Jarzmianka większa - odmiany, uprawa, wymagania

Jarzmianka większa to urocza bylina kwitnąca latem, idealna na półcieniste stanowiska. Rozeta powcinanych liści oraz ciekawe kwiatostany sprawiają, że ta bezpretensjonalna roślina doskonale wpasowuje się naturalistyczny, rustykalny charakter ogrodu. Poznaj najciekawsze odmiany jarzmianki większej oraz tajniki jej pielęgnacji. Podpowiadamy jak wygląda uprawa jarzmianki w ogrodzie, w jaki sposób najłatwiej ją rozmnożyć oraz jak zrobić sadzonki jarzmianki większej.

Jarzmianka większa - Astrantia major
Fot. pixabay

Jarzmianka większa - występowanie

Jarzmianka większa (Astrantia major), należąca do rodziny selerowatych (Apiaceae), w środowisku naturalnym występuje w Azji Zachodniej i Europie, w tym w górskich rejonach na południu Polski. Uznawana jest za gatunek rodzimy. W uprawie ogrodowej jarzmianka pojawiła się od XVI w.

Jak wygląda jarzmianka większa

Ta interesująca bylina tworzy rozetę ażurowych, odziomkowych, dłoniastodzielnych liści, spomiędzy których wyłaniają się latem sztywne, żebrowane łodygi. Na szczytach łodyg rozwijają się złożone kwiatostany przypominające pojedynczy kwiat. Miododajna jarzmianka kwitnie od czerwca do lipca, może także powtarzać kwitnienie. Podczas kwitnienia roślina może osiągnąć do 90 cm wysokości.

Jarzmianka większa - odmiany

Uprawiana od XVI wieku jarzmianka większa doczekała się wielu interesujących odmian. Oto te cieszące się obecnie największą popularnością:

Jarzmianka większa 'Alba' - dorasta do 60-80 cm wysokości. Od czerwca do sierpnia roślina tworzy urocze kwiatostany - białe z różowym lub zielonym odcieniem.

Jarzmianka większa 'Florence' - tworzy gęste kępy ciemnozielonych, ażurowych liście i dorasta do 70-90 cm wysokości. W czerwcu na szczytach łodyg rozwijają się jasnoróżowe, miododajne kwiaty.

Jarzmianka większa 'Moulin rouge' - zachwyca ciemnoczerwonymi kwiatami. Regularnie usuwane przekwitłe kwiatostany sprawią, że ponownie zakwitnie jesienią. Bylina tworzy kępy dorastające do 70 cm wysokości i 60 cm szerokości.

Jarzmianka większa 'Primadonna' - od czerwca do lipca przyciąga wzrok oryginalnymi, biało-różowymi kwiatami wyjątkowo atrakcyjnymi na tle ciemnozielonych, powcinanych liści. Kępy jarzmianki dorastają do 70 cm wysokości.

Jarzmianka większa 'Roma'
Fot. depositphotos

Jarzmianka większa 'Roma' - kwitnie latem różowymi, miododajnymi kwiatami. Ta średniej wielkości bylina dorasta do 60 cm wysokości.

Jarzmianka większa 'Star of Billon' - tworzy obfite kępy osiągające 50-65 cm wysokości i 45-60 cm szerokości. Bylina obficie kwitnie od czerwca aż do września. Groniaste biało-różowe kwiaty są otoczone przez białe przylistki o zielonych końcach.

Jarzmianka większa 'Star of Fire' - tworzy obfite kępy dorastające do 50 cm wysokości. Niezwykłe kwiaty tej odmiany mają głęboką fioletowoczerwoną barwę i są otoczone przez ciemniejsze przylistki.

Jarzmianka większa 'Venice' - ma kwiaty o wyjątkowo intensywnej, ciemnoczerwonej barwie. Od czerwca do lipca kwitnąca roślina zdobi rabaty oraz donice. Zwarte kępy ciemnozielonych liści dorastają do 50-60 cm wysokości.

Jarzmianka większa - Astrantia major
Fot. depositphotos

Jarzmianka większa - zastosowanie, gdzie sadzić

Jarzmianka większa jest od dawna bardzo popularna w angielskich ogrodach naturalistycznych oraz wiejskich. Tworzy swobodne kompozycje z roślinami takimi jak: werbena patagońska, tawułka Arendsa, wieczornik damski, przywrotnik miękki, makleja sercowata czy rozmaite trawy ozdobne.

Ażurowe liście jarzmianki stanowią ciekawy kontrast dla roślin o większych liściach takich jak: funkie, paprocie, brunnera wielkolistna, serduszka okazała czy żurawki.

Na widniejszych stanowiskach jarzmiankę można z powodzeniem zestawiać z roślinami o podobnych wymaganiach, jak na przykład: naparstnica, tojeść orszelinowa, kocimiętka, bodziszek czerwony, pysznogłówka czy szałwia omszona.

Ceniona za atrakcyjne kwiaty jarzmianka jest również doskonałą rośliną okrywową. Gęste kępy liści stanowią skutecznie chronią glebę przed palącym słońcem i wysuszającym wiatrem oraz spowalniają parowanie wody z podłoża.

Jarzmianka większa - Astrantia major
Fot. pixabay

Jarzmianka większa - uprawa i wymagania

Jarzmianka większa najlepiej sprawdza się w półcienistych częściach ogrodu, chociaż odmiany o ciemniejszym zabarwieniu wymagać będą większej ilości słońca. Roślina dobrze sobie radzi pod drzewami o luźnej koronie, krzewami oraz na terenach wilgotnych. Gatunek ten jest wystarczająco mrozoodporny, żeby bez osłaniania zimować na terenie całej Polski (strefa mrozoodporności roślin 5).

Jarzmianka większa - sadzenie

Jarzmianka dobrze rozwija się w ciężkiej, wilgotnej glebie bogatej w materię organiczną. Gleby gliniaste są doskonałe do uprawy tej rośliny - długo pozostają wilgotne i nie wysychają podczas upałów. Rośliny sadzimy jesienią lub wiosną w rozstawie 40x50 cm.

Jarzmianka większa - podlewanie

Jarzmianka jest byliną wilgociolubną, która wymaga regularnego i częstego podlewania, zwłaszcza w okresie letnim. Należy pamiętać, że rośliny uprawiane w doniczkach lub pojemnikach będą wymagały więcej wody niż te uprawiane w gruncie.

Zapamiętaj!
Jeżeli rozłożysz wokół roślin warstwę ściółki (dojrzały kompost lub kora) spowolnisz w ten sposób proces parowania wody z gleby oraz ograniczysz rozwój chwastów.

Jarzmianka większa - nawożenie

Jeśli jarzmianka została posadzona w żyznej, próchniczej glebie, jej nawożenie powinno być oszczędne. Można ściółkować rośliny kompostem, który rozkładając się stopniowo oddaje składniki pokarmowe. Wskazane jest także stosowanie nawozu mineralnego dla roślin kwitnących ze zwiększoną zawartością potasu i fosforu.

Zapamiętaj!
W uprawie jarzmianki nie należy przesadzać z nawożeniem azotowym, ponieważ nadmiar tego pierwiastka wpływa niekorzystnie na pokrój roślin oraz wybarwienie kwiatów.

Jarzmianka większa - przycinanie

Jarzmianka bywa rośliną inwazyjną, ponieważ niezwykle łatwo rozmnaża się przez nasiona. Żeby zapobiec samosiewom należy regularnie usuwać przekwitłe kwiatostany. W ten sposób nie dopuścimy do zawiązania przez roślinę nasion, a także pobudzimy ją do ponownego kwitnienia.

Jarzmianka większa nie jest gatunkiem zimozielonym. Warto zatem przed nadejściem chłodów ściąć nadziemne części rośliny i uprzątnąć z rabaty wszelkie organiczne resztki. Utrzymując porządek na rabatach ograniczymy występowanie chorób grzybowych oraz szkodników.

Jarzmianka większa - Astrantia major
Fot. depositphotos

Jarzmianka większa - rozmnażanie

Jarzmianka większa może być rozmnażana przez podział, w wyniku którego uzyskuje się nowe sadzonki, a także z siewu nasion. Ozdobne odmiany ogrodowe lepiej rozmnażać przez podział, gdyż wysiane z nasion mogą nie powtórzyć cech rośliny matecznej.

Jarzmianka większa - jak zrobić sadzonki

Rozmnażanie jarzmianki nie jest trudne, nowe rośliny najłatwiej pozyskać dzieląc dojrzałą kępę. Wystarczy wiosną (maj - czerwiec) wykopać wyrośnięty okaz i podzielić go na kilka części tak by każda miała przynajmniej jeden pąk oraz silne korzenie. Tak pozyskane sadzonki jarzmianki możemy od razu posadzić na miejsce docelowe.

Jarzmianka większa - wysiew nasion

Roślinę można także rozmnożyć przez wysiew nasion pamiętając jednak, że szybko tracą one zdolność do kiełkowania. Dlatego najlepiej wysiać nasiona jarzmianki od razu po zbiorze na rozsadniku. Można także wysiać nasiona wiosną pod osłonami, ale w takim wypadku trzeba będzie je umieścić w lodówce na 6-8 tygodni przed wysiewem (konieczna stratyfikacja nasion).

Optymalna temperatura kiełkowania nasion jarzmianki wynosi około 15°C. Po wytworzeniu przez siewki 2-3 liści właściwych przesadzamy je do pojedynczych doniczek. Rozsadę sadzimy na miejsce stałe, gdy minie ryzyko wystąpienia wiosennych przymrozków, czyli po 15 maja.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Kwiaty ogrodowe łatwe w uprawie
• Kwiaty ogrodowe wieloletnie długo kwitnące
• Byliny wieloletnie długo kwitnące - całe lato i jesienią
• Jakie rośliny posadzić wokół oczka wodnego?

Opracowano na podstawie:
1. B. Grabowska, T. Kubala, Encyklopedia bylin, Zysk i S-ka, Poznań 2011, s. 157-158;
2. J. Marcinkowski, Byliny ogrodowe, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2002, s. 160;
3. Katalog Bylin - kwiaty, trawy i paprocie polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich, praca zbiorowa pod red. J. Filipczak, Agencja Promocji Zieleni Sp. z o.o., Warszawa 2018, s. 53