Żywotnik olbrzymi, tuja olbrzymia - odmiany, uprawa, rozmnażanie

Żywotnik olbrzymi (Thuja plicata), określany też czasem jako tuja olbrzymia, cieszy się rosnącą popularnością zwłaszcza jako roślina żywopłotowa. Ten szybko rosnący żywotnik jest łatwy do formowania i rzadko porażają go choroby. Dzięki ciemnozielonej barwie igieł świetnie prezentuje się zarówno na rabatach, jak i w pojemnikach. Z tego artykułu dowiesz się jakie odmiany żywotnika olbrzymiego warto wybrać do ogrodu. Podpowiadamy też jak wygląda sadzenie, uprawa i rozmnażanie tui olbrzymiej w ogrodach przydomowych i działkowych.

Żywotnik olbrzymi, tuja olbrzymia - Thuja plicata
Fot. depositphotos

Jak wygląda żywotnik olbrzymi?

Żywotnik olbrzymi (Thuja plicata) to drzewo iglaste należące do rodziny cyprysowatych (Cupressaceae). W stanie naturalnym występuje w zachodniej części Ameryki Północnej. W Polsce jest uprawiany jako roślina ozdobna.

Warto wiedzieć!
Żywotnik olbrzymi został sprowadzony do Europy w 1854 r. jako drzewo parkowe. Do Polski pierwsze egzemplarze dotarły w 1861 r. Ten ciekawy gatunek żywotnika stał się popularny ze względu na dekoracyjny wygląd oraz długowieczność - może dożyć nawet do 1000 lat.

Żywotnik olbrzymi to wiecznie zielone drzewo lub krzew o gęstej, stożkowej koronie utworzonej przez wachlarzowato ułożone pędy. U soliterów pędy sięgają do samej ziemi, pokładając się i nierzadko ukorzeniając. W warunkach naturalnych tuja olbrzymia może osiągnąć nawet 60 m wysokości, natomiast uprawiany w naszym klimacie rzadko dorasta do 30-35 m wysokości.

Gruby pień żywotnika olbrzymiego jest szerszy u nasady i pokryty włóknistą korą o czerwonobrązowym odcieniu. Kora łuszczy się płatami co nadaje drzewu oryginalny wygląd. Liście są zielone, błyszczące z wierzchu, od spodu sinawe, z białawymi plamkami. Po ich roztarciu wyraźnie wyczuwalny jest słodki zapach ananasa. Owoce gatunku Thuja plicata to owalne szyszki, o długości około 12 cm.

Mało wymagający i szybko rosnący żywotnik olbrzymi doskonale sprawdza się jako żywopłot, szpaler czy zielona ściana. Niższe, karłowe i wolniej rosnące odmiany żywotnika olbrzymiego, polecane są do ogrodów skalnych, orientalnych i alpinariów.

Warto wiedzieć!
Rdzenni Amerykanie przyrządzali herbatę z gałązek i liści żywotnika. Napój ten był cennym źródłem witaminy C, zwłaszcza w miesiącach zimowych.

Żywotnik olbrzymi, tuja olbrzymia - odmiany

Żywotnik olbrzymi 'Whipcord' - to jedna z popularniejszych, karłowych odmian żywotnika olbrzymiego. Roślina przyrasta rocznie o 7-15 cm, by w wieku 10 lat osiągnąć wysokość zaledwie 1,5 m. Gęsta, kopulasta, bezprzewodnikowa korona tworzona jest przez sznurowate, przewieszają się gałązki. Igły, zielone latem, zimą nabierają brązowawego odcienia. Z daleka krzew przypomina dużą kępę trawy. W sprzedaży dostępne są także krzewy szczepione na pniu, prowadzone w formie małego drzewka o ażurowej, postrzępionej koronie. Żywotnik olbrzymi na pniu doskonale prezentuje się w pojemnikach zdobiąc balkony, tarasy i inne wyeksponowane miejsca.

Żywotnik olbrzymi 'Whipcord'
Fot. shutterstock.com

Żywotnik olbrzymi 'Whipcord' jest łatwy w pielęgnacji i nie ma dużych wymagań. Najlepiej rośnie na glebach umiarkowanie wilgotnych z dobrym drenażem. Preferuje wysoką wilgotność powietrza, toleruje przycinanie i dobrze rośnie w nieco ocienionych miejscach. Jest mrozoodporny. W najzimniejszych częściach kraju wystarczy zimą osłonić krzew agrowłókniną, żeby dotrwał bez uszkodzeń do wiosny.

Żywotnik olbrzymi 'Whipcord' doskonale prezentuje się jako żywopłot, można go strzyc i nadawać koronie dowolny kształt. Krzewy można sadzić nie tylko w grupach, sprawdzają się także jako solitery na trawnikach czy klombach. Odmiana 'Whipcord' polecana jest do ogrodów skalnych i orientalnych, a także do uprawy pojemnikowej.

Żywotnik olbrzymi 'Whipcord' - forma szczepiona na pniu
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl

Żywotnik olbrzymi 'Atrovirens' do odmiana doskonale nadająca się na żywopłoty. Drzewo dorasta po 10 latach do 3-4 m wysokości oraz 1,5 m średnicy. Korona tego żywotnika jest stożkowa i regularna, a liście ciemnozielone, błyszczące i srebrzyste od spodu.

Żywotnik olbrzymi 'Can-Can' - to wolno rosnąca odmiana o stożkowej koronie. Po 10 latach dorasta do 1,5 m wysokości i 1 m średnicy. Złocistożółte młode przyrosty kontrastują z ciemną zielenią starszych pędów. Jest polecany do nasadzeń grupowych oraz do tworzenia szpalerów i żywopłotów.

Żywotnik olbrzymi 'Collyers Gold' - to ciekawa, karłowa odmiana o jasnozielonych pędach i cytrynowożółtych młodych przyrostach. Zwartą, stożkowatą koronę odmiany 'Collyers Gold' tworzą gęsto ulistnione, wzniesione pędy. Ta odmiana żywotnika olbrzymiego rośnie bardzo wolno, by po 10 latach osiągnąć zaledwie 0,5-0,7 m wysokości.

Żywotnik olbrzymi 'Zebrina'
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl

Żywotnik olbrzymi 'Kórnik' - ma stożkowy, wąski pokrój, ciemnozielone liście i odznacza się szybkim wzrostem. W ciągu 10 lat roślina osiąga 3 m wysokości. Soczyście zielone starsze pędy są ładnie podkreślane przez młode przyrosty w kolorze złocistym. W miesiącach zimowych łuski przybierają brunatna barwę. Odmiana tui olbrzymiej 'Kórnik' doskonale sprawdza się w naszym klimacie, jest mało wymagająca i odporna na mróz. Polecana jest na szpalery i formowane żywopłoty.

Żywotnik olbrzymi 'Zebrina' - to drzewo o szerokiej, stożkowatej i gęstej koronie i oryginalnym wybarwieniu. Zielone łuski żywotnika przecinają kremowe paski dając ciekawy efekt. Drzewo w przeciągu 10 lat dorasta do 2,5 wysokości. Odmiana tui olbrzymiej 'Zebrina' wymaga słonecznego stanowiska osłoniętego od wiatru i jest odporna na mróz - należy do strefy mrozoodporności roślin 6A. Roślina jest polecana do sadzenia w grupach oraz w postacie szpaleru.

Żywotnik olbrzymi 'Zebrina'
Fot. Liné1, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Żywotnik olbrzymi, tuja olbrzymia - uprawa

Żywotnik olbrzymi najlepiej rośnie na stanowiskach jasnych oraz lekko ocienionych, zwłaszcza w czasie największych upałów. Sadzony w cieniu, żywotnik traci walory dekoracyjne, korona przerzedza się, a liście tracą intensywny kolor i połysk. W czasie ostrych zim drzewa mogą przemarznąć, dlatego powinny rosnąć w zacisznym miejscu osłoniętym przed przeciągami oraz zimnymi i wysuszające wiatrami. Żywotnik olbrzymi polecany jest do uprawy w miejscach o łagodnym klimacie i wysokiej wilgotności powietrza.

Ziemia dla żywotnika powinna być dość zasobna w składniki pokarmowe, chociaż roślina poradzi sobie także na mniej żyznym stanowisku. Ważne, żeby podłoże odznaczało się dużą pojemnością wodną oraz było wystarczająco przepuszczalne. Odczyn pH gleby nie jest szczególnie ważny w uprawie tui olbrzymiej. Gatunek ten będzie się dobrze rozwijał zarówno na glebach lekko kwaśnych jak i zasadowych.

Żywotnik olbrzymi - podlewanie

Dzięki silnemu i głębokiemu systemowi korzeniowemu żywotnik olbrzymi jest w stanie przetrwać krótkotrwałe okresy suszy, lecz na co dzień wymaga stałej i dość wysokiej wilgotności podłoża. Niedobory wody powodują przedwczesne brązowienie i zamieranie pędów. Młode egzemplarze przez 2-3 lata po posadzeniu wymagają regularnego podlewania przynajmniej raz w tygodniu. Zwłaszcza w okresach z niewielką ilością opadów.

Ściółkowanie roślin materiałami, takimi jak np. kora ogrodowa, zmniejszy parowanie wody z podłoża oraz stłumi chwasty.

Żywotnik olbrzymi - nawożenie

Wymagania nawozowe żywotnika olbrzymiego możemy zaspokoić przy pomocy nawozów organicznych, takich jak kompost czy obornik granulowany. Stosuje się je do zaprawienia dołka przed sadzeniem rośliny oraz w czasie wzrostu żywotnika wiosną lub jesienią. Nie tylko dostarczają one roślinom cennych składników odżywczych, ale też poprawiają żyzność gleby. Nie powinniśmy także zapominać o nawozach mineralnych, które szybko działają i łatwo uzupełniają niedobory pokarmowe roślin. Wiosną żywotnik olbrzymi potrzebuje więcej azotu, latem żelaza i magnezu, a jesienią potasu i fosforu. Dobrym rozwiązaniem będzie zastosowanie specjalistycznych nawozów do tui o zrównoważonym składzie mikro- i makro- elementów, dostosowanym do potrzeb roślin z tego rodzaju.

Żywotnik olbrzymi - mikoryza

W uprawie żywotnika olbrzymiego pomocna może się także okazać mikoryza. Grzyby mikoryzowe wchodzą w symbiozę z korzeniami i wspomagają roślinę w pobieraniu wody i składników mineralnych z gleby. W efekcie rośliny poddane zabiegowi mikoryzacji są silniejsze, zdrowsze i mają większą odporność na niekorzystne warunki uprawy.

Preparaty zawierające grzyby mikoryzowe można stosować przed posadzeniem rośliny, podając preparat bezpośrednio na korzenie, lub mogą być one aplikowane do ziemi pod rośliny już rosnące w ogrodzie.

Bardzo ważny jest wybór odpowiedniej szczepionki mikoryzowej dla żywotnika olbrzymiego, gdyż tylko niektóre grzyby mikoryzowe mogą przynieść korzyści dla tej rośliny. Jako mikoryza do tui doskonale sprawdza się preparat Symbivit i ten właśnie polecamy dla wszystkich gatunków żywotnika.

Żywotnik olbrzymi - zimowanie

Żywotnik olbrzymi jest wystarczająco mrozoodporny i może być uprawiany na terenie całej Polski (strefa mrozoodporności roślin 5B, choć poszczególne odmiany mogą mieć nieco słabszą mrozoodporność). W najzimniejszych rejonach kraju młode okazy mogą czasem przemarzać podczas suchych, mroźnych i bezśnieżnych zim. Dlatego warto je zabezpieczyć przed nadejściem mrozów grubą warstwą ściółki oraz osłonić agrowłókniną.

Żywotnik olbrzymi, tuja olbrzymia - przycinanie

Żywotnik olbrzymi dobrze reaguje na przycinanie. Co więcej, im częściej i mocniej jest cięty, tym staje się gęstszy i okazalszy.

Wiosną, na przełomie kwietnia i maja, lekko skracamy pędy oraz wykonujemy cięcie pielęgnacyjne tui olbrzymiej, usuwając chore i uszkodzone gałązki. W przypadku szybko rosnących odmian może zajść potrzeba wykonania ponownego cięcia formującego, które wykonujemy w miesiącach letnich. Należy pamiętać, żeby jednorazowo ścinać nie więcej niż jedną trzecią pędów. W przeciwnym razie roślina może osłabnąć.

Żywopłoty z żywotnika olbrzymiego przycinamy w nieco inny sposób. Bezpośrednio po posadzeniu oraz ponownie wiosną drugiego roku skracamy pędy, by pobudzić rośliny do rozkrzewienia. Od drugiego roku rozpoczynamy właściwe formowanie żywopłotu przycinając rośliny dwa razy - wiosną, przed rozpoczęciem wegetacji oraz latem, nie później niż w sierpniu. Młode przyrosty przycinamy o połowę, formując żywopłot, aż do uzyskania pożądanego kształtu.

Jak i kiedy przycinać tuje
Niektóre tuje rosną wolno i zachowują swój pokrój, nie wymagając przycinania, inne zaś wymagają regularnego cięcia. Zobacz, które tuje wymagają cięcia, kiedy przycinać tuje i jak to robić aby zachowały gęsty, ładny pokrój. Więcej...

Żywotnik olbrzymi, tuja olbrzymia - rozmnażanie

Rozmnażanie żywotnika olbrzymiego przez sadzonki - do tej czynności przystępujemy latem. Z półzdrewniałych pędów jednorocznych przygotowujemy sadzonki „z piętką” (zdrewniałym fragmentem pędu) o długości 6-15 cm i sadzimy na głębokość 1,5-2,5 cm w podłożu do ukorzeniania. Osłaniamy je folią lub szkłem, żeby zapewnić wysoką wilgotność oraz temperaturę w przedziale 18-22°C. Po 2-3 miesiącach rośliny powinny się ukorzenić. Zimę sadzonki mogą spędzić zadołowane w ogrodzie (osłonięte stroiszem lub agrowłókniną) lub w chłodnym i widnym pomieszczeniu. Wiosną przesadzamy je do większych doniczek, a 2-4 letnie rośliny sadzimy na miejsce stałe.

Rozmnażanie żywotnika olbrzymiego z nasion - żeby wyhodować żywotnika olbrzymiego z nasion, potrzebujemy od trzech do pięciu lat, a w przypadku odmian ozdobnych uzyskane okazy mogą nie przypominać rośliny matecznej. Świeżo zebrane nasiona należy poddać stratyfikacji umieszczając je w lodówce na 1-2 miesiące. Wiosną (najlepiej w kwietniu lub w maju) nasiona wysiewamy na rozsadniku na głębokość 0,5 cm i lekko przysypujemy je piaskiem.

Rozsadnik powinien znajdować się w miejscu osłoniętym od słońca, a gleba powinna być przepuszczalna i stale lekko wilgotna. W pierwszym roku sadzonki zwykle dorastają do 7-8 cm. Młode rośliny przykrywamy na zimę stroiszem, a na wierzchu jeszcze agrowłókniną. Następnej wiosny usuwamy osłony i pielęgnujemy rośliny ściółkując glebę, podlewając, usuwając chwasty i nawożąc. W 3-4 roku uprawy, gdy sadzonki osiągną wysokość 50 cm, sadzi się je na miejsce stałe.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. J. Pokorny, Drzewa znane i mniej znane, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1992, s. 72;
2. B. Kremer, Leksykon przyrodniczy. Drzewa, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 1995, s. 82;
3. P. Latocha, Parada żywotników w Działkowiec 10/2011, s. 8-11;
4. G. Falkowski, Żywotnik olbrzymi w Zieleń Miejska 12/2021.

Przeczytaj również:

Tuje na żywopłot - odmiany, rodzaje, jak sadzić, cena
Tuje to najczęściej sadzone rośliny, tworzące zwarte i zimozielone żywopłoty. Dzięki łatwej pielęgnacji i niewielkim wymaganiom są naprawdę niezastąpione w naszych ogrodach. Poznaj najlepsze odmiany i rodzaje tui na żywopłot. Więcej...

Jak zrobić sadzonki tui
Pobranie sadzonek, to bardzo dobry sposób na rozmnażanie tui. W ten sposób tanio możemy pozyskać większą liczbę roślin potrzebnych np. na żywopłot. Rozmnażanie tui z sadzonek jest dość łatwe, dlatego każdy może sam tego spróbować. Więcej...