Choroby marchwi - objawy, zdjęcia, zwalczanie

Choroby marchwi mogą porażać zarówno liście jak i korzenie tego warzywa. Zarówno choroby korzeni marchwi, jak i choroby naci marchwi, mogą powodować duże straty w plonach. Czytając ten artykuł dowiesz się jak rozpoznawać choroby marchwi i jakie są ich objawy. Podpowiadamy też najlepsze sposoby na zwalczanie chorób marchwi w uprawie amatorskiej na działkach i w ogrodach.

Choroby marchwi
Fot. depositphotos

Alternarioza naci marchwi

Alternarioza naci marchwi, inaczej określana też jako plamistość naci marchwi, to choroba grzybowa wywoływana przez patogen Alternaria dauci. Na ogonkach liściowych i liściach (zwykle najstarszych) pojawiają się drobne, brązowo czarne plamy, które z czasem łączą ze sobą. Blaszka liściowa żółknie. Porażone liście przestają asymilować i obumierają. Choroba wpływa na pogorszenie jakości plonu i utrudnia zbiór korzeni. Ta choroba naci marchwi często występuje razem z czarną zgnilizną korzeni marchwi.

Zarodniki grzyba wywołującego tę chorobę marchwi przenoszone są z wodą, wiatrem, mogą znajdować się też na narzędziach. Zimują w podłożu i na resztkach roślin. Chorobie sprzyja ciepła i deszczowa pogoda, wysoka wilgotność i temperatura 20-30°C.

Do oprysku przeciwko alternariozie naci marchwi stosować można preparaty Amistar 250 SC oraz Scorpion 325 SC.

Alternarioza naci marchwi
Fot. Gerald Holmes, Strawberry Center, Cal Poly San Luis Obispo, CC BY-NC 3.0 US, Bugwood.org

Sposobem na ograniczenie występowania tej choroby jest też późniejszy wysiew marchwi. Okres wegetacji jest wtedy skrócony co ogranicza proces starzenia się dolnych liści.

Mączniak prawdziwy baldaszkowatych

Mączniak prawdziwy baldaszkowatych to choroba wywoływana przez grzyb Erysiphe heraclei. Objawy tej choroby marchwi widoczne są na ogonkach liściowych i najmłodszych liściach - pojawiają się pojedyncze, białe plamy mączystego nalotu z drobnymi, czarnymi zarodnikami grzyba. Z czasem plamy rozszerzają się a liście żółkną i zamierają. Wzrost rośliny zostaje zahamowany, przez co plony są mniejsze.

Mączniak prawdziwy baldaszkowatych na innej roślinie z rodziny selerowatych
Fot. Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Patogen zimuje na resztkach roślin z rodziny selerowatych (również chwastach). Zarodniki przenoszone są z wiatrem, mogą rozprzestrzeniać się z zakażonymi nasionami marchwi. Tej chorobie marchwi sprzyjają ciepłe, suche dni oraz wilgotne noce lub poranne mgły. Podczas wilgotnych i chłodnych dni może dojść do wtórnego zakażenia przez inne grzyby i bakterie.

Stosowanie oprysku wywarem ze skrzypu polnego może ograniczyć ryzyko pojawienia się choroby. 1 kg świeżego ziela (200 g suszu) zalewamy 10 litrami wody i odstawiamy na 24 godziny. Całość gotujemy przez 30 minut. Po ostudzeniu przecedzamy i rozcieńczamy z wodą w stosunku 1:3.

Spośród gotowych preparatów grzybobójczych polecamy przede wszystkim naturalny preparat Limocide, który produkowany jest na bazie olejku pomarańczowego. Doskonale nadaje się on do zwalczania mączniaka na marchwi w ogrodach przydomowych i działkowych, w których unikamy stosowania chemicznych środków ochrony roślin.

Chemicznymi środkami grzybobójczymi, które można użyć do zwalczania mączniaka na marchwi są Amistar 250 SC oraz Scorpion 325 SC.

Mokra zgnilizna korzeniowych

Mokra zgnilizna korzeniowych wywoływana jest przez bakterie Pectobacterium carotovorum subsp. Carotovorum, które bytują w glebie lub skażonej wodzie. Bakterie przedostają się przez zranienia powstające np. przy obcinaniu naci.

Na początku pojawiają się małe wodniste plamki, z czasem powiększają się a korzeń marchwi staje się gąbczasty, śluzowaty i miękki. Porażona tkanka ma kolor kremowy i cuchnie. Skórka korzenia może pozostać nieuszkodzona.

Infekcja najszybciej rozwija się przy wysokiej wilgotności powietrza i w temp. 18-30°C. Pod koniec okresu wegetacji lub podczas przechowywania może powodować gnicie korzeni marchwi. Nie istnieją obecnie preparaty do zwalczania tej choroby. Porażone korzenie trzeba utylizować.

Parch zwykły marchwi

Parch zwykły marchwi jest chorobą wywoływaną przez bakterię Streptomyces scrabies, która bytuje na rozkładających się resztkach i poraża również inne warzywa. Młode korzenie są przewężone w miejscu porażenia, starsze w górnej części mają skorkowaciałe, pierścieniowe, brunatne plamy.

Choroba występuje zwykle na glebach świeżo wapnowanych, lekkich i suchych. Sprzyja jej przenawożenie azotem i zbyt mała ilość wody w podłożu. Aby ograniczyć ryzyko pojawienia się parcha marchwi należy przestrzegać zasad profilaktyki.

Rizoktonioza marchwi

Rizoktonioza marchwi to choroba grzybowa wywoływana przez patogeny występujące w glebie - Rhizoctonia carotae i Helicobasidium purpureum. Małe zagłębienia z jasną grzybnią przypominające kratery z czasem powiększają się. Grzybnia zmienia kolor na żółtawy, na jej powierzchni pojawiają się sklerocja o czarnobrązowej barwie. Purpurowo-czarne zlewające się plamy powoduje grzyb Helicobasidium purpureum. Porażone miejsca gniją a marchew nie nadaje się do spożycia.

Rizoktonioza marchwi
Fot. Rasbak, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Objawy pojawiają się na korzeniach marchwi przed zbiorami lub w czasie przechowywania. Choroba najszybciej rozwija się w temp. 9-12°C ale na mokrych korzeniach i przy wysokiej wilgotności rozwija się też w temp. 0°C. Występuje zwykle razem z mokrą zgnilizną korzeni. W walce z tą chorobą można wspomagać się preparatem Dagonis, który posiada rejestrację do zwalczania kilku różnych chorób marchwi. Niestety dozwolony jest do stosowania wyłącznie przez użytkowników profesjonalnych.

Szara pleśń

Szara pleśń to powszechnie występująca choroba grzybowa wywoływana przez patogen Botrytis cinerea. Pierwsze objawy choroby to brunatne, wodniste plamy, na których z czasem pojawia się szary, pylisty nalot grzybni z czarnymi sklerocjami (forma przetrwalnikowa grzyba). Porażona marchew gnije i w przechowalni zakaża sąsiednie korzenie.

Szara pleśń pojawia się zwykle pod koniec okresu wegetacji albo na początku przechowywania marchwi. Porażone korzenie nie nadają się do konsumpcji. Ta choroba marchwi najszybciej rozwija się w temp. 5-20°C przy wysokiej wilgotności powietrza ale może doprowadzić do gnicia marchwi także w temp. 0°C. Grzyb zimuje na resztkach roślin i w glebie a zarodniki przenoszone są z powietrzem i wodą. Korzenie uszkodzone mechaniczne i przesuszone są bardziej podatne na infekcję.

W zwalczaniu tej choroby marchwi pomocne mogą być: biologiczny środek Polyversum WP oraz preparat Switch 62,5 WG.

Zgnilizna twardzikowa

Zgnilizna twardzikowa na marchwi wywoływana jest przez grzyb Sclerotinia sclerotiorum, którego formy przetrwalnikowe mogą przetrwać w ziemi nawet 8 lat. Są one źródłem pierwotnych infekcji. Zarodniki są przenoszone przez wiatr i wodę.

Optymalne warunki do rozwoju infekcji są w maju i czerwcu w temperaturze 16-22°C i przy wysokiej wilgotności. Objawy pojawiają się pod koniec okresu wegetacji lub w czasie przechowania korzeni marchwi. U podstawy liści lub przy nasadzie ogonków liściowych widoczne są ciemnobrązowe, wodniste plamy. Na korzeniach pojawia się obfity, biały nalot grzybni z czarnymi zarodnikami. Liście marchwi żółkną i gniją.

Do oprysku po wystąpieniu pierwszych objawów można użyć preparatu Switch 62,5 WG.

Dlaczego marchew czernieje

Czarne plamy na korzeniach marchwi mogą być objawem chorób grzybowych takich jak: czarna zgnilizna korzeni, ryzoktonioza marchwi czy plamistość zgorzelowa korzeni marchwi. Takiej marchwi nie powinno się spożywać. Dbanie o dobre warunki uprawy i przechowywania, przestrzeganie zasad płodozmianu warzyw i unikanie przenawożenia azotem ograniczą ryzyko występowania tych chorób.

Dlaczego marchew czernieje?
Fot. depositphotos

Dlaczego marchew kwitnie

Marchew jest warzywem dwuletnim. W pierwszym roku wytwarza korzeń, w drugim (jeśli pozostanie na grządce) kwiatostany. Jednak zdarza się, że marchew kwitnie już w pierwszym roku uprawy. Dłuższe okresy niskich temperatur wiosną (poniżej 10°C), w początkowym okresie wzrostu, mogą doprowadzić do jarowizacji marchwi, czyli pojawienia się pędów kwiatostanowych (nazywanych pośpiechami). Marchew, która zakwitnie nie nadaje się do spożycia, jest twarda i łykowata.

Dlaczego marchew ma kilka korzeni

Zniekształcenia i rozwidlenia korzeni marchwi mogą być spowodowane przez różne czynniki. Jednym z powodów jest zbyt gęsty wysiew nasion w glebie zbitej i zbyt suchej. Takie warunki doprowadzają do uszkodzenia korzenia palowego w początkowym etapie wzrostu. Aby tego uniknąć zalecane jest głębokie spulchnienie gleby przed wysiewem lub uprawianie marchwi na redlinach oraz regularne nawadnianie.

Do zniekształceń korzeni marchwi może dojść także na skutek uszkodzeń mechanicznych spowodowanych przy spulchnianiu gleby i przez szkodniki marchwi, takie jak: nicienie, połyśnica marchwianka). Dlatego powinno się stosować płodozmian. Wysiew własnoręcznie zebranych nasion marchwi odmian typu F1, które nie powtarzają cech rośliny matecznej, także może być powodem nietypowego wyglądu korzeni.

Dlaczego marchew nie rośnie

Wszelkie odstępstwa od optymalnych warunków uprawy mogą wpłynąć na ograniczenie wzrostu marchwi. Marchew najlepiej rośnie w glebie przepuszczalnej, lekkiej, piaszczysto-gliniastej i bogatej w próchnicę. Warzywo to nie lubi nadmiernej wilgotności i przesuszenia podłoża. Największe zapotrzebowanie na wodę marchew ma około 2 miesiące przed zbiorem. Wrażliwa na suszę jest również w trakcie wschodów. Źle rośnie w glebie zbitej, gliniastej i świeżo wapnowanej. Nie powinno się jej uprawiać w pierwszym roku po oborniku.

Wzrost marchwi może być także zahamowany przez choroby takie jak: mączniak prawdziwy baldaszkowatych czy alternarioza naci marchwi, powodujące porażenie liści, które gdy są porażone, przestają asymilować i obumierają.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Dlaczego marchew jest gorzka
• Odmiany marchwi do uprawy amatorskiej
• Jak przechowywać marchew na zimę. W domu czy w piwnicy?
• Warzywa korzeniowe - charakterystyka, przykłady, lista gatunków i odmian

Opracowano na podstawie:
1. Metodyka integrowanej ochrony marchwi, praca zbiorowa pod red. dr Z. Anyszki, InHort Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2013;
2. Program ochrony marchwi, praca zbiorowa pod red. dr Z. Anyszki, InHort Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2023;
3. Metodyka integrowanej produkcji marchwi, praca zbiorowa pod red. prof. dr hab. F. Adamickiego, PIORIN, Warszawa 2020.