Złe sąsiedztwo roślin

Bardzo często nie zdajemy sobie sprawy, iż przez złe sąsiedztwo roślin ułatwiamy rozwój chorobom i szkodnikom. Chodzi tu o choroby i szkodniki, które w swoim cyklu życiowym potrzebują dwóch żywicieli. Z chorób mogą być to rozmaite rdze, jak np. rdza wejmutkowo-porzeczkowa (atakuje krzewy porzeczek i sosny pięcioigielne) czy rdza gruszy (atakuje grusze i jałowce sabińskie). Ze szkodników dwóch żywicieli potrzebują liczne gatunki mszyc, takie jak ochojnik świerkowo-modrzewiowy (atakuje modrzewie i świerki), czy bawełnica topolowo-marchwiana (jak nietrudno się domyślić - atakuje topolę i marchew).

To oczywiście tylko przykłady chorób i szkodników roślin, które do swojego rozwoju wykorzystują złe sąsiedztwo roślin. Aby skutecznie z nimi walczyć należy zaniechać uprawy par roślin, które sprzyjają rozwojowi danej choroby czy danego szkodnika. Oto więcej przykładów na złe sąsiedztwo roślin, oraz szczegóły dotyczące objawów i metod zwalczania chorób i szkodników atakujących te pary.

Rdza wejmutkowo-porzeczkowa na pniu sosny (1) oraz od spodu liścia porzeczki (2) i na górnej stronie liścia porzeczki (3)

Złe sąsiedztwo roślin - rdza

Rdza wejmutkowo-porzeczkowa
Objawy: Na liściach porzeczek (najczęściej porzeczki czarnej) od czerwca pojawiają się żółte przebarwienia, z czasem przechodzące w brunatne plamy. Na spodniej stronie liści widać żółtobrązowe lub czarne skupiska zarodników grzyba.

Z kolei na pędach sosen pięcioigielnych (najczęściej na sośnie wejmutce, ale także na sośnie ościstej, himalajskiej, drobnokwiatowej i limbie) formują się wrzecionowate zgrubienia długości kilkunastu centymetrów. W miejscach tych, na przełomie wiosny i lata, powstają mniejsze lub większe żółtopomarańczowe, pęcherzykowate skupienia zarodników. Choroba jest szczególnie groźna, jeśli zaatakuje pęd główny, gdyż zwykle rozszerzająca się nekroza prowadzi do obumierania całej sosny.

Jak dochodzi do zakażenia: Ze zgrubień na pędach sosen wydostają się zarodniki grzyba. Przenoszone przez wiatr dokonują zakażenia porzeczek. Z kolei tworzące się na porzeczce zarodniki dokonują zakażenia igieł sosny, po czym grzybnia przerasta do jej pędów.
Metody zwalczania: Aby uniknąć tej choroby sosny przede wszystkim nie uprawiajmy sosen pięcioigielnych w sąsiedztwie porzeczek. U sosen wycinamy porażone pędy. Jeśli objawy wystąpią na pędzie głównym, chore miejsce należy wyciąć ostrym nożem aż do białej, zdrowej tkanki drewna, a ranę posmarować białą farbą emulsyjną z dodatkiem preparatu Score 250 EC. Krzewy porzeczek opryskujemy przed kwitnieniem, po kwitnieniu i po zbiorze. Można użyć fungicydów: Dithane NeoTec 75 WG, Polyram 75 WG, Score 250 EC, Miedzian 50 WP. Pomocne okazuje się też uprawianie w okolicy porzeczek bylicy piołun lub opryskiwanie preparatami przygotowanymi z tej rośliny.

Rdza wejmutkowo-porzeczkowa. Objawy i zwalczanie
Rdza wejmutkowo-porzeczkowa jest chorobą grzybową atakującą sosny pięcioigielne oraz krzewy porzeczek i agrestu. Jest chorobą groźną, wymagającą zwalczania opryskami. Zobacz jak rozpoznać objawy rdzy wejmutkowo-porzeczkowej oraz jak prowadzić zwalczanie rdzy na sosnach i porzeczce. Więcej...

Rdza gruszy i jałowca
Objawy: Wiosną, od kwietnia do maja, na gałązkach jałowca tworzą się żółtopomarańczowe skupiska zarodników. Mają one początkowo kształt poduszeczek, później powiększają się do formy stożków. Kora w obrębie powiększających się zgrubień pęka, a część pędu znajdująca się powyżej narośli żółknie, brązowieje i obumiera. Z czasem pędy, na których wystęuje rdza jałowca obumierają całkowicie. Na liściach grusz pojawiają się jaskrawoczerwone plamy. W tych miejscach liście grubieją i sztywnieją. Na wierzchniej stronie przebarwień widoczne są czarne wzniesienia. W okresie letnim na dolnej stronie liści formują się żółte skupienia zarodników grzyba.
Jak dochodzi do zakażenia: Wiosną z pomarańczowych skupisk widocznych na pędach jałowca, zarodniki grzyba Gymnosporangium sabinae uwalniają się i infekują rozwijające się w tym okresie liście gruszy. Inny gatunek tego grzyba - Gymnosporangium confusum - w podobny sposób atakuje głogi. Da zakażeń jałowców sabińskich dochodzi jesienią. Rdza gruszy to chyba jedna z najbardziej znanych chorób roślin, wykorzystujących w swym cyklu rozwojowym złe sąsiedztwo roślin.

Rdza gruszy - porażony liść gruszy i pęd jałowca

Metody zwalczania: Należy unikać uprawiania jałowców sabińskich w pobliżu sadów z gruszami. Uniknięcie takiego towarzystwa jednak nie rozwiązuje problemu do końca, gdyż grzyb przenoszony z wiatrem może infekować sady gruszowe w odległości nawet kilku kilometrów.
Po zauważeniu objawów na jałowcach, trzeba je niestety usunąć i spalić. Do niedawna polecano wprawdzie opryski zarażonych rdzą jałowców. Jednak od momentu zakażenia do ukazania się objawów mijają 3 lata. I wówczas, gdy objawy są widoczne, jałowców nie da się już uratować.
W przypadku rdzy gruszy na działkach możemy stosować preparat Score 250 EC. Oprysk najlepiej wykonać w okresie kiedy uwalniające się z jałowców zarodniki grzyba infekują rozwijające się liście gruszy. Ma to miejsce na przełomie kwietnia i maja. Oprysk wykonujemy w ostatniej dekadzie kwietnia, a następnie po 10 dniach powtarzamy. Jeżeli rdza występowała w minionych latach, to opryski gruszy warto wykonywać zapobiegawczo co roku.

Rdza gruszy - zwalczanie, opryski, zapobieganie
Rdza gruszy jest chorobą coraz częściej atakującą grusze. Uszkadza głównie liście grusz ale może też porażać owoce. W przypadku corocznego pojawiania się rdzy gruszy w naszym ogrodzie należy podjąć działania mające na celu zwalczanie rdzy gruszy. Zobacz jak wygląda zapobieganie tej chorobie oraz jakie opryski przeciwko rdzy gruszy należy wykonać, aby zminimalizować straty powodowane przez tę chorobę gruszy. Więcej...

Rdza porzeczkowo-turzycowa (zwana też rdzą agrestu)
Objawy: Od wczesnej wiosny na liściach porzeczki i agrestu pojawiają się żółte, lekko wypukłe plamy. W miejscu plam na dolnej stronie blaszki liściowej rozwijają się żółto-pomarańczowe narośla. Podobne objawy występują na zielnych pędach, ogonkach liściowych, szypułkach kwiatowych i owocach. Porażone owoce zwykle opadają.
Jak dochodzi do zakażenia: Na porzeczkach i agreście rozwija się stadium ognikowe. Dalsze stadia rozwojowe rdzy agrestu występują na turzycach. Wystąpieniu choroby sprzyja obecność podmokłych łąk i nieużytków w pobliżu upraw porzeczek i agrestu. Rosnące na łąkach turzyce umożliwiają przejście pełnego cyklu rozwojowego rdzy. Czynnikiem sprzyjającym masowym infekcjom turzyc i dobremu rozwojowi zarodników zimujących jest długa i ciepła jesień. Po przezimowaniu grzyb infekuje agrest i porzeczki.
Metody zwalczania: Jeżeli w minionych latach choroba występowała na porzeczkach i agreście, oraz wystąpiły warunki sprzyjające infekcji turzyc i rozwojowi zarodników zimujących, należy wykonać oprysk zapobiegawczy przed kwitnieniem agrestu i porzeczki. Możemy wykorzystać preparat Dithane Neo Tec 75 WG. Choroba jednak nie pojawia się zbyt często.

Złe sąsiedztwo roślin - mszyce

Ochojnik świerkowo-modrzewiowy
Objawy: Na modrzewiu od wiosny można zaobserwować larwy mszyc. Powodują one odbarwienia młodych igieł. Po przybliżeniu szkła powiększającego na igłach można zauważyć drobne żółte plamki, będące miejscami wkłuć owada. Latem pędy pokrywają się lepkim, białym puchem, pod którym ochojniki żerują i rozmnażają się.
Na świerkach możemy natomiast zaobserwować tzw. galasy, czyli owalne wyrośla o dł. do 12 mm, przypominające kształtem szyszki. Galasy występują na wierzchołkach tegorocznych pędów. Początkowo są jasnozielone, w potem przybierają barwę brunatną. Galasy dojrzewają od końca czerwca do sierpnia, po czym otwierają się i z ich wnętrza wychodzi kolejne stadium rozwojowe mszyc - tzw. nimfy. Nimfy przekształcają się w formy uskrzydlone i przelatują na modrzewie.
Metody zwalczania: Unikajmy sadzenia świerków wśród modrzewi. Wiosną, przed ruszeniem wegetacji przeprowadzamy oprysk preparatem Treol 770 EC. W czasie sezonu wegetacyjnego formy żerujące pod białym lepkim nalotem zniszczymy opryskując preparatami Mospilan 20 SP lub Confidor 200 SL. Galasy znalezione na świerkach trzeba usuwać i palić (trzeba je usunąć zanim dojrzeją i uwolnią się z nich nimfy). Jeżeli nie jesteśmy w stanie usunąć wszystkich galasów, świerki podlewamy preparatem Confidor 200 SL. Zostanie on pobrany przez roślinę z gleby i rozprowadzony wraz z sokami roślinnymi do wnętrza galasów.

Choroby i szkodniki świerków
Świerki stosunkowo rzadko zapadają na choroby, znacznie częściej pojawiają się szkodniki świerków. Świerka białego i jego odmiany często atakuje przędziorek sosnowiec, zaś na świerku kłującym pojawia się szkodnik świerkowiec większy. Zobacz jak rozpoznawać choroby i szkodniki świerków oraz poznaj najlepsze sposoby ochrony świerków przed chorobami i szkodnikami. Więcej...

Bawełnica wiązowo-porzeczkowa
Objawy: Wiązy są żywicielami pierwotnymi tej mszycy. Z jaj zimujących w szczelinach kory pni wiązów, wiosną wylęgają się larwy. Pod osłoną kłaczkowatej, niebieskawej lub białawej wydzieliny woskowej żerują na dolnej stronie liści, powodując ich zwijanie się. Pozwijane liście grubieją i przebarwiają się na żółto. W czerwcu i lipcu pojawiają się formy uskrzydlone, które przelatują na wtórnych żywicieli - porzeczki i agrest. Na korzeniach zaatakowanych porzeczek i agrestów formują się kolonie mszyc osłonięte białą wydzieliną woskową. Powodują one osłabienie wzrostu krzewów. Na jesieni mszyce wracają na wiązy i na nich składają jaja.
Zwalczanie: Unikamy sadzenia wiązów w pobliżu uprawy porzeczki i agrestu. Jesienią po opadnięciu liści lub wiosną, przed pękaniem pąków, pnie i konary wiązów, na których żerowały mszyce, opryskujemy preparatem olejowym Treol 770 EC lub zoocydem o działaniu kontaktowym Fastac 100 EC. W okresie wegetacji przeprowadza się opryski preparatem Mospilan 20 SP lub Confidor 200 SL.

Bawełnica wiązowo-gruszowa
Objawy: Podobnie jak w przypadku bawełnicy wiązowo-porzeczkowej, wiązy są żywicielem pierwotnym (szczególnie odmiana 'Wredei'). Jaja mszyc zimują w korze wiązów. Od połowy kwietnia, w okresie rozwijania się pierwszych liści, wylęgają się larwy. W wyniku ich żerowania na liściach wiązów pojawiają się pojedyncze, duże (o średnicy 25 do 50 mm), workowate narośla, początkowo zielonożółte, później żółtobrązowe. W drugiej połowie czerwca szkodnik przelatuje na grusze. Zasiedla ich korzenie, gdzie wydaje kilka pokoleń i zimuje. We wrześniu następnego roku ponownie przelatuje na wiązy i w ich korze składa jaja.
Zwalczanie: Unikamy sadzenia wiązów 'Wredei' w sąsiedztwie sadów z gruszami. Opryski tak samo, jak w przypadku bawełnicy wiązowo-porzeczkowej.

Bawełnica topolowo-marchwiana
Objawy: Mszyca ta rozwija się wiosną na topolach. W wyniku żerowania larw na liściach topoli powstają gruszkowate, czerwonawe wyrośla. Od czerwca uskrzydlone osobniki przelatują na grządki z marchwią. Szkodnik też żeruje na korzeniach marchwi, wysysając z nich soki. Następuje zahamowanie wzrostu marchwi i spadek plonu. Na korzeniach marchwi możemy zaobserwować mączysty nalot. Największa szkodliwość bawełnicy przypada na sierpień i wrzesień, kiedy przyrost masy korzeni jest największy. Jesienią, we wrześniu lub w październiku, pojawiają się uskrzydlone osobniki, które przelatują z powrotem na topole i pod ich korą składają jaja. W postaci jaj szkodnik zimuje i wiosną ponownie rozwija się na topolach.
Zwalczanie: Nie należy uprawiać marchwi w pobliżu skupisk topoli (szkodnik potrafi przemieścić się na odległość do około 1 km). Po zauważeniu objawów żerowania bawełnicy na marchwi należy przyspieszyć zbiór, aby zebrać marchew zanim bawełnica wyrządzi poważne szkody. W uprawach amatorskich na działce raczej nie stosuje się oprysków (w uprawach towarowych pomaga oprysk środkiem Pirimor 500 WG, oprysk należy powtórzyć po około 10 dniach). Zapobiegawczo pomaga też uprawianie w sąsiedztwie marchwi roślin odstraszających mszyce - mięty pieprzowej, czosnku i anyżu.

Artykuł ten oczywiście nie wyczerpuje tematu chorób i szkodników, które wykorzystują złe sąsiedztwo roślin. I tak np. z częściej pojawiających się szkodników warzyw można wymienić jeszcze mszycę głogowo-marchwianą czy bawełnicę topolowo-sałatową. Po bliższym zapoznaniu się z tematem, okazuje się że tego typu zagrożeń, atakujących pary roślin jest znacznie więcej. Nie sposób jednak wymienić wszystkich na stronach naszego poradnika. Mam nadzieję, że wymieniliśmy te najważniejsze i wielu czytelnikom artykuł ten pomoże. Zachęcam do samodzielnego poszukiwania wiedzy w tym zakresie i wykorzystywania jej w uprawach na działce oraz unikania złego sąsiedztwa roślin.

Przeczytaj również:

Mszyce - zwalczanie w ogrodach
Wśród owadów zagrażających naszym roślinom, jedną z najliczniejszych i najbardziej zróżnicowanych grup stanowią mszyce. Należą one do rodziny pluskwiaków i nie są wybredne co do diety. Możemy je więc znaleźć na różnorodnych roślinach począwszy od drzew, krzewów różnej maści, przez iglaki, rośliny ozdobne aż po chwasty i kwiaty w naszych mieszkaniach. Warto zatem poznać metody ich zwalczania. Więcej...

Szkodniki na tujach - misecznik tujowiec i miodownica cyprysikowa
Problemy w uprawie tui najczęściej wynikają z niewłaściwej pielęgnacji tych roślin lub ataku choroby o podłożu grzybowym. Szkodniki na tujach pojawiają się znacznie rzadziej. Najgroźniejszym z nich jest miecznik tujowiec, który potrafi zniszczyć całą roślinę. Czasem na tujach pojawia się też mszyca - miodownica cyprysikowa. Zobacz jak rozpoznać te szkodniki oraz jak je zwalczać. Więcej...

Choroby liści gruszy - objawy, zdjęcia, zwalczanie
W gruszowych sadach corocznie obserwowane są rozmaite choroby i szkodniki atakujące liście gruszy. Tego rodzaju patogeny są niebezpieczne ze względu na częste przenoszenie się z liści na owoce czy inne części gruszy. Choroby liści gruszy mają także negatywny wpływ na wygląd całej rośliny i znacznie ją osłabiają. Dowiedz się jak prawidłowo rozpoznawać choroby liści gruszy, jak skutecznie je zwalczać i kiedy wykonywać opryski. Więcej...

Opracowano na podstawie: K. Wiech, Terminarz ochrony roślin na 2009r., Działkowiec, Warszawa 2009; M. Narkiewicz, Niedobrane pary, Kwietnik, Nr 5/2009, s. 48-49; Metodyka integrowanej produkcji gruszek, Praca zbiorowa, W-wa 2005, s. 19-21; Uprawa roślin jagodowych metodami ekologicznymi - materiały dla rolników, Praca zbiorowa, Radom 2004, s. 21 -36; Ekologiczne metody uprawy marchwi - materiały dla rolników, Praca zbiorowa, Radom 2004, s. 32.