalpa na pniu

Aktualnie najczęściej poszukiwana jest katalpa na pniu. Chodzi tutaj o odmiany katalpy szczepione na pniu o określonej wysokości (najczęściej jest to 1,5 lub 2 m). Dzięki temu roślina przybiera postać atrakcyjnego drzewka z szeroką, kopulastą koroną. Pozwala to też wyregulować wysokość roślin, gdyż pień po zaszczepieniu już nie przyrasta na wysokość, a jedynie na grubość. Dzięki temu rozrost rośliny odbywa się wyłącznie poprzez rozwój korony drzewa, którą można kształtować poprzez odpowiednie cięcie katalpy na pniu.

Katalpa na pniu może początkowo wyglądać dość rachitycznie jako drzewko z chudym, wysokim pniem i małą koroną. Takie rośliny sadzimy koniecznie przy palikach aby pień nie został uszkodzony przez silniejsze podmuchy wiatru, a także aby zapobiec uszkodzeniu korzeni drzewa. W ciągu 2-3 lat po posadzeniu system korzeniowy katalpy na pniu ulegnie wzmocnieniu, pień przyrośnie na grubość, a korona drzewka się rozrośnie, przybierając charakterystyczny kształt półkolisty kształt.

Katalpa zwyczajna, surmia bognoniowa 'Nana'
Fot. depositphotos

Jako katalpa szczepiona na pniu najczęściej sprzedawana jest odmiana katalpy zwyczajnej 'Nana', która nie osiąga nadmiernych rozmiarów i tworzy zgrabną, półkulistą koronę drzewa. Dokładniej cechy tej odmiany katalpy opisujemy niżej.

Gdzie posadzić katalpę?

Jako duża, niezwykle dekoracyjna roślina katalpa zwyczajna jest często sadzona jako pojedyncze, dobrze wyeksponowane drzewo, czyli tzw. soliter. W rejonach o łagodniejszym klimacie sadzi się także szpalery z surmii bignoniowej. Jako roślina odporna na zanieczyszczenia katalpa świetnie się sprawdza na terenach miejskich.

Szeroko rozrastająca się korona surmii powoduje duże zacienienie, dlatego ziemię pod drzewem mogą osłonić jedynie mało wymagające rośliny okrywowe lub pnącza, takie jak: bluszcz, barwinek, runianka, dąbrówka rozłogowa, tojeść rozesłana, kopytnik, szczawik zajęczy czy gajowiec żółty.

Katalpa zwyczajna w czasie kwitnienia
Fot. pixabay

Katalpa zwyczajna - odmiany

Najbardziej znane są dwie odmiany surmii bignoniowej:

Katalpa zwyczajna 'Nana' - jest to odmiana karłowa, szczepiona na pniu, dorastająca do 3-5 m wysokości. To wolno rosnące drzewo o półkulistej koronie jest szczególnie polecane do małych ogrodów i do obsadzania ulic i parkingów. Duże, zielone, sercowate liście stanowią jedyną ozdobę tej rośliny, gdyż nie zawiązuje ona kwiatów. Ta odmiana katalpy może rosnąć zarówno na stanowisku słonecznym, jak i półcienistym.

Katalpa zwyczajna 'Aurea' - to duże drzewo dorastające do 10 m wysokości i 5 m szerokości. Ma rozłożystą, zaokrągloną koronę. Młode liście są koloru jasnożółtego, starsze żółto-zielone. Drzewo ozdabiają białe kwiaty z fioletowymi i pomarańczowymi plamkami w środku, zebrane w luźne, wiechowate kwiatostany o długości dochodzącej do 30 cm. Kwitnie w lipcu, a owoce w postaci długich strąków pojawiają się w październiku i pozostają na drzewie aż do wiosny. Młode rośliny są wrażliwe na mrozy. Ze względu na rozmiar korony odmiana katalpy 'Aurea' polecana jest do dużych ogrodów i na tereny zieleni miejskiej, jako mocny akcent kolorystyczny. Warto ją sadzić jedynie w miejscach słonecznych.

Katalpa zwyczajna, surmia bognoniowa 'Aurea'
Fot. Wouter Hagens, public domain, Wikimedia Commons

Katalpa zwyczajna - uprawa

Katalpa pochodzi z rejonów o łagodnym klimacie, wymaga więc stanowiska ciepłego i nasłonecznionego. Ze względu na kruche gałęzie zaleca się sadzić ją na stanowiskach osłoniętych od wiatru. To drzewo liściaste kwitnące latem najlepiej rośnie na glebach żyznych, przepuszczalnych i wystarczająco wilgotnych o pH od lekko kwaśnego do zasadowego (pH 7,0-8,0). Surmia bigoniowa nie toleruje gleb ciężkich i zbitych. Źle znosi też przesadzanie.

Strefa mrozoodporności roślin USDA przypisana surmii bignoniowej to 6B. Z tego względu powinno się unikać sadzenia katalpy w najchłodniejszych rejonach Polski. Młode rośliny nie są zbyt wytrzymałe na ujemne temperatury, warto więc okrywać je na zimę agrowłókniną lub słomą, a wokół pnia usypać kopczyk z kory ogrodowej lub kompostu.

Sadzonki katalpy kupowane w pojemniku mogą być sadzone właściwie przez cały rok, jednak ze względu na wilgotność najlepszym okresem jest wiosna lub jesień. Sadzone latem gorzej się przyjmują i wymagają regularnego podlewania. Bezwzględnie roślin nie należy sadzić ani przesadzać w czasie mrozu.

Do nawożenia surmii możemy zastosować kompost (w marcu lub w październiku), nawozy wieloskładnikowe (wiosną lub latem), biohumus, oraz dodatkowo jesienią tzw. nawozy jesienne bogate w potas i magnez, które uodpornią roślinę na niskie temperatury i pomogą jej przetrwać zimę.

Katalpa zwyczajna - cięcie

Cięcie surmii bigoniowej jest bardzo ważnym zabiegiem, wpływającym znacząco na wygląd drzewa. Roślinę bez obaw można przycinać dość mocno, gdyż szybko wypuszcza nowe pędy i ładnie się zagęszcza.

Kiedy przycinać katalpę?

Cięcie katalpy najlepiej wykonywać wiosną, jednak po bardzo srogiej zimie warto zaczekać z cięciem do maja, aż na gałązkach pojawią się zawiązki liści. Wówczas łatwiej jest ocenić, które gałązki przemarzły i wymagają wycięcia.

Owoce katalpy przypominają strąki fasoli
Fot. pixabay

Jak przycinać katalpę?

Korona drzewa na początku nie jest zbyt bujna, więc w pierwszych latach skracamy gałęzie o połowę, aby katalpa ładnie się zagęściła. Skracamy również wszystkie nadmiernie wybujałe pędy, żeby zachować pożądany, kulisty kształt korony.

Wczesną wiosną konieczne jest również wykonanie cięcia sanitarnego katalpy. Usuwamy więc wszystkie chore, uschnięte lub przemarznięte pędy, które tniemy nad pierwszym zdrowym pąkiem.

Jak nabrać pewności w przycinaniu roślin?

Jeżeli nie masz pewności jak wykonać cięcie lub po prostu boisz się to robić, pomoże Ci fantastyczna książka „Szkoła cięcia”. Dzięki niej nabierzesz pewności w przycinaniu roślin i nauczysz się tak ciąć rośliny, aby rosły zgodnie z Twoimi oczekiwaniami. Po lekturze tej książki prawdopodobnie całkowicie zmieni się Twoje podejście do cięcia roślin!

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Katalog roślin drzewa, krzewy byliny, Agencja Promocji Zieleni Sp. z o.o., Warszawa, 2016, s. 54;
2. Kremer B., Leksykon przyrodniczy. Drzewa, Świat Książki, Warszawa, 1995, s. 264;
3. Pokorny J., Drzewa znane i mniej znane, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa, 1992, s. 210;
4. Wójcik M., Katalpa czyli surmia w Magnolia 03/2012, str. 8-9.

Przeczytaj również:

Choroby i szkodniki katalpy, surmii bignoniowej
Dlaczego katalpa usycha, żółknie i ma białe lub brązowe plamy na liściach? Zobacz jakie są najczęściej występujące choroby katalpy i jak zwalczać szkodniki zagrażające surmii bignoniowej. Więcej...

Drzewa ozdobne do małego ogrodu
Wybierając drzewa ozdobne do małego ogrodu zwracamy uwagę na ich walory estetyczne, takie jak: interesujący pokrój, barwy i kształty kwiatów oraz liści. Bardzo ważny jest także rozmiar drzew, które nie powinny być zbyt duże i rozłożyste. Oto 7 wspaniałych drzew, które ozdobią mały ogród! Więcej...

Drzewo jak parasol. Najpiękniejsze drzewa o parasolowatej koronie
Ogrodowy parasol może z powodzeniem zostać zastąpiony przez drzewo o parasolowatej koronie. Wypoczynek pod drzewem pozwoli w pełni poczuć bliskość natury. Aby uzyskać formę drzewa - parasola, roślinę ozdobną, która utworzy parasolowatą koronę, szczepi się na pniu, będącym podkładką. Więcej...