Mszyce - zwalczanie w ogrodach

Mszyce stanowią jedną z najliczniejszych i najbardziej zróżnicowanych grup wśród owadów zagrażających naszym roślinom. Pluskwiaki te można znaleźć na różnorodnych roślinach, zarówno w ogrodach ozdobnych, jak i warzywno-owocowych, a także na kwiatach balkonowych i domowych. Warto zatem poznać najlepsze sposoby na zwalczanie mszyc, zarówno te naturalne, bezpieczne dla środowiska, jak i wysoce skuteczne owadobójcze opryski na mszyce, wśród których również znajdziemy środki bezpieczne np. dla pszczół.

Mszyce na roślinach ogrodowych zazwyczaj pojawiają się bardzo licznie, w dużych skupiskach
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl

Mszyce - jak je rozpoznać?

Pospolite spotykane w ogrodach mszyce każdemu kojarzą się z małym (ok. 1-2 mm), zielonym i bezskrzydłym owadem, o charakterystycznym wrzecionowatym ciele. Jednak jest to tylko jedna z form, w jakich występują. Wygląd mszyc może się znacznie różnić w zależności od rodzaju żywiciela, na którym żerują oraz fazy rozwoju.

Podstawową różnicą pomiędzy poszczególnymi rodzajami mszyc jest zabarwienie ciała. Ciałą mszyc mogą przypierać następujące barwy:

czarne (np. mszyca burakowa),
białe (obiałka korowa),
jasnożółte (mszyca różano-trawowa, mszyca malinianka),
ciemno seledynowe (mszyca bzowa),
pomarańczowe lub różowe (mszyca kwaśnicowa),
granatowe (mszyca porzeczkowa).

Niektóre mszyce posiadają dodatkowo wzorek na grzbiecie (np. zrostek brzozowy). W zależności od fazy rozwoju są bezskrzydłe lub uskrzydlone.

Większość mszyc wytwarza rozmaite substancje. Najczęściej jest to lepka wydzielina (rosa miodowa, spadź), będąca produktem ubocznym spożywanego pokarmu. Przywabia ona mrówki, dla których jest przysmakiem. W w zamian za ten słodki nektar, mrówki bronią mszyce przed drapieżnikami. Wydzielana przez mszyce spadź sprzyja też niestety występowaniu infekcji grzybowych na roślinach.

Zwalczanie mrówek w ogrodzie
Mrówki pełnią ważną rolę w przyrodzie. Jednak gdy mrówek w ogrodzie jest zbyt dużo, gromadnie wędrują po roślinach lub przechodzą do naszych domów, ich zwalczanie staje się koniecznością. Poznaj najlepsze sposoby aby pozbyć się mrówek! Więcej...

Niektóre mszyce wytwarzają substancję przypominającą biały, wełnisty puch na igłach lub pędach zaatakowanej rośliny (obiałka korowa, ochojnik świerkowo-modrzewiowy) lub też na korzeniu (bawełnica osikowo-jałowcowa). Pod taką osłoną szkodniki spokojnie żerują w całym okresie wegetacji.

W sprzyjających warunkach mszyce bardzo szybko się rozmnażają, tworzą kolonie, a z czasem migrują na kolejne rośliny.

Cykl rozwojowy mszycy jest dość ciekawy. Szkodnik ten może rozmnażać się w dwojaki sposób:

płciowo (osobniki męskie i żeńskie - uskrzydlone);
za pomocą dzieworództwa (bez zapłodnienia - tylko nieuskrzydlone samice).

Dojrzałość rozrodczą mszyca osiąga już po kilku dniach. Owad uskrzydlony może mieć inną barwę niż jego larwa (np. obiałka korowa - uskrzydlona postać jest czarna, a larwa jest biała).

Mszyca burakowa na pędzie róży
Fot. ©Katarzyna Józefowicz

Pierwsze rozmnażanie mszycy, w którym bierze udział samica i samiec, odbywa się pod koniec okresu wegetacyjnego i prowadzi do złożenia jaj zimujących. Zimę przetrwają zwykle tylko jaja zapłodnione i to też nie wszystkie. Jaja są malutkie, ciemne i błyszczące. Mszyca składa je w pobliżu pąków lub innych dogodnych miejscach na roślinie.

Ta informacja jest istotna dla procesu zwalczania mszyc w ogrodach, bo jednymi z bardzo ważnych zabiegów są olejowe opryski wykonywane na przedwiośniu, których celem jest zniszczenie zimujących jaj mszycy.

Wiosną z jaj rozwijają się larwy mszyc i te przez okres wegetacji bardzo intensywnie rozmnażają się przez dzieworództwo. Mogą w tym czasie wydać nawet kilka pokoleń. W pewnym okresie w koloni zaczynają pojawiać się uskrzydlone osobniki męskie i żeńskie, ponownie rozpoczynając rozmnażanie płciowe przed okresem zimowym.

Bawełnica korówka na jabłoni
Fot. forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Istnieje też istotna zależność mszyc od roślin, na których żerują. Pod tym względem mszyce możemy podzielić na dwie grupy:

mszyce jednodomowe, które do całego cyklu rozwojowego potrzebują jedynie tej rośliny, na której żerują;
mszyce dwudomowe, które część swojego cyklu rozwojowego spędzają na jednej roślinie, a następnie przechodzą na następną.

Nazwa polska określająca daną mszycę, zazwyczaj podpowiada czy jest to mszyca jedno- czy dwudomowa. Np. zrostek jodłowy żeruje wyłącznie na pędach i igłach jodeł, spędzając na tej roślinie cały swój cykl życiowy. Na jodłach również składa jaja i zimuje.

Przykładem mszycy dwudomowej jest mszyca głogowo-marchwiana. Zimowym żywicielem (pierwotnym) jest dla niej głóg, jednak wiosną bardzo szybko go opuszcza i przenosi się na żywiciela wtórnego, jakim są rośliny selerowate (np. marchew) i na nim żeruje przez kilka pokoleń. Następnie pod koniec lata część owadów, uskrzydlonych samic i samców, przenosi się znów na żywiciela pierwotnego, gdzie samice znoszą zapłodnione jaja na okres zimy i zamykają w ten sposób cykl rozwojowy.

Istnieją niestety też wyjątki w nazewnictwie mszyc. Przykładowo mszyca burakowa żeruje nie tylko na burakach, ale też na wielu innych roślinach, a zimuje na żywicielu pierwotnym, którym jest m. in. trzmielina.

Rozwojowi mszyc dwudomowych sprzyja złe sąsiedztwo roślin będących dla tych szkodników żywicielami. Dlatego warto przyjrzeć się dokładnie szkodnikowi, który zagroził naszej roślinie, sprawdzić z jakim rodzajem mszycy mamy do czynienia, a następnie zapoznać się z jej upodobaniami.

Poszukując odpowiedzi, w pierwszej kolejności kierujmy się nazwą rośliny, na której znajdujemy mszyce, a dopiero później szukajmy cech dodatkowych. Do czego nam to posłuży? Otóż wiedząc o tym, jakie rośliny są żywicielami pierwotnymi mszycy, możemy je usuwać z bliskiego sąsiedztwa (np. chwasty) lub pamiętać o zastosowaniu we właściwym czasie odpowiedniego preparatu do ochrony na ten właśnie gatunek rośliny żywicielskiej.

Wyrośla w formie galasów na gałązkach iglaków to również efekt bytowania mszyc - ochojników
Fot. Aleksandra Dziugan-Smoleń

Objawy żerowania mszyc

Lista uszkodzeń, zniszczeń czy deformacji, jakie są udziałem mszyc jest dość długa. Zaatakowane rośliny często mają osłabioną odporność na niskie temperatury. Oczywiście wszystkie mszyce wysysają soki z roślin. Osłabiają tym samym wzrost rośliny, uszkadzają jej tkankę. To może prowadzić do powstania nekroz, chloroz czy skorkowaceń, a czasem przenoszone są też wirusy.

Niekiedy mszyce tworzą dla siebie schronienia, które szpecą wygląd rośliny. Przykłady takich kryjówek mszyc to:

galasy na pędach iglaków (mszyce ochojnikowate),
skręcone spiralnie wyrośla na ogonkach liściowych (przerostek skrętnik),
wyrośla na liściach w kształcie czerwonych wypustek (bawełnica wiązowo-turzycowa),
czerwono zabarwione wybrzuszenia blaszki liściowej (mszyca porzeczkowo-czyściecowa).

Liście, na których żerują mszyce, nierzadko są poskręcane, posiadają odbarwienia, a czasem opadają na ziemię, nawet nie zmieniając barwy. Igły modrzewi oraz świerków żółkną i wyginają się (ochojnik modrzewiowo-świerkowy). Mszyce osłabiają też rozwój pąków, powodują deformację zawiązków owocowych, czasem zamieranie pędów lub pąków.

Na słodkiej spadzi wydzielanej przez mszyce rozwijają się grzyby sadzakowate, które utrudniają roślinie fotosyntezę.

Z powodu tak licznych szkód wyrządzanych przez mszyce oraz tak licznego ich występowania, należy dbać, by było ich w naszych ogrodach jak najmniej.

Metody zwalczania mszyc możemy podzielić na dwie grupy:

zwalczanie niechemiczne, które polega na zapobieganiu nalotom mszyc i stosowaniu preparatów naturalnych,
zwalczanie chemiczne, w którym do oprysków wykorzystuje się owadobójcze środki ochrony roślin.

Charakterystycznie ułożone w rządek czarne kropeczki na igłach sosny to jaja mszycy miodownicy
Fot. Aleksandra Dziugan-Smoleń

Zwalczanie mszyc - metody naturalne

W zwalczaniu niechemicznym, opartym o metody naturalne, możemy posłużyć się gotowymi preparatami naturalnymi, takimi jak: mydło potasowe o zapachu czosnku, czy naturalny preparat olejowy Agrocover, a także gnojówkami i wyciągami, które możemy sporządzić sami, z takich roślin jak: pokrzywa, mniszek lekarski, czosnek, krwawnik pospolity, wrotycz pospolity.

Sprawdzone przepisy na tego typu preparaty naturalne do samodzielnego przygotowania podajemy w artykule: Gnojówka, wywar, napar - ekologiczne środki ochrony roślin.

Warto wiedzieć!
Do wywarów i wyciągów roślinnych przygotowywanych samodzielnie warto dodawać mydło potasowe w ilości 10-20 g na litr lekko podgrzanej wody. Po rozpuszczeniu mydła i ostudzeniu wody, rozcieńczamy w niej preparat roślinny. Mydło potasowe dodane do preparatów roślinnych tworzy błonkę na powierzchniach opryskiwanych roślin, ułatwiając przyleganie preparatu i wydłużając działanie ochronne.

Do naturalnych metod zwalczania mszyc można zaliczyć też opryski olejowe, które wykonuje się w okresie bezlistnym, zazwyczaj pod koniec zimy lub na przedwiośniu. Celem tych oprysków jest niszczenie jaj zimowych i innych form mszyc zimujących na roślinach. Zaleca się opryskiwanie drzew i krzewów owocowych, liściastych krzewów ozdobnych oraz iglaków. Najczęściej wykonuje się oprysk olejem parafinowym, ale można użyć też gotowe preparaty ogrodnicze oparte na naturalnym oleju roślinnym, takie jak Emulpar 940 EC czy Agrocover.

Znając upodobania mszyc, możemy zadbać o dobre sąsiedztwo roślin w ogrodzie. Przykładowo warzywa z grupy selerowatych należy planować jak najdalej od krzewów głogu (rośliny te atakuje dwudomowa mszyca głogowo-marchwiana). Usuwajmy też chwasty, będące żywicielami mszyc, takie jak np. komosa uwielbiana przez mszycę burakową. Warto natomiast sadzić rośliny odstraszające mszyce, takie jak np. czosnek.

Biedronki to nasi sprzymierzeńcy w walce z mszycami
Fot. pixabay

Pomocne w ograniczaniu mszyc są również owady pożyteczne, dla których mszyce są atrakcyjnym pokarmem. Nalezą do nich pospolicie występujące biedronki, złotooki, pryszczarek mszycojad i wiele innych. Aby przywabić owady pożyteczne, starajmy się uwzględnić w naszym ogrodzie jak najwięcej kwiatów miododajnych. Warto też w ogrodzie wieszać żółte tasiemki, które działają wabiąco na biedronki.

Jeśli jednak chcemy polegać na drapieżnych owadach, nie możemy zniszczyć ich opryskiem owadobójczym. Wstrzymajmy się z nim więc do czasu, kiedy wszystkie inne środki (oparte na metodach naturalnych) zawiodą.

Domowe sposoby na mszyce
Naturalne domowe sposoby na mszyce to rozwiązanie dla wszystkich tych osób, które unikają stosowania chemicznych środków ochrony roślin. W tym artykule przedstawiamy sprawdzone sposoby na mszyce, które pozwolą wykorzystać naturalne substancje powszechnie używane w domu i kuchni. Więcej...

Zwalczanie mszyc - opryski owadobójcze

Sposoby naturalne ochrony roślin przed mszycami sprawdzają się dobrze, o ile stosujemy je zapobiegawczo i regularnie, a także łączymy ze sobą kilka różnych metod (np. wykonujemy opryski olejowe na przedwiośniu, opryski gnojówkami roślinnymi w sezonie i jednocześnie sadzimy rośliny odstraszające mszyce). Gdy jednak na roślinie pojawi się duża liczba mszyc i chcemy zadziałać interwencyjnie, opryski naturalne mogą okazać się niewystarczające. Oczywiście warto najpierw spróbować, ale jeśli mszyce nadal będą żerować na roślinach, konieczne może okazać się sięgnięcie owadobójcze środki ochrony roślin.

Na szczęście i w tej grupie preparatów są takie, które charakteryzują się dużym bezpieczeństwem użycia i potrafią działać selektywnie wyłącznie na zwalczane szkodniki. Przykładem dobrego środka do oprysku przeciwko mszycom jest Sanium System, który charakteryzuje się wysokim profilem bezpieczeństwa wobec pszczół. Jest to możliwe, dzięki zawartości „inteligentnej” substancji czynnej rozpoznającej różnice w budowie receptorów owadów.

Dlaczego warto wybrać Sanium System do oprysku na mszyce:
- zwalcza mszyce i inne szkodniki, a jednocześnie ma bardzo dobry profil bezpieczeństwa dla owadów zapylających,
- jest to środek systemiczny, który działa dłużej niż preparaty o działaniu wyłącznie kontaktowym,
- po wchłonięciu się substancji czynnej do rośliny, jest odporny na działanie warunków atmosferycznych,
- Jako środek systemiczny wraz z sokami krąży po całej roślinie. Zwalcza szkodniki nawet na tych częściach rośliny, które nie zostały opryskane, albo gdy oprysk był zrobiony niedokładnie,
- można go stosować w domu, ogrodzie i w szklarni,
- krótki okres karencji w uprawie warzyw - zaledwie 3 dni
Poza mszycami, Sanium System pozwala też zwalczać inne szkodniki, takie jak: czerwce (tarcznik, wełnowiec, misecznik) oraz mączlik szklarniowy. Poza wydajnym koncentratem do przygotowania roztworu stosowanego za pomocą opryskiwacza ogrodowego, posiada też gotową wersję Sanium AL spray, która idealnie nadaje się do użycia w małych uprawach roślin doniczkowych i balkonowych.

Oczywiście poza Sanium System, istnieje też wiele innych preparatów owadobójczych skutecznych w zwalczaniu mszyc. Jednak nie wszystkie z nich charakteryzują się tak wysokim profilem bezpieczeństwa wobec owadów pożytecznych. Do innych środków owadobójczych polecanych do zwalczania mszyc w ogrodach zaliczyć można: Karate Zeon 050 CS, Deltam, Mospilan 20 SP.

Wykonując opryski na mszyce, pamiętajmy również o żywicielach pierwotnych mszyc dwudomowych. Opryskujmy rośliny żywicielskie wiosną, w odpowiednim dla danej mszycy okresie rozwojowym. Przykładowo - wiosenne opryski trzmieliny, pomogą nam w opanowaniu mszycy burakowej. Pamiętajmy też, żę środki owadobójcze należy stosować ze szczególną ostrożnością, zgodnie z instrukcją ich stosowania.

Katarzyna Józefowicz

Przeczytaj również:

Domowe sposoby na mrówki w ogrodzie
Domowe sposoby na mrówki w ogrodzie to proste i szybkie metody na skuteczne pozbycie się mrówek z naszego trawnika czy roślin. Są łatwo dostępne, ekologiczne i nie powodują dużych strat w naszym portfelu. Więcej...

Szkodniki na tujach - misecznik tujowiec i miodownica cyprysikowa
Problemy w uprawie tui najczęściej wynikają z niewłaściwej pielęgnacji tych roślin lub ataku choroby o podłożu grzybowym. Szkodniki na tujach pojawiają się znacznie rzadziej. Najgroźniejszym z nich jest miecznik tujowiec, który potrafi zniszczyć całą roślinę. Więcej...

Sposoby na osy i szerszenie
Bzz! Bzzz! Bzzzzzz... Osa? Szerszeń? Nie czekaj do lata! Mimo, że to sezon letni jest czasem ich wzmożonych ataków, to pierwszy, potajemny, następuje już w maju. Więcej...