Szkodniki marchwi i ich zwalczanie. Czym pryskać marchew na robaki

Szkodniki marchwi mogą spowodować duże straty w plonach a czasem doprowadzają nawet do masowego obumierania roślin. Korzenie marchwi zaatakowane przez szkodniki nie nadają się do konsumpcji i przechowywania. Podpowiadamy jak rozpoznawać szkodniki marchwi i jakie są objawy ich żerowania. Poznaj najlepsze sposoby na zwalczanie szkodników marchwi w ogrodach przydomowych i działkowych.

Szkodniki marchwi
Fot. depositphotos

Połyśnica marchwianka

Połyśnica marchwianka (Chamaepsila rosae) jest najgroźniejszym szkodnikiem marchwi ale uszkadza też pietruszkę, seler czy pasternak.

Dorosła postać tego owada to czarna i błyszcząca muchówka, która ma 4 mm długości i żółto-pomarańczowe odnóża. Biało-żółte larwy, określane często jako robaki w marchwi, mają walcowaty kształt i do 7 mm długości.

W ciągu roku pojawiają się dwa pokolenia muchówek. Pierwsze wykluwa się w maju, z zimujących w glebie poczwarek. Samice składają jaja do ziemi, tuż przy roślinie a wylęgłe larwy uszkadzają młodą marchew. Drugie pokolenie pojawia się na przełomie lipca i sierpnia i żeruje na korzeniach marchwi.

Połyśnica marchwianka - uszkodzenia marchwi, larwa i dorosły owad
Fot. Rasbak, CC BY-SA 3.0, źródło: Wikimedia Commons.

W czasie wschodów jedna larwa pierwszego pokolenia może zniszczyć nawet 10 roślin, doprowadzając do ich masowego obumierania. Larwy drugiego pokolenia uszkadzają korzenie, drążąc pod skórką płytkie korytarze, które zanieczyszczają czarno-rdzawymi odchodami. Żerują w nich aż do zbiorów. Uszkodzone korzenie marchwi są gorzkie, gniją i nie nadają się do przechowywania.

Zwalczanie połyśnicy marchwianki:

Przekopywanie gleby jesienią niszczy część szkodników;
Stosowanie płodozmianu warzyw i odchwaszczanie grządek;
Zaleca się sadzić obok marchwi cebulę, której zapach odstrasza połyśnicę marchwiankę;
Ubijanie ziemi po przerywce marchwi. Zapach wyrwanych roślin zwabia muchówki;
Okrywanie włókniną wschodzących roślin zabezpieczy je przed pierwszym pokoleniem szkodnika;
Uprawa marchwi w miejscach słonecznych i na otwartej przestrzeni (połyśnica woli miejsca cieniste);
Monitorowanie lotu muchówek za pomocą żółtych tablic lepowych. Mocuje się je od drugiej połowy maja i od połowy lipca w ten sposób, by 1/3 wystawała nad wierzchołki roślin;
Oprysk Bioczosem oraz preparatami na bazie czosnku lub cebuli, których zapach dezorientuje muchówki i utrudnia im znalezienie marchwi. Oprysk wykonuje się w okresie nalotu muchówek, 3 razy w odstępach co 7 dni;
Oprysk lub podlewanie preparatem mikrobiologicznym Nemapsil Limit (dawkowanie 10 g/5 l wody/100 m²).

Bawełnica topolowa-marchwiana

Bawełnica topolowa-marchwiana (Pemphigus phenax) to mszyca żerująca na topoli i korzeniach marchwi. Szkodnik ten zimuje w spękaniach kory topoli i wiosną żeruje na jej liściach. Na marchew przelatuje w czerwcu i pozostaje tam do września, wydaje do 9 pokoleń. Gdy z topoli przenosi się na marchew ma skrzydła, kolor szary i długość do 2,5 mm. Na marchwi rozwijają się biało-żółte, bezskrzydłe samice. Jesienią mszyca wraca na topolę.

Na korzeniach marchwi pojawiają się liczne kolonie mszyc, które osłania biała, przypominająca bawełnę, watowata, woskowa wydzielina. Mszyce wysysają z marchwi sok, co doprowadza do zahamowania wzrostu, pękania korzeni i zmniejszenia w nich zawartości cukrów. Najwięcej szkody mszyce wyrządzają w sierpniu i wrześniu ale dostrzega się je często dopiero przy zbiorach. Mogą doprowadzić do znacznych strat w plonach.

Zwalczanie bawełnicy topolowo-marchwianej:

Upraw nie należy zakładać w pobliżu topoli;
Jeśli na losowo wyrwanych korzeniach marchwi zauważymy kolonie mszyc, termin zbioru marchwi należy przyśpieszyć aby ograniczyć szkody wyrządzone przez owady;
w pobliżu marchwi sadzić rośliny odstraszające mszyce, takie jak mięta pieprzowa i czosnek.

Mszyce na marchwi

Na marchwi mogą żerować także inne gatunki mszyc. Mszyce wysysają soki roślinne i doprowadzają do osłabienia wzrostu marchwi. Przenoszą wiele chorób wirusowych a spadź przez nie wytwarzana jest pożywką dla grzybów sadzakowych.

Mszyce na marchwi

Mszyca głogowo-marchwiana dorasta do 3 mm długości, ma zielonkawy kolor z szarym, woskowym nalotem. Żeruje u nasady naci oraz na szyjce korzeniowej. Tworzy się tam „kożuch” pokrywający ziemię dookoła rośliny. Szkodnik ten wysysa soki marchwi doprowadzając do przebarwień i zniekształceń na liściach, korzenie przestają rosnąć i jest w nich mniej cukrów. Plony są słabsze. Ten szkodnik marchwi zimuje na korze głogów a wiosną żeruje na ich liściach (czerwienieją i zwijają się na brzegach). Od połowy maja przelatuje na marchew i żeruje tam do jesieni wydając do 9 pokoleń. We wrześniu wraca na głóg.

Mszyca wierzbowo-marchwiowa wysysa sok z liści, powodując ich zwijanie się, brązowienie i zamieranie. Marchew jest ubrudzona spadzią a korzenie gorzej rosną i są słabo wykształcone. Uskrzydlona mszyca pojawiająca się na marchwi ma kolor czarnozielony i dorasta do ok. 2,7 mm długości. Jaja zimują na różnych gatunkach wierzb a larwy żerują wiosną na pędach wierzby. Uskrzydlone osobniki przenoszą się na marchew i inne rośliny selerowate. Na wierzby wracają jesienią.

Mszyca marchwiana ondulująca żeruje głównie na młodych liściach marchwi, które zwijają się i marszczą. Sprzyja jej słoneczna, ciepła i umiarkowanie wilgotna pogoda. Rośliny wolniej rosną i mogą zamierać. Korzenie są słabo wykształcone. Mszyce bezskrzydłe mają jasnozieloną barwę, brązową głowę i do 1,7 mm długości. Uskrzydlone owady mają czarną głowę oraz czarno-zielony tułów. Jaja mszycy zimują na resztkach marchwi uprawnej lub dzikiej. W czerwcu uskrzydlone osobniki rozpoczynają żerowanie na marchwi uprawnej. Pod koniec lata przenoszą się na żywiciela zimowego.

Jak zwalczać mszyce na marchwi:

Upraw marchwi nie zakłada się w sąsiedztwie głogów, wierzb i roślin selerowatych (pietruszka, seler);
Usuwanie chwastów z rodziny selerowatych i resztek marchwi po zbiorach;
Opryski mydłem potasowym 1-2% stosuje się co kilka dni;
Oprysk preparatami olejowymi np. Emulpar 940 EC lub Agrocover zadusi mszyce;
Można stosować opryski preparatami roślinnymi ze skrzypu polnego, pokrzywy, czosnku, cebuli czy krwawnika pospolitego.

Drutowce w marchwi

Drutowce to larwy chrząszczy sprężykowatych, które uszkadzają części podziemne marchwi. Mają żółtobrązowy kolor, są cienkie i dorastają do 25 mm. Po upadku na grzbiet podskakują jak sprężynki.

Wiosną larwy żerują na nasionach, później na młodych roślinach, które zamierają. W korzeniach marchwi wyjadają miąższ i drążą korytarze. Rośliny słabiej rosną. Porażona tkanka gnije a marchew nie nadaje się do spożycia i przechowywania. Te szkodniki marchwi preferują miejsca wilgotne. Dorosłe osobniki (chrząszcze) uszkadzają nadziemne części roślin.

Chrząszcz Lacon murinus i jego larwa - drutowiec
Fot. Danny Steaven, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Rozwój jednego pokolenia trwa ok. 3 lat. Jaja składane są w glebie, jesienią następuje przepoczwarzanie i wiosną chrząszcze wychodzą z ziemi.

Zwalczanie drutowców w marchwi:

Nie wysiewać marchwi w miejscach, w których widoczne są drutowce;
Można założyć pułapki-przynęty - na głębokości ok. 15 cm zakopuje się buraki lub ziemniaki. Miejsce to zaznacza się np. patykiem. Co kilka dni zagląda się do nich. Złapane szkodniki wraz z przynętą niszczymy;
Wilgotną glebę można podlać lub opryskać środkiem P-Drakol lub preparatami na bazie wrotyczu (np. Wrotycz ProBio Ogród).

Pędraki w marchwi

Pędraki to larwy chrząszczy z rodziny żukowatych, takich jak: chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha), ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha horticola) i guniak czerwczyk (Amphimallus solstitialis).

Pędraki mogą uszkadzać korzenie marchwi
Fot. depositphotos

Białawe, łukowato wygięte larwy chrząszczy mają brązową głowę i 3 pary odnóży. Maksymalnie dorastają do ok. 5 cm długości. Dorosłe osobniki różnią się wyglądem. Żerują na korzeniach wielu gatunków roślin, w tym marchwi. Przez uszkodzenia wnikają grzyby i bakterie, które powodują gnicie korzeni marchwi.

Rozwój chrząszczy trwa do 1-3 lat. Zimują w glebie i żyją na głębokości 25-40 cm. Od kwietnia aż do lipca (w zależności od gatunku) wychodzą na powierzchnię i żerują na drzewach.

Zwalczanie pędraków w marchwi:
- Niszczenie pędraków podczas głębokiego przekopywania ziemi jesienią;
- Wzruszanie ziemi przy słonecznej pogodzie - larwy są wrażliwe na brak wilgoci;
- Wysiew gorczycy lub gryki, które są dla pędraków szkodliwe;
- Oprysk lub podlewanie gleby mikrobiologicznymi preparatami: P-Drakol, Larva Stoper lub gotowym ekstraktem Wrotycz ProBio Ogród.
Rolnice w marchwi

Rolnice to gąsienice nocnych motyli z rodziny sówkowatych. Są szkodnikami wielu gatunków roślin. Na marchwi żerują: rolnica zbożówka (ciemnooliwkowa) rolnica czopówka (brunatnoszara z jasną linią), rolnica gwoździówka (ciemnozielona z rudawą linią) i rolnica panewka (szarozielona lub brązowa). Motyle mają brązowawy tułów i skrzydła z owalnym rysunkiem o rozpiętości do 4,5 cm. Gąsienice po dotknięciu zwijają się. W zależności od gatunku mają różną barwę, 8 par odnóży i długość do 5 cm.

Na marchwi rolnice żerują od wiosny do zbiorów ale trudno je zauważyć, bo za dnia ukrywają się w glebie i wychodzą nocą. Młodsze gąsienice żerują na liściach, pozostawiając na nich odchody, starsze także na korzeniach, wygryzając dziury, czasem na wylot, głównie w górnej części. Potrafią zjeść w całości kilka młodych roślin.

Marchew uszkodzona przez szkodniki
Fot. depositphotos

Gąsienice zimują w glebie na głębokości do 20 cm. Na żer wychodzą wiosną a motyle pojawiają się na przełomie maja i czerwca. Latają wieczorem i nocą. Po ok. 2 tygodniach od złożenia jaj wylęgają się gąsienice. Najwięcej szkody wyrządzają w maju i czerwcu (pierwsze pokolenie rolnic) oraz w sierpniu i wrześniu (pokolenie drugie).

Zwalczanie rolinic w marchwi:
- Rolnice należy zbierać i niszczyć. Podczas przekopywania gleby jesienią część szkodników ginie;
- Usuwanie chwastów, które są pokarmem dla motyli.
Nicienie w marchwi

Największe szkody na marchwi spośród nicieni wyrządza guzak północny ale spotykane są też niszczyk zjadliwy i szpilecznik baldasznik. W wyniku żerowania guzaka na korzeniach marchwi powstają guzowate wyrośla, z których wyrastają korzenie boczne tworzące „brodę”. Samice składają nawet do 1000 jaj, dlatego nicienie te mogą doprowadzić do ogromnych szkód w uprawie.

Nicienie trudno dostrzec, mają od 1-5 mm długości. Młode osobniki wnikają do korzeni marchwi i następnie żerują w miąższu.

Zwalczanie nicieni w marchwi:
- Stosowanie płodozmianu i wprowadzanie do zmianowania zbóż (roślin jednoliściennych), po których uprawie większość nicieni ginie;
- Usuwanie chwastów dwuliściennych, które są roślinami żywicielskimi nicieni;
- Marchew z objawami żerowania należy niszczyć i nie kompostować;
- Do oprysku lub podlewania można użyć środków na bazie wrotyczu (Wrotycz ProBio Ogród), P-Drakol lub Nemapsil Limit.
Monika Chwała

Przeczytaj również:
Opracowano na podstawie:
1. Metodyka integrowanej ochrony marchwi, praca zbiorowa pod red. dr Z. Anyszki, InHort Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2013;
2. Program ochrony marchwi, praca zbiorowa pod red. dr Z. Anyszki, InHort Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2023;
3. K. Wiech, Pędraki, rolnice, drutowce, Działkowiec nr 9/2023, s. 60;
4. K. Woszczyk, Pod roślinami w glebie, Działkowiec nr 5/2023, s. 58-59.