Naparstnica - zastosowanie, odmiany, uprawa, rozmnażanie

Naparstnica (Digitalis) to dekoracyjna roślina o dzwonkowych kwiatach ułożonych w podłużne kwiatostany na szczytach wysokich, sztywnych łodyg. Jest nieodłącznym elementem ogrodów rustykalnych i naturalistycznych. Poznaj najlepsze pomysły na zastosowanie naparstnicy w ogrodowych nasadzeniach. Podpowiadamy, które gatunki i odmiany naparstnicy cieszą się popularnością, jak wygląda uprawa naparstnicy w ogrodzie i jak ją rozmnażać.

Naparstnica purpurowa - Digitalis purpurea
Fot. pixabay

Naparstnica - właściwości i zastosowanie

Rodzaj roślin naparstnica (Digitalis), należący do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae), obejmuje kilkadziesiąt gatunków występujących zarówno w strefie klimatu umiarkowanego, jak i tropikalnego. W Polsce najczęściej spotykane są:

• naparstnica zwyczajna (Digitalis grandiflora),
• naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea),
• naparstnica wełnista (Digitalis lanata).

Uroda tych pięknych roślin oraz możliwości zastosowania naparstnic w ogrodach powodują, że uprawa naparstnicy jest bardzo popularna. Naparstnice wspaniale wyglądają sadzone w grupach, tworząc barwne plamy. Doskonale prezentują się w towarzystwie gatunków lubiących cień, takich jak rodgresja, funkie, paprocie, dzwonki, parzydło czy pluskwica. W ogrodach wiejskich i rustykalnych urodę naparstnic podkreślają orliki, cynie, róże, aksamitki, bodziszki, malwy oraz trawy ozdobne. Rośliny nadają się też na kwiat cięty.

Decydując się na uprawę naparstnicy w ogrodzie, trzeba jednak pamiętać, że cała roślina wraz z nasionami zawiera toksyczne glikozydy. W XVIII wieku poznano właściwości lecznicze naparstnic i przestano je uważać wyłącznie za rośliny trujące. Obecnie prowadzi się hodowle przemysłowe naparstnicy ze względu na zawartość glikozydów wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym. W Polsce do celów leczniczych stosuje się wyłącznie naparstnicę wełnistą, gdyż ma najsłabsze spośród naparstnic, właściwości toksyczne.

Glikozydy zawarte w naparstnicy stanowią składnik wielu leków, głównie o działaniu nasercowym. Stosuje się je również, jako środek moczopędny, zwalczający nadciśnienie, nieżyt oskrzeli, choroby wątroby oraz choroby skórne.

Uwaga!
Zawarte w naparstnicy toksyczne substancje mogą doprowadzić do zatrzymania akcji serca. Zatrucie naparstnicą objawia się zaburzeniami wzroku i słuchu, nudnościami i dusznością. Dlatego należy zachować ostrożność jeśli w ogrodzie przebywają dzieci, a wszelkie prace pielęgnacyjne przy naparstnicy wykonywać w rękawicach.

Naparstnica - gatunki i odmiany

W ogrodach najczęściej spotkać możemy naparstnicę purpurową (Digitalis purpurea). Występuje ona także w stanie naturalnym w lasach, zaroślach, na łąkach oraz w górach. Uważa się ją za gatunek inwazyjny. Jest także zaliczana do grupy najbardziej trujących roślin występujących w naszym kraju.

Naparstnica purpurowa to krótkowieczna bylina, uprawiana jako roślina dwuletnia. Wyrastające spośród gęstej rozety zielonych liści, długie (do 1,5 m) pędy kwiatostanowe porośnięte są dużymi, dzwonkowatymi kwiatami z nakrapianą gardzielą. Okres kwitnienia naparstnicy purpurowej przypada na maj i czerwiec.

Najbardziej znaną odmianą ogrodową naparstnicy purpurowej jest Digitalis purpurea var. Gloxiniaeflora, zwana naparstnicą gloksyniową lub trwałą. Odmiana ta odznacza się się wyjątkowo dużymi kwiatami.

Naparstnica purpurowa - Digitalis purpurea
Fot. pixabay

Do najciekawszych odmian naparstnicy purpurowej należą te o kwiatach:

• białych: Elsie Kelsey, Virtuoso White, Camelot White, Anne Redetzky, Pam's Choice, Pam's Split, Snow Thimble,
• różowych: Camelot Lavender, Camelot Rose, Virtuoso Red, Virtuoso Rose Compact, Sugar Plum.

Naparstnica zwyczajna (Digitalis grandiflora) jest długowieczną byliną świetnie znoszącą polskie zimy. Osiąga wysokość 60-120 cm i wytwarza wiele pędów. Kwiaty długości do 5 cm są żółte, wewnątrz brązowo siatkowane, zebrane w jednostronne grona. Roślina kwitnie od czerwca do sieprnia. Preferuje gleby zasobne w wapń i niezbyt wilgotne.

Odmiany naparstnicy zwyczajnej, które można spotkać w sprzedaży to:

• naparstnica zwyczajna 'Carillon' o kwiatach bladożółtych,
• naparstnica zwyczajna 'Large Yellow' o gęstym kwiatostanie w kolorze maślanej żółci,
• naparstnica zwyczajna 'Creme Bell' o kwiatach w kolorze kremowym.

Naparstnica wełnista (Digitalis lanata) uprawiana jest przede wszystkim jako roślina lecznicza. W naszym klimacie traktuje się ją jako roślinę dwuletnią, ponieważ ginie po wydaniu nasion. Dobrze znosi mróz. Karmelowe, niewielkie kwiaty i gęsta rozeta ostro zakończonych liści pięknie komponują się na rustykalnych rabatach. Bylina ta kwitnie od czerwca do sierpnia.

Niezwykle dekoracyjną odmianą jest naparstnica wełnista 'Cafe Cream' o obfitym kwiatostanie złożonym z kremowych kwiatów z kawowym rysunkiem wewnątrz gardzieli.

Naparstnica wełnista - Digitalis lanata
Fot. depositphotos

Naparstnica - uprawa

Naparstnice dobrze przystosowują się do zmiennych warunków. Mogą rosnąć na każdej glebie byle nie nazbyt suchej. Najlepsze do uprawy naparstnic będzie stanowisko osłonięte, półcieniste bądź cieniste, a gleba zasobna w składniki pokarmowe. Zalecana rozstawa sadzenia naparstnicy wynosi 30 x 40 cm.

Podlewanie w czasie suszy oraz osłanianie w okresie zimowym to główne zabiegi w pielęgnacji naparstnicy, o których warto pamiętać.

Po zakończeniu kwitnienia przekwitłe kwiatostany naparstnicy można przyciąć tuż nad rozetą, a roślina w sprzyjających warunkach powtórzy kwitnienie jeszcze w tym samym sezonie. Można także pozostawić kwiatostany, jeśli chcemy aby naparstnica się rozsiała. Odmiany purpurowe naparstnicy mogą w drugim pokoleniu wydać kwiaty o innych barwach.

Naparstnica - rozmnażanie

Naparstnice rozmnażamy z nasion wysianych już w lutym w szklarni. Nasiona można też wysiewać w maju lub czerwcu do gruntu na rozsadniku. Ziemia przed wysiewem musi być dobrze przygotowana, pozbawiona chwastów i wilgotna. Ze względu na to, że nasiona naparstnicy są drobne, wysiewamy je rzadko. Dużo łatwiej wysiewa się nasiona otoczkowane, gdyż można je siać punktowo.

Nasiona naparstnicy kiełkują przy dobrym oświetleniu w ciągu 8-10 dni. Młode siewki po wykształceniu 3-4 liści właściwych pikujemy do doniczek lub tak, by odległość między roślinami wynosiła ok 15 cm. Na miejsce stałe sadzimy je w sierpniu w rozstawie 30 x 40 cm. Rośliny zakwitną dopiero w drugim roku uprawy.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Hanschke M., Dla serca w Działkowiec 9/2011, s. 12-13;
2. Schroeter-Zakrzewska A., Siejemy dwuletnie w Działkowiec 6/2011 s. 8;
3. Katalog Bylin - Kwiaty Trawy I Paprocie, praca zbiorowa pod red. Joanny Filipczak, Agencja Promocji Zieleni, Warszawa 2018, s. 72-73;
4. Marcinkowski J., Byliny ogrodowe, Państwowe wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2002 s. 199-200.

Przeczytaj również:

Kwiaty ogrodowe wieloletnie długo kwitnące
Kwiaty ogrodowe wieloletnie długo kwitnące sprawią, że rabata kwiatowa będzie wypełniona barwnymi kwiatostanami niemal przez cały sezon od wiosny do jesieni. Oto nasze zestawienie - 20 najlepszych wieloletnich kwiatów ogrodowych o długim terminie kwitnienia. Więcej...

Rośliny do cienia. Co posadzić w cienistym miejscu w ogrodzie?
Miejsca cieniste w ogrodzie często wydają się problemem. Co posadzić, gdy dociera tu tak mało słońca? Czy znajdziemy ładne rośliny do cienia? Otóż okazuje się, że przy odrobinie trudu można w cienistych zakątkach działki stworzyć prawdziwe leśne zakątki, tętniące życiem. Oto najlepsze rośliny ogrodowe do cienia! Więcej...