Tantniś krzyżowiaczek. Zwalczanie ekologiczne i opryski

Tantniś krzyżowiaczek (Plutella xylostella) to niewielki motyl będący szkodnikiem warzyw kapustnych, takich jak kapusta głowiasta, brokuł, kalafior czy jarmuż. Szkodliwe są gąsienice tantnisia krzyżowiaczka, które mogą wygryzać dziury w liściach warzyw kapustnych od czerwca do września. Poznaj sposoby na ekologiczne zwalczanie tantnisia krzyżowiaczka w ogrodzie przydomowym i na działce. Polecamy najlepsze opryski na tego szkodnika kapusty.

Tantniś krzyżowiaczek - dorosły motyl
Fot. Bj.schoenmakers, Public Domain, Wikimedia Commons

Jak wygląda tantniś krzyżowiaczek?

Tantniś krzyżowiaczek to niewielki motyl o szarobrązowych skrzydłach rozpiętości 15-18 mm i ciele długości ok. 8 mm. Przednia para skrzydeł jest jasnobrązowa z jasną linią w tylnej części. Tylne skrzydła są szare i mają na brzegu długą strzępinę. Dorosłe motyle tantnisia krzyżowiaczka można obserwować od maja do września, a w ciągu roku w naszym klimacie może wylęgnać się od 3 do 4 pokoleń tego szkodnika.

Samice tantnisia krzyżowiaczka na dolnej części liści chwastów i warzyw kapustnych składają żółte, owalne jajeczka o długości do 0,5 mm. Zazwyczaj jaja są zgrupowane w ilości około 200 sztuk wzdłuż nerwu liścia.

Z jaj wylęgają się zielone gąsienice z wyraźnie ciemniejszą głową. Długość gąsienicy może sięgać 10 -14 mm. Gąsienice tantnisia krzyżowiaczka pojawiają się w okresie od czerwca do września. Po dotknięciu gąsienice te stają się bardzo ruchliwe, wyginają się w podkówkę i opadają na ziemię. Gąsienice powodują szkody w uprawach warzyw kapustnych, takich jak kapusta głowiasta, kalafior, brokuł czy jarmuż.

Tantniś krzyżowiaczek - gąsienica
Fot. depositphotos

Jakie szkody powoduje tantniś krzyżowiaczek?

Gąsienice tantnisia krzyżowiaczka żerujące na liściach warzyw kapustnych wygryzają niewielkie otwory w postaci okienek. Charakterystyczne okienka powstają wskutek zeskrobywania przez gąsienice miękiszu liścia (pozostaje jedynie dolna skórkę liścia, a liść w tym miejscu staje się lekko przezroczysty). W trakcie wzrostu liści skórka ta pęka i powstają otwory w liściu.

Dziury w liściach kapusty. Takie szkody powoduje tantniś krzyżówiaczek ale też bielinek kapustnik i pchełki ziemne. Łatwo je pomylić!
Fot. depositphotos

W ciągu roku może wylegnąć się kilka pokoleń gąsienic tantnisia krzyżowiaczka. Pierwsze z nich obserwujemy w czerwcu, drugie w lipcu, a trzecie w sierpniu lub wrześniu. Największe szkody w uprawach powodują gąsienice pierwszego pokolenia, gdyż żerują na roślinach młodych, które zaczynają zawiązywać główki (u kapust) lub róże (u kalafiorów i brokułów). W ten sposób gąsienice tantnisia krzyżowiaczka zakłócają rozwój części jadalnych warzyw kapustnych. Dlatego bardzo ważne jest aby zwalczanie tantnisia krzyżowiaczka rozpocząć już od pierwszego, wiosennego pokolenia tego szkodnika.

Warto wiedzieć!
Objawy żerowania tantnisia krzyżowiaczka mogą przypominać uszkodzenia powodowane przez pchełki lub gąsienice bielinka kapustnika. Pomyłka w rozpoznaniu sprawcy uszkodzeń na roślinach może spowodować trudności w zwalczeniu szkodnika. Dotyczy to głównie pchełek, które zwalcza się innymi metodami niż gąsienice motyli.

Tantniś krzyżowiaczek - zwalczanie ekologiczne

W ogrodach przydomowych i na działkach powinniśmy wykorzystać przede wszystkim naturalne i ekologiczne metody zwalczania tantnisia krzyżowiaczka oraz opryski biologiczne.

Pamiętajmy przy tym, że obserwację pod kątem występowania tego szkodnika należy prowadzić już od maja. Jeśli w maju pojawią się motyle tantnisie krzyżowiaczka, jest to zapowiedzią pojawienia się gąsienic w czerwcu.

Do ekologicznych sposobów zwalczania tantnisia krzyżowiaczka zaliczamy:

1. Unikanie uprawy różnych roślin kapustowatych koło siebie. W szczególności nie należy zakładać grządek warzywnych w bezpośrednim sąsiedztwie pól z rzepakiem, który jest miejscem zimowania szkodnika. Wiosną z rzepaku na warzywa kapustne nalatuje pierwsze pokolenie tantnisia krzyżowiaczka.
2. Usuwanie resztek roślinnych po zakończeniu uprawy, gdyż to na nich zimują szkodniki w postaci poczwarek. Po usunięciu resztek z grządek, warto ziemię przekopać.
3. Usuwanie chwastów rosnących na grządkach i w ich pobliżu, gdyż ich kwiaty przyciągają dorosłe motyle odżywiające się nektarem.
4. Jako roślinę pułapkową można dookoła grządek z kapustą wysiać jarmuż, który jest przysmakiem dla gąsienic tantnisia krzyżowiaczka. Szkodnik w pierwszej kolejności zaatakuje jarmuż i wówczas opryski zwalczające wystarczy przeprowadzić na samym jarmużu.
5. Wskazane jest stosowanie osłon z włóknin bądź siatek, które tworzą barierę mechaniczną, uniemożliwiającą dostęp szkodnika do roślin.
6. Badania naukowe wykazały, że gąsienic tantnisia jest mniej po intensywnych opadach deszczu. Dlatego korzystne może być deszczowanie (zraszanie) roślin kapustnych podczas podlewania. Należy jednak pamiętać, iż zwiększa to ryzyko wystąpienia chorób grzybowych.
7. Zapobiegawczo jak i po pojawieniu się gąsienic tantnisia krzyżowiaczka wykonywać opryski preparatami ba bazie ziół i chwastów, takimi jak: napar lub wywar z krwawnika pospolitego, wyciąg z rumianku, wyciąg z wrotyczu, wywar z liści pomidorów.
8. Odławianie motyli do pułapek feromonowych.
9. Po zauważeniu pierwszych gąsienic tantnisia krzyżowiaczka wykonać oprysk biologicznym preparatem LEPINOX PLUS. Środek ten niszczy tylko szkodliwe gąsienice i jest bezpieczny dla owadów pożytecznych. Warzywa opryskane preparatem można bezpiecznie zbierać już następnego dnia po oprysku. Wystarczy je umyć :-)

Tantniś krzyżowiaczek - opryski

W pierwszej kolejności do oprysku na tantnisia krzyżowiaczka warto wykorzystać naturalne preparaty na bazie ziół i chwastów. Są to:

Wywar z krwawnika pospolitego - 1 kg świeżych lub 100g suszonych roślin krwawnika zalewamy 10 litrami wody i odstawiamy na 24 godziny, a następnie gotujemy przez 30 minut. Gotowanie pozwala na przechowywanie wywaru w zamkniętych słoikach przez okres do 3 miesięcy (trzeba zakręcić słoiki gdy wywar jest gorący). Opryskiwać rośliny kapustne bez rozcieńczenie zapobiegawczo (szczególnie jeśli tantniś krzyżowiaczek występował w latach ubiegłych lub zaobserwowaliśmy pierwsze latające motyle) lub po pojawieniu się pierwszych gąsienic i wżerów na liściach warzyw kapustnych.

Wyciąg z rumianku pospolitego - 300g świeżego ziela lub 100g suszu z kwiatów i liści rumianku zemleć i zalać 1 litrem wody o temperaturze około 70°C, a następnie odstawić na 12-24 godzin. Przeciwko tantnisiowi krzyżowiaczkowi opryskiwać kapusty zapobiegawczo od wiosny po uprzednim rozcieńczeniu z wyciągu wodą w stosunku 1:5. W ten sam sposób rumianek stosujemy przeciwko gąsienicom bielinka kapustnika.

Wyciąg z wrotyczu pospolitego - 300g świeżego ziela wrotyczu lub 30g suszu zalać 10 litrami wody i odstawić na 24 godziny. Po pojawieniu się pierwszych gąsienic tantnisia krzyżowiaczka na warzywach kapustnych wykonać oprysk po uprzednim rozcieńczeniu wyciągu z wodą w stosunku 1:2. Tak stosowany wrotycz pospolity jest także środkiem na bielinka kapustka oraz śmietkę.

Kapusta uszkodzona przez gąsienice tantnisia lub bielinka
Fot. depositphotos

Wywar z liści pomidora - 100g świeżych liści i łodyg pomidora gotować w 1 litrze wody przez 30 minut. Następnie odstawić na 2 godziny. Przed wykonaniem oprysku rozcieńczyć z wodą w stosunku 1:4. Tym wywarem zwalczamy gąsienice tantnisia krzyżowiaczka ale też i inne szkodniki kapusty - bielinka kapustnika oraz pchełki.

Gdy te metody okażą się nieskuteczne, mamy do dyspozycji jeszcze wspomniany już wyżej biologiczny preparat LEPINOX PLUS. Preparat ten zawiera bakterie szkodliwe dla gąsienic tantnisia krzyżowiaczka i powodujące ich szybką śmierć. Dzięki temu LEPINOX PLUS jest bardzo skuteczny w zwalczaniu gąsienic szkodliwych motyli, jednocześnie pozostając bezpiecznym dla owadów pożytecznych (środek selektywny).

LEPINOX PLUS stosujemy w ilości 10g na 3-5 litrów wody, co wystarcza na oprysk 100m² powierzchni. W czasie sezonu wegetacyjnego można wykonać maksymalnie 3 opryski w odstępach nie mniejszych niż 7 dni. Preparat zwalcza też gąsienice bielinka kapustnika.

W ostateczności możemy sięgnąć po chemiczne środki ochrony roślin, pamiętając jednak, że gąsienice tantnisia krzyżowiaczka dość łatwo uodparniają się na działanie tych środków i nie można wykonać więcej jak 2 oprysków chemicznych w jednym sezonie wegetacyjnym.

W uprawach amatorskich w ogrodach przydomowych i na działkach możemy wykorzystać w zasadzie tylko jeden środek ochrony do oprysku na tantnisia krzyżowiaczka. Jest to Karate Zeon 050 CS. Oprysk należy wykonać od razu po zaobserwowaniu pierwszych gąsienic na warzywach kapustnych. Preparat stosuje się w ilości 1,2 ml na 5-6 l wody, co wystarcza do oprysku powierzchni do 100m² grządek. Okres karencji (liczba dni od ostatniego zastosowania środka do dnia zbioru rośliny uprawnej) wynosi 7 dni.

Przeczytaj również:

Szkodniki kapusty i ich zwalczanie
Bielinek kapustnik, śmietka kapuściana, pchełki ziemne i inne szkodniki kapusty. Zobacz jak rozpoznać poszczególne szkodniki kapusty i poznaj najlepsze sposoby na ich zwalczanie. Polecamy najlepsze opryski i metody naturalne ochrony kapusty przed szkodnikami. Oto sprawdzone sposoby na zdrową kapustę w Twoim ogrodzie! Więcej...

Domowe sposoby na szkodniki kapusty
Domowe sposoby na szkodniki kapusty to świetny sposób aby uniknąć stosowania środków ochrony roślin i wyhodować na działce zdrowe, nieskażone chemią kapuściane główki. Poznaj 5 domowych sposobów na szkodniki kapusty, które sprawdzą się w Twoim ogrodzie! Więcej...

Kiła kapusty. Objawy i zwalczanie
Kiła kapusty jest najgroźniejszą chorobą roślin kapustnych w Polsce. Poraża większość roślin uprawnych i chwastów z rodziny krzyżowych. Zobacz jak rozpoznać objawy kiły kapusty i w jaki sposób ochronić warzywa przed tą chorobą. Oto najlepsze sposoby na zwalczanie kiły kapusty oraz polecane opryski! Więcej...