Rozmaryn lekarski - właściwości, uprawa w ogrodzie

Rozmaryn lekarski to jedno z najbardziej popularnych ziół śródziemnomorskich stosowanych w kuchni oraz w lecznictwie, jeden z najważniejszych składników aromatycznej mieszanki ziół prowansalskich. Ze względu na jego szeroki wachlarz właściwości warto jest uprawiać rozmaryn w ogrodzie lub choćby doniczce na parapecie. Zobacz jak wygląda uprawa rozmarynu oraz jakie są właściwości i możliwości wykorzystania tego zioła.

Rozmaryn lekarski - Rosmarinus officinalis
Fot. freeimages

Jak wygląda rozmaryn lekarski?

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) to roślina należąca do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). W stanie dzikim występuje w rejonie Morza Śródziemnego. Jest to zioło wieloletnie, zimozielone, w ogrodzie dorastające do 70 cm wysokości, choć w stanie dzikim można spotkać okazy o wysokości 2 m.

Łodygi rozmarynu są silnie rozgałęzione i gęsto owłosione, pokryte licznymi liśćmi. Liście rozmarynu lekarskiego są bardzo wąskie, podobne do szpilek, długości 2-5 cm, są ciemnozielone, na końcu podwinięte w dół, a pod spodem pokryte kutnerem. Roztarte w dłoni rozsiewają przyjemny, żywiczny aromat.

Kiedy kwitnie rozmaryn?

Zazwyczaj rozmaryn lekarski kwitnie od marca do czerwca. Niektóre odmiany rozmarynu kwitną późnym latem lub jesienią. Kwiaty rozmarynu mogą mogą być koloru niebieskolila, fioletowe lub białe.

Rozmaryn lekarski - właściwości i zastosowanie

Zastosowanie rozmarynu w kuchni jest bardzo popularne, ponieważ zioło to jest niezwykle aromatyczne, a także dodaje wytrawnego smaku potrawom. Wydziela charakterystyczny kamforowo - żywokostowy zapach. Rozmaryn lekarski może być używany w stanie świeżym lub suszonym. Jest idealny do mięs, grillowania, a także jako dodatek do warzyw, a szczególnie ziemniaków.

Rozmaryn lekarski - Rosmarinus officinalis
Fot. freeimages

Jeśli chodzi o właściwości lecznicze rozmarynu, to jest ich naprawdę sporo. Rozmaryn lekarski poprawia pamięć i koncentrację. Działa rozgrzewająco i pomaga w przeziębieniach. Stwierdzono również, że rozmaryn lekarski przyspiesza porost włosów. Łagodzi bóle głowy, migreny i ataki epileptyczne. Rozmaryn podnosi ciśnienie krwi, jest dobry na niestrawność, a także pomaga w walce z ogólnym osłabieniem organizmu. Udowodniono, że właściwości rozmarynu mają zbawienne skutki na minimalizowanie zmarszczek, ponieważ zioło to jest bardzo mocnym przeciwutleniaczem.

A jakim substancjom zawdzięczać możemy tak cenne właściwości rozmarynu? Otóż jest to głównie rozmarycyna, kwas rozmarynowy, flawonoidy, garbniki oraz di-terpeny. Nie można też pominąć niezwykłych olejków lotnych rozmarynu.

Rozmaryn lekarski - uprawa w ogrodzie, na balkonie i tarasie

Jak już wcześniej wspominano rozmaryn lekarski to roślina z rejonu Morza Śródziemnego, gdzie panuje wysoka temperatura, a ziemia nie jest zbyt żyzna. Dlatego też rozmaryn uwielbia słońce, a także dobrze zdrenowaną, ubogą ziemię. Wielu ogrodników zaleca wręcz tak zwane nie patyczkowanie się z rozmarynem. Do doniczki, w którą chcą wsadzić rozmaryn, na dno sypią grubą warstwę żwiru jako drenaż (może być też keramzyt), na to sadzi się roślinę, wypełniając pozostałą część lekką ziemią ogrodową. Jeżeli ziemia jest zbyt ciężka można do niej dodać perlit.

Rozmaryn lekarski - Rosmarinus officinalis
Fot. freeimages

Jaka ziemia dla rozmarynu?

Pamiętajmy zatem aby ziemia do uprawy rozmarynu była uboga i dobrze zdrenowana, wręcz kamienista. Idealnie byłoby gdyby podłoże zawierało dużo wapna, zalecane pH 6-7. Podlewać nie trzeba za często, pilnować jedynie trzeba aby ziemia całkowicie nie przesuszyła się. W naszych warunkach pogodowych dla rozmarynu idealna będzie ekspozycja południowo-zachodnia i osłonięta od wiatru.

Rozmaryn - zimowanie

Powinno się uprawiać rozmaryn w doniczce i co roku należy przesadzać go do większej, dopóki roślina znacznie się rozrasta. Na zimę należy przenosić rozmaryn do pomieszczenia chłodnego, osłoniętego od mrozu, możliwie jak najbardziej jasnego. W ogrodzie nie może zimować, gdyż już niewielkie spadki temperatury poniżej 0°C uszkadzają roślinę. Z tego względu rozmaryn lekarski świetnie sprawdza się w uprawie doniczkowej na patiach, tarasach i balkonach, szczególnie tych gorących i mocno nasłonecznionych, na których jest zbyt gorąco dla wielu innych roślin.

Jak rozmnażać rozmaryn?

Rozmaryn można rozmnażać z siewu nasion. Wysiewa się je w połowie marca do doniczek. Kiełkowanie jest nierównomierne i wymaga temperatury nie niższej niż 20°C.

Znacznie szybciej nowe sadzonki rozmarynu można pozyskać w drugiej połowie lata przez częściowo zdrewniałe sadzonki, które sadzi się w zimnych inspektach. Na zimę należy je przenieść w miejsca bez mrozu.

Rozmaryn - odmiany

Poza czystym gatunkowo rozmarynem lekarskim, w ogrodach i donicach możemy uprawiać liczne hodowlane odmiany rozmarynu różniące się barwą kwiatów, pokrojem czy osiąganą wysokością. Oto najciekawsze odmiany rozmarynu polecane do uprawy:

• Rozmaryn 'Aureus' - ciekawa odmiana rozmarynu o liściach pokrytych nieregularnym wzorem, rośliny te bywają też określane innymi nazwami odmianowymi, np. rozmaryn 'Variegatus' czy rozmaryn 'Gilded';
• Rozmaryn 'Benenden Blue' - ładnie zagęszczająca się odmiana osiągająca mniejsze rozmiary od gatunku (do 1 m wysokości) o pokroju częściowo wyprostowanym, kaskadowym i niebieskich kwiatach w odcieniu gencjany,
• Rozmaryn 'Corsican Blue' - odmiana częściowo zimotrwała, lekko płożąca, o niebieskich kwiatach;
• Rozmaryn 'Fastigiatus' - bujna odmiana rozmarynu o wzniesionym pokroju, wąskich i podłużnych liściach oraz jasnofiołkowoniebieskich kwiatach, dorastająca w ciągu 5 lat do 1 m wysokości, a docelowo nawet do 2 m. W krajach o cieplejszym klimacie często tworzy się z niej rozmarynowe żywopłoty;
• Rozmaryn 'Fota Blue' - obficie kwitnąca odmiana rozmarynu o ciemnoniebieskich kwiatach i wzniesionym pokroju, osiągająca zaledwie do 60 cm wysokości;
• Rozmaryn 'Lady in White' - odmiana rozmarynu o nietypowej białej barwie kwiatów;
• Rozmaryn 'Majorca Pink' - kolejna ciekawa odmiana o wzniesionym pokroju, nietypowych, dość szerokich, szarozielonych liściach i lilioworóżowych kwiatach, które pojawiają się od wczesnej wiosny. Dorasta do 1,2 m wysokości;
• Rozmaryn 'McConnell's Blue' - ciekawa odmiana rozmarynu nisko płożąca się przy ziemi o szerokich liściach i niebieskich kwiatach. Osiąga zaledwie 40 cm wysokości.

Katarzyna Matuszak

Przeczytaj również:

• Oregano, lebiodka pospolita. Uprawa i zastosowanie
• Bazylia pospolita - uprawa i zastosowanie
• Zioła w domu - uprawa w doniczczkach, jak sadzić, kiedy siać

Opracowano na podstawie:
1. Hans Joachim Kraus, Barbara Schroder, Zioła i Sałaty w ogrodzie i na balkonie, Klub Dla Ciebie, Warszawa 2009, s. 45;
2. J. Scott-Macnab, Wielka Ilustrowana Encyklopedia Roślin Ogrodowych, Readr's Digest, Warszawa 2004, s. 588-589.