Szkodniki kapusty i ich zwalczanie

Szkodniki kapusty pojawiają się w całym okresie wegetacji warzywa i powodują uszkodzenia liści, całych główek i korzeni. Osłabiają rośliny i bezpośrednio wpływają na jakość plonu. Niektóre z nich mogą spowodować całkowite zamieranie roślin. Poznaj najgroźniejsze szkodniki kapusty i dowiedz się jak skutecznie z nimi walczyć. W identyfikacji sprawcy zniszczeń na kapuście pomogą opisy objawów żerowania i zdjęcia szkodników kapusty. Oto sprawdzone metody na zwalczanie szkodników kapusty.

Szkodniki kapusty. Dziury w liściach wygryzione przez chrząszcze
Fot. pixabay

Śmietka kapuściana

Śmietka kapuściana (Delia radicum) to jeden z najniebezpieczniejszych szkodników kapusty, który uszkadza korzenie tego warzywa. Dorosły osobnik śmietki kapuścianej jest barwy szarej. Swoim pokrojem przypomina nieco muchę domową, jednak jest mniejszy (osiąga długość od 5,5 do 7,5 mm). Larwy zaś są białe, beznogie, o długości 4-6 mm.

Ten często spotykany szkodnik kapusty zimuje w ziemi w stadium poczwarki. Wiosną wylatują muchy, których samice składają jaja w pobliżu kapust lub bezpośrednio na ich szyjce korzeniowej. Wylot muchówek drugiego pokolenia śmietki kapuścianej przypada na drugą połowę lipca. Wylęgłe larwy żerują na zewnątrz korzenia głównego. Korzeń kapusty ciemnieje i pozbawiony jest korzeni bocznych. Larwy śmietki kapuścianej żerują w chodnikach drążonych w tkankach szyjki korzeniowej. Końcowa część uszkodzonego korzenia kapusty jest ciemna i nadgniła, a liście kapusty stają się ołowianoszare i mogą obumierać.

Dorosły owad i larwy śmietki kapuścianej
Fot. Rasbak (larwy) i AfroBrazilian (dorosła muchówka), CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

W ogrodowej uprawie kapusty powinniśmy sięgnąć w pierwszej kolejności po naturalne metody zwalczania śmietki kapuścianki, takie jak:

• uprawa współrzędna kapusty z pomidorami lub selerem,
• nakrycie uprawy siatką o drobnych oczkach 1x1 mm lub 1x1,5mm. Siatka utrudnia muchom przedostanie się do kapusty i złożenie jaj. Okrycie z siatki spełni swoje zadanie, o ile grządka z kapustą zostanie okryta bardzo dokładnie, a brzegi siatki będą idealnie przylegać do ziemi. Siatkę zakładamy od razu po posadzeniu rozsady kapusty na grządce, a zdejmujemy dopiero w okresie zbiorów.
• nakładanie na glebę kołnierzy z tektury osłaniających ziemię wokół szyjki korzeniowej kapusty (w tym celu wycina się z tektury kwadrat o boku długości 15 cm, następnie pośrodku jednego z boków wykonujemy nacięcie do środka kwadratu, a w środku nieco większy otwór aby zmieściła się w nim roślina, następnie wsuwamy to pod kapustę),
• opryski wyciągiem z wrotyczu (300 g świeżego ziela wrotyczu lub 30 g suszonego zalać 10 litrami wody i pozostawić do następnego dnia, po około 24 godzinach rozcieńczyć z wodą w stosunku 1:2 i opryskiwać kapustę). Opryski wrotyczem wykonuje się w okresie lotu muchówek. Zapach wrotyczu zniechęca owady do siadania na kapuście i składania jaj.

Jeżeli w/w metody naturalne okażą się niewystarczające, w ostateczności można sięgnąć po środki ochrony roślin do zwalczania śmietki kapuścianej. Wiosną w okresie oblotu muchówek śmietki kapuścianej, który przypada na okres od końca kwietnia do początku maja, poleca się opryskiwanie roślin z użyciem preparatu Karate Zeon 050 CS. Zalecana dawka dla jednorazowego zastosowania preparatu wynosi 1,2 ml rozpuszczone w 6 litrach wody na 100 m².

Mszyca kapuściana

Mszyca kapuściana (Brevicoryne brassicae) - występujące najczęściej na dolnej stronie liścia bezskrzydłe szkodniki o kolorze zielonkawożółtym, z szaroniebieskim nalotem. Wskutek żerowania mszyc występują na liściach zielonkawobiałe plamy. Silnie opanowana przez szkodniki kapusta ma poskręcane liście i nie zawiązuje główek lub wytwarza główki zniekształcone, słabo rozwinięte. Pośrednia szkodliwość mszycy kapuścianej polega na przenoszeniu chorób wirusowych. Lata ciepłe, bezdeszczowa pogoda i niska wilgotność powietrza sprzyjają rozwojowi mszyc na kapuście.

Mszyca kapuściana
Fot. James Lindsey, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Mszyca kapuściana zimuje w postaci czarnych jaj na resztkach kapusty nieuprzątniętych z grządki lub na roślinach dziko rosnących z rodziny krzyżowych. Wiosną wylęgają się larwy, które ulegają przeobrażeniu w samice bezskrzydłe, dające początek nowym pokoleniom. Mszyce rozwijają się na dolnej stronie liści kapusty i łatwo je rozpoznać.

Naturalne zwalczanie mszycy na kapuście polega na:

• sadzeniu obok kapusty karłowej fasoli (sąsiedztwo fasoli zapobiega wystąpieniu mszycy kapuścianej),
• żółte tablice lepowe umieszczane obok kaputy,
• opryskiwaniu preparatami naturalnymi przygotowanymi samodzielnie, takimi jak: gnojówka lub wyciąg ze skrzypu polnego, wyciąg lub wywar z czosnku lub z cebuli,
• oprysk naturalnym preparatem Emulpar 940 EC,
• usuwanie resztek roślinnych po zakończeniu uprawy, co zmniejsza liczebność szkodnika zimującego na rok następny.

Ewentualne chemiczne zwalczanie mszyc na kapuście należy zacząć w momencie zauważenia szkodników, używając środków o krótkim okresie karencji. Sprawdzi się oprysk środkiem Karate Zeon 050 CS, który stosujemy w dawce 1,2 ml na 6 litrów wody.

Pchełki ziemne na kapuście

Największe szkody w uprawie kapusty wyrządzają pchełki takich gatunków jak: pchełka czarna (Phyllotreta atra), pchełka smużkowata (Phyllotreta nemorum), pchełka czarnonoga (Phyllotreta nigripes). Pchełki ziemne to niewielkie chrząszcze osiągające do 2,5 mm długości. Poruszają się w charakterystyczny skaczący sposób. Te szkodniki kapusty zimują w górnej warstwie gleby, a wiosną opuszczają zimowiska i żerują na młodych roślinach. Pchełki atakują szczególnie kapusty uprawiane z siewu wprost do gruntu. Wyżerają okrągłe lub nieregularne otwory w liściach kapusty. Silnie uszkodzone młode rośliny są zahamowane we wzroście i bardzo często zamierają.

Pchełka smużkowata
Fot. Udo Schmidt, CC BY-SA 2.0, Wikimedia Commons

Naturalne sposoby na pchełki w kapuście:

• okrywanie ziemi wokół kapusty gęstą włókniną. Włóknina musi okrywać ziemię bardzo szczelnie, pozostawiamy tylko otwory na rosnące kapusty,
• sadzenie pomiędzy kapustami sałaty i szpinaku,
• żółte tabliczki lepowe montowane pomiędzy kapustami,
• opryski wywarem z wrotyczu pospolitego (szczególnie polecane w ochronie rozsady kapusty przed pchełkami),
• zraszanie i uklepywanie ziemi wokół kapusty (jedynie nieznacznie ogranicza występowanie pchełek),
• opylanie roślin mączką bazaltową lub ziemią okrzemkową, które zniechęcają pchełki do wgryzania się w liście warzyw.

Ewentualne zwalczanie pchełek środkami ochrony roślin rozpoczyna się natychmiast po zauważeniu objawów żerowania. Wśród środków ochrony roślin, które można wykorzystać do oprysku na te szkodniki kapusty sprawdzą się Karate Zeon 050 CS (stosujemy w dawce 1,2 ml na 6 litrów wody) oraz Deltam (w dawce 4-5 ml na 6 l wody/100 m² uprawy).

Chrząszcze chowacze

Chrząszcze chowacze to szkodniki uszkadzające nadziemne części kapusty. Dorosłe chrząszcze i larwy chowaczy żerują na kapuście w różnych stadiach wzrostu. Najczęściej pojawiają się na tym warzywie: chowacz czterozębny (Ceutorhynchus quadridens) i chowacz brukwiaczek (Ceutorhynchus napi) wyróżniają się największą szkodliwością. Czasem na kapuście spotykany jest też chowacz galasówek (Ceutorhynchus pleurostigma).

Chowacz czterozębny jest ciemnoszarym chrząszczem. Jego larwy są beznożne, białe z brunatną główką. Chrząszcze te wygryzają dziury na liściach kapusty. Dziury widać na blaszkach i ogonkach liściowych, a larwy wgryzają się w łodygę i wyjadają rdzeń. Zaś chowacz brukwiaczek jest popielatym chrząszczem nieco większym od chowacza czterozębnego. Chrząszcze wyjadają wgłębienia na liściach i łodydze, a larwy żerują w wierzchołkach wzrostu, pędach i ogonkach liściowych.

Wiosną chrząszcze wżerają się w niższe partie łodygi kapusty i tam składają jaja. Dookoła jaj narasta żółć, często w wielu miejscach rośliny. Zniszczone stożki wzrostu kapusty nie zawiązują główek.

Do naturalnych sposobów zwalczania chowaczy w kapuście zaliczamy:

• usuwanie zaatakowanych roślin, na których widać żółte wyrośla,
• przy niewielkim porażeniu, zdrapywać pojedyncze narośle żółci,
• obłożyć kapustę ciasnym tekturowym kołnierzem, takim samym jaki wcześniej polecaliśmy do walki ze śmietką kapuścianą.

W ochronie chemicznej kapusty przed chowaczami zaleca się opryskiwanie rozsady na rozsadniku i w razie potrzeby również bezpośrednio po posadzeniu roślin, takimi samymi preparatami jak przy zwalczaniu pchełki, czyli Karate Zeon 050 CS oraz Deltam.

Bielinek kapustnik

Bielinek kapustnik (Pieris brassicae) to motyl o białych skrzydłach, z których przednie opatrzone są dwoma, a tylne jedną czarną plamką. Czarne są również wierzchołki pierwszej pary skrzydeł szkodnika. Ten charakterystyczny wygląd motyla pozwala łatwo go zidentyfikować i zastosować odpowiednie zwalczanie. Gąsienica bielinka kapustnika jest żółtozielona.

Bielinek kapustnik: 1. dorosły motyl, 2. jaja, 3. gąsienica
Fot. pixabay

Wylot motyli odbywa się w maju. Samice składają jaja na chwastach z rodziny krzyżowych i tam odbywa się żer wylęgłych gąsienic. W lipcu po przepoczwarczeniu się wylatują motyle nowej generacji, a samice składają jaja na dolej stronie liści roślin kapustnych. Wylęgłe gąsienice żerują gromadnie, zeskrobując miąższ, a następnie rozchodzą się po całej roślinie i szkieletują liście kapusty, począwszy od wierzchołków.

Zwalczanie bielinka kapustnika polega na:

• ręcznym zbieraniu i likwidowaniu gąsienic,
• sadzeniu kapusty w rzędach na przemian z pomidorami i selerem (czyli tak samo jak przy zwalczaniu śmietki kapuścianej),
• sadzenie koło kapusty ziół odstraszających bielinka, takich jak: hyzop, szałwia lekarska, tymianek, lawenda, majeranek, mięta,
• wykonywaniu ekologicznych oprysków z wrotyczu i bylicy piołun, a także opryski biologicznym preparatem Lepinox Plus.

Sprawdzonym sposobem na zwalczanie gąsienic bielinka kapustnika jest oprysk preparatem Lepinox Plus. Jest to preparat biologiczny zawierający bakterię Bacillus thuringiensis. Bakteria ta infekuje gąsienice bielinka kapustnika sprawiając, że natychmiast przestają żerować, a w krótkim czasie całkowicie obumierają.

Oprysk prepatem Lepinox Plus wykonujemy od razu po zauważeniu gąsienic na kapuście. Lepinox Plus jest bezpieczny dla środowiska, selektywny wobec owadów pożytecznych, dozwolony do stosowania w ogrodach ekologicznych. Preparat do zastosowań amatorskich w ogrodach jest sprzedawany w saszetkach po 10g. Saszetkę taką należy rozpuścić w 5 litrach wody, a zatem jest to dopasowane do najpopularniejszej pojemności opryskiwacza ogrodowego.

Te wszystkie zalety sprawiają, że Lepinox Plus to najlepszy preparat do zwalczania gąsienic bielinka w kapuście na terenie ogrodów przydomowych i działkowych.

Chemiczne zwalczanie bielinka kapustnika polega na opryskiwaniu kapusty w okresie żerowania młodych stadiów gąsienic z użyciem środków o krótkim okresie karencji. Można używać tych samych preparatów, które służą do zwalczania mszycy kapuścianej, czyli np. wspomnianego wcześniej Karate Zeon 050 CS w dawce 1,2 ml na 6 litrów wody.

Tantniś krzyżowiaczek
Fot. Bj.schoenmakers, Public Domain, Wikimedia Commons

Tantniś krzyżowiaczek

Tantniś krzyżowiaczek (Plutella xylostella) to szkodnik kapusty, który podobnie jak bielinek kapustnik jest motylem. Gąsienice tantnisia żerują od połowy lata do późnej jesieni. Są zielone z czarnymi głowami. Na liściach kapusty widać wtedy drobne, okrągławe, często nieregularne okienka, powstałe wskutek zeskrobania dolnej skórki i miąższu. W miarę wzrostu liści skórka górna, pokrywająca okienka, pęka i tworzą się dziury. Tantnisia krzyżowiaczka zwalczamy identycznie jak bielinka kapustnika, stosując biologiczny preparat Lepinox Plus lub chemiczny oprysk Karate Zeon 050 CS.

mgr inż. Joanna Białowąs

Przeczytaj również:

Domowe sposoby na szkodniki kapusty
Domowe sposoby na szkodniki kapusty to świetny sposób aby uniknąć stosowania środków ochrony roślin i wyhodować na działce zdrowe, nieskażone chemią kapuściane główki. Poznaj 5 domowych sposobów na szkodniki kapusty, które sprawdzą się w Twoim ogrodzie! Więcej...

Kiła kapusty. Objawy i zwalczanie
Kiła kapusty jest najgroźniejszą chorobą roślin kapustnych w Polsce. Poraża większość roślin uprawnych i chwastów z rodziny krzyżowych. Zobacz jak rozpoznać objawy kiły kapusty i w jaki sposób ochronić warzywa przed tą chorobą. Oto najlepsze sposoby na zwalczanie kiły kapusty oraz polecane opryski! Więcej...

Kapusta pekińska. Właściwości, odmiany i uprawa na działce
Ze względu na bogate właściwości odżywcze kapusty pekińskiej oraz możliwość uprawy jako rośliny poplonowej zasługuje ona na większe zainteresowane. Zobacz jak wygląda uprawa kapusty pekińskiej na działce oraz które odmiany kapusty pekińskiej wybrać. Podpowiadamy jak uzyskać smaczną kapustę pekińską z własnej uprawy! Więcej...