Skrzyp polny - właściwości lecznicze i zastosowanie w ogrodnictwie

Dla wielu ogrodników skrzyp polny (Equisetum arvense) to przede wszystkim powszechnie występujący i trudny do zwalczenia chwast wieloletni. Ale to, co jedni przeklinają i zwalczają, dla innych jest błogosławieństwem. Pędy skrzypu są bowiem cennym surowcem zielarskim. Skrzyp ma też zastosowanie w ogrodnictwie ekologicznym, gdyż możemy przygotowywać z niego preparaty do zwalczania chorób i szkodników roślin.

Skrzyp polny jest cennym surowcem zielarskim, posiada liczne właściwości lecznicze
Fot. depositphotos

Skrzyp polny - właściwości, działanie lecznicze

Ziele skrzypu polnego zawiera wiele soli mineralnych, w tym cenną krzemionkę, kwasy organiczne, flawonoidy, karotenoidy, saponiny, fitosterole i witaminę B1. Tym właśnie substancjom zawdzięczamy zdrowotne właściwości skrzypu, który jest wykorzystywany w leczeniu chorób układu moczowego (krzemionka zawarta w skrzypie zapobiega powstawaniu kamieni w układzie moczowym) i miażdżycy.

Wykorzystuje się również moczopędne i przeciwzapalne właściwości skrzypu polnego. Ziele skrzypu bywa wykorzystywane do kąpieli przy bólach korzonkowych i reumatycznych. Napar ze skrzypu polnego stosuje się do mycia skóry zmęczonej, starzejącej się i trudnej w pielęgnacji, ma on właściwości ujędrniające skórę. Wywar ze skrzypu służy zaś do przygotowywania płukanek do włosów.

Skrzyp polny - świeże ziele, susz i napar ze skrzypu
Fot. depositphotos

Skrzyp polny - pędy płonne i pędy zarodnionośne

Skrzyp polny jest rośliną wieloletnią, dorastającą do 40 cm wysokości. Wytwarza dwa rodzaje pędów - pędy zarodnionośne i pędy płonne. Umiejętność ich odróżnienia jest bardzo ważna, gdyż surowcem zielarskim są jedynie pędy płonne.

Pędy zarodnionośne skrzypu polnego - są soczyste, wzniesione i nierozgałęzione, o zabarwieniu jasnobrunatnym lub czerwonawym. Na szczycie każdego takiego pędu znajduje się jeden brunatny, tępo zakończony kłos zarodnionośny o długości 1,5-3 cm. Wiosną, od marca do maja, w kłosach wytwarzają się zarodniki, a po ich dojrzeniu kłosy te obumierają.

Pędy płonne skrzypu polnego - są zaś zielone i okółkowo rozgałęzione, szorstkie i żeberkowane, pokryte liśćmi, nie ma na nich zaś kłosów zarodnionośnych. Przypominają swoim kształtem gęsto rozgałęzione choinki. Rozwijają się pod koniec wiosny, po zaschnięciu pędów zarodnionośnych, i pozostają na roślinie aż do jesieni.

Skrzyp polny - pędy zarodnionośne (po lewej) i pędy płonne (po prawej).
Jako surowiec zielarski zbieramy wyłącznie pędy płonne skrzypu
Fot. Kropsoq/Sten Porse, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons.

Skrzyp polny - jak i kiedy zbierać?

Pędy płonne skrzypu polnego można zbierać przez całe lato ale najcenniejsze jako surowiec zielarski są te, zebrane od połowy lipca do końca sierpnia. Wówczas bowiem występuje w nich największe stężenie kwasu krzemowego, odpowiedzialnego za lecznicze właściwości skrzypu polnego.

Warto wiedzieć także, że dzięki wysokiej zawartości krzemionki pędy skrzypu przy rozcieraniu charakterystycznie skrzypią i od tego dźwięku wywodzi się nazwa tej rośliny.

Pędy płonne skrzypu ścina się bez dolnej części brunatnej, na wysokości 10-15 cm. Zebrane pędy należy suszyć pod przykryciem, tak aby nie straciły zielonej barwy.

Uwaga!
Zbierając skrzyp polny, nie pomyl go ze skrzypem błotnym, który jest trujący. Skrzyp błotny wytwarza pędy płonne z umieszczonymi na ich szczycie pędami zarodnionośnymi.

Skrzyp polny - zastosowanie w ogrodnictwie, opryski

Ziele skrzypu polnego ma też zastosowanie w ogrodnictwie. Zbierając ziele skrzypu, samodzielnie możemy przygotować opryski ze skrzypu polnego przeciwko szkodnikom i chorobom roślin.

Gnojówka fermentująca ze skrzypu polnego

Jednym z najczęściej wykorzystywanych preparatów jest gnojówka fermentująca ze skrzypu polnego. Jest to doskonały oprysk przeciwko szkodnikom roślin.

Przygotowanie: 1 kg świeżego ziela skrzypu (lub 200 gram ziela suszonego) wymieszać z 10 litrami wody i pozostawić na 4-5 dni do fermentacji. Przed zastosowaniem na rośliny, gnojówkę fermentującą ze skrzypu należy bardzo mocno rozcieńczyć z wodą (w stosunku 1:50).

Zastosowanie: po rozcieńczeniu preparat można stosować do opryskiwania roślin w dni pogodne, najlepiej przed południem. Zwalcza takie szkodniki jak mszyce, przędziorki, miseczniki, tarczniki.

Zbiór ziela skrzypu polnego
Fot. depositphotos

Wyciąg ze skrzypu polnego

W przypadku wystąpienia mszyc, interwencyjnie można zastosować też nierozcieńczony wyciąg ze skrzypu.

Przygotowanie: 1 kg świeżego ziela skrzypu lub 200 g suszu i zalewamy 10 litrami wody ale odstawiamy tylko na 12 godzin.

Zastosowanie: tak przygotowaną cieczą opryskujemy rośliny zaatakowane przez mszyce. Opryski wykonuje się w dzień pogodny i bezwietrzny, bez deszczu, unikając silnego nasłonecznienia.

Przygotowanie wyciągu ze skrzypu polnego
Fot. depositphotos

Gnojówka przefermentowana ze skrzypu polnego

Wyżej wymienione gnojówka fermentująca oraz wyciąg ze skrzypu to bardzo często polecane domowe sposoby na mszyce i inne szkodniki roślin. Ale skrzyp polny może pomóc też w zwalczaniu chorób grzybowych roślin. Tutaj przydatna okaże się gnojówka ze skrzypu polnego poddana pełnej fermentacji.

Przygotowanie: 1 kg świeżego ziela skrzypu (lub 200 gram ziela suszonego) zalać 10 litrami wody i pozostawić na jeden do dwóch tygodni, czekając aż zakończy się fermentacja. Znakiem, że gnojówka jest już gotowa, czyli w pełni przefermentowana, będzie zniknięcie piany wydzielanej w czasie fermentacji.

Zastosowanie: gnojówka ze skrzypu rozcieńczona z wodą w stosunku 1:4 służy do podlewania roślin (podlewamy bezpośrednio na glebę pod roślinami). Można ją stosować kilkakrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego. Ma działanie ogólnie wzmacniające rośliny i uzdrawiające glebę.

W rozcieńczeniu 1:5 gnojówką ze skrzypu można opryskiwać rośliny i glebę wokół nich przeciwko chorobom grzybowym odglebowym i mączniakowi prawdziwemu. Aby opryski były skuteczne, należy je powtarzać co 3 dni przez okres co najmniej 3 tygodni. Na oprysk wybieramy dni pogodne, najlepiej przed południem.

Wywar ze skrzypu polnego

Jeszcze szersze zastosowanie w zwalczaniu chorób grzybowych roślin ma wywar ze skrzypu polnego, który pomoże walczyć z tak uciążliwymi chorobami roślin sadowniczych, jak parch jabłoni i gruszy oraz kędzierzawość liści brzoskwini.

Przygotowanie: 1 kg świeżego ziela lub 200 g suszu zalewamy 10 litrami wody i odstawiamy do następnego dnia (na 24 godziny). Potem całość gotujemy i podtrzymujemy na małym ogniu przez 30 minut. Po ostudzeniu należy przecedzić i rozcieńczyć z wodą w stosunku 1:3 (uwaga - niektóre poradniki zalecają rozcieńczenie 1:4).

Zastosowanie: tak przygotowanym preparatem opryskuje się rośliny przeciwko takim chorobom jak: szara pleśń, mączniak prawdziwy i rzekomy, rdze, parch jabłoni, kędzierzawość liści brzoskwini. Podobnie jak w przypadku oprysków gnojówką ze skrzypu, dla uzyskania pełnej skuteczności, opryski ze skrzypu trzeba powtarzać co 3 dni przez co najmniej 3 tygodnie.

Gotowe opryski ze skrzypu polnego

Aby samodzielnie przygotować opryski ze skrzypu polnego, musimy najpierw samodzielnie zebrać ziele skrzypu lub kupić ziele suszone. Potem trzeba przejść cały proces przygotowań, zaś w przypadku gnojówek- wiele dni czekać na fermentację.

Dla wielu osób może być to zbyt trudne i czasochłonne. Na szczęście w sklepach ogrodniczych są już dostępne gotowe opryski ze skrzypu polnego, takie jak np.:

• Oprysk ze skrzypu polnego ProBio Ogród (wydajny koncentrat do rozcieńczenia wodą, polecany do ogrodów);
• Oprysk ze skrzypu polnego SKRZYPAL Spray (preparat w pojemniku z opryskiwaczem, nie wymaga rozcieńczania, polecany do małych upraw domowych, na balkonach i tarasach).

Przeczytaj również:

• Jak zwalczyć skrzyp polny w ogrodzie?
• Gnojówka, wywar, napar - ekologiczne środki ochrony roślin
• Mniszek lekarski - opis, zastosowanie, właściwości, przepisy
• Pokrzywa - właściwości, zastosowanie w nawożeniu i ochronie roślin