Stihl Cash Back
Strona główna / Rośliny ozdobne, Sadownictwo / Bażyna czarna - właściwości lecznicze, uprawa, jak zrobić sadzonki

Bażyna czarna - właściwości lecznicze, uprawa, jak zrobić sadzonki

Bażyna czarna to zimozielona krzewinka o igiełkowatych liściach, niepozornych kwiatach i jadalnych owocach. Znalazła zastosowanie w kuchni, medycynie naturalnej oraz jako roślina ozdobna do ogrodów wrzosowych. Dowiedz się jakie są właściwości lecznicze bażyny czarnej oraz jakie wymagania należy spełnić aby uprawa bażyny w ogrodzie zakończyła się sukcesem. W tym artykule wyjaśniamy też jak pozyskać nowe sadzonki z pędów bażyny.

bażyna czarna
Bażyna czarna - Empetrum nigrum
Fot. depositphotos

Bażyna czarna - co to za roślina

Bażyna czarna (Empetrum nigrum) to krzewinka z rodziny roślin wrzosowatych (Ericaceae) naturalnie występująca w Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce można spotkać ją w rejonach nadmorskich i górskich, głównie w Sudetach, Bieszczadach i Karpatach. W wyższych partiach gór rośnie także bażyna obupłciowa (Empetrum nigrum ssp. hermaphroditum) o podobnych wymaganiach jak bażyna czarna, ale o szerszych liściach i krótszych pędach.

Jak wygląda bażyna czarna

Bażyna czarna to zimozielona, płożąca krzewinka dorastająca do 20 - 50 cm wysokości. Tworzy luźne, rozrastające się kępy i pokrywa nawet duże powierzchnie. Delikatne pędy rośliny są gęsto porośnięte przez małe, igiełkowate, ciemnozielone liście przebarwiające się jesienią. Wiosną pojawiają się drobne, niepozorne kwiaty bażyny, a po ich przekwitnięciu czarne jagody. Owoce bażyny czarnej są jadalne, chociaż nie odznaczają się wyjątkowym smakiem. Najczęściej są spożywane po obróbce termicznej a także jako dodatek do dań lub napojów.

Uwaga!
Bażyna czarna jest w Polsce objęta częściową ochroną - zgodnie z przepisami rosnących w naturalnym środowisku roślin nie wolno uszkadzać ani niszczyć.

Bażyna czarna - zastosowanie i odmiany

Bażyna czarna jest polecana do ogrodów leśnych i alpejskich, jest także efektowną rośliną okrywową. Szukając bażyny do posadzenia w ogrodzie, warto wybrać ozdobne odmiany bażyny, takie jak:

  • bażyna czarna 'Berstein' o uroczych żółtych liściach,
  • bażyna czarna 'Irlandia' o wyjątkowo gęstym pokroju,
  • bażyna czarna 'Zitronella', której liście latem są żółtozielone, a jesienią i zimą pomarańczowobrązowe.

bażyna czarna
Bażyna czarna - Empetrum nigrum
Fot. depositphotos

Bażyna czarna - właściwości lecznicze

Chociaż bażyna czarna odznacza się właściwościami leczniczymi nie jest szeroko stosowana w medycynie. Roślina zawiera cenne dla ludzkiego zdrowia substancje takie jak: saponiny, kumaryny, flawonoidy, garbniki (do 4,5%), olejki eteryczne, żywice, antocyjany, witaminę C, karoten oraz składniki mineralne. Surowcem leczniczym bażyny czarnej są pędy i liście zbierane podczas kwitnienia.

Rdzenni mieszkańcy Ameryki Północnej wykorzystują właściwości lecznicze bażyny do zwalczania chorób układu pokarmowego oraz chorób oczu. Natomiast tybetańczycy, ceniący zdrowotne właściwości bażyny, używają jej do leczenia bólu głowy oraz chorób wątroby i nerek.

Badania wykazały, że preparaty lecznicze z bażyny mają właściwości przeciwzapalne, antyseptyczne, ściągające i przeciwskurczowe. Napar z ziela bażyny stosuje się w stanach padaczkowych i epilepsji, a zewnętrznie jako okład na rany i owrzodzenia.

Bażyna czarna - uprawa i wymagania

Bażyna czarna nie sprawia większych problemów w uprawie, jeżeli zapewnimy jej odpowiednie stanowisko. Jest rośliną odporną na trudne warunki, która najlepiej czuje się w chłodnym i umiarkowanie wilgotnym środowisku.

Mrozoodporna bażyna doskonale radzi sobie w naszym klimacie wytrzymując spadki temperatury do -35°C i nie potrzebuje zabezpieczenia przed mrozem. Tylko młode rośliny mogą wymagać okrycia stroiszem lub agrowłókniną podczas bezśnieżnych zim, gdyż są mało odporne na suszę fizjologiczną.

bażyna czarna
Bażyna czarna - Empetrum nigrum
Fot. depositphotos

Ta zimozielona krzewinka preferuje słoneczne stanowiska oraz ubogie, kwaśne i przepuszczalne gleby. Bażyna czarna nie toleruje natomiast ciężkiego podłoża oraz stagnującej wody. Chociaż najlepiej rośnie na glebach kwaśnych, poradzi sobie także na podłożach zasadowych i obojętnych.

Krzewinki bażyny mają niewielkie wymagania pokarmowe, ale wiosną można je nawieźć wieloskładnikowym nawozem mineralnym o spowolnionym działaniu, takim jak np. Substral Osmocote.

Bażyna czarna nie wymaga specjalnej pielęgnacji, wystarczy ją w początkowym okresie regularnie odchwaszczać a w czasie długotrwałych susz także podlewać.

Bażyna czarna - jak zrobić sadzonki

Bażynę czarną poleca się rozmnażać wegetatywnie za pomocą sadzonek pędowych. Terminem właściwym do tego zadania są miesiące letnie.

Sadzonki bażyny pobieramy ze zdrowych pędów. Każda powinna mieć 3-5 cm długości. Umieszczamy je w doniczkach wypełnionych mieszanką torfu wysokiego i piasku w proporcji 4: 1 lub 5: 1. Pojemniki ustawiamy w tunelu lub szklarni i osłaniamy szkłem lub folią, żeby utrzymać podwyższoną wilgotność powietrza. Po 3 - 5 tygodniach, gdy rośliny się ukorzenią, zdejmujemy osłony.

Bażyna czarna - przepisy na przetwory

Z owoców bażyny można przygotować dżemy, galaretki, kompoty i soki. Jagody mogą być także dodawane do deserów i wypieków. Oto przepisy na łatwe przetwory z bażyny czarnej.

Dżem z bażyny czarnej

Składniki:

  • Jabłka - 1 kg
  • Owoce bażyny - 1 kg
  • Cukier - 1,5 kg

Obierz jabłka, następnie zalej je wrzącą wodą i pozostaw na 30 minut. Następnie pokrój owoce na mniejsze kawałki i utrzyj na tarce o drobnych oczkach lub w blenderze. Umyj jagody bażyny, zasyp cukrem i odstaw pod przykryciem na 2 godziny. Po tym czasie umieść bażynę w garnku i gotuj na małym ogniu 30 minut. Dodaj mus jabłkowy i całość gotuj jeszcze przez około godzinę. Gdy woda odparuje i dżem będzie wystarczająco gęsty, wlej go do wyparzonych wcześniej słoików.

Galaretka z bażyny

Składniki:

  • Owoce bażyny - 1 kg
  • Cukier – ok. 150 g
  • Kwasek cytrynowy – ok. 2 g
  • Żelatyna - 3 łyżeczki na 0,5 l płynu

Przez 2 - 3 minuty blanszuj owoce bażyny, następnie odcedź je i wyciśnij z nich sok. Dodaj cukier i kwasek cytrynowy i umieść mieszankę na małym ogniu. Zalej żelatynę niewielką ilością zimnej wody i odstaw do napęcznienia. Gdy sok zacznie się gotować przerwij gotowanie, dodaj żelatynę i mieszaj całość aż do połączenia składników. Po ostygnięciu przelej galaretkę do foremek i wstaw do lodówki, żeby zastygła.

Przeczytaj również:

Opracowano na podstawie:
1. K. Blitek, Na wrzosowiskach słodka bażyna w Mój Piękny Ogród 10/2019, s. 42;
2. J. Grau, R. Jung, B. Munker, Zioła i owoce leśne, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 1996, s. 56;
3. B. Woziwoda, Leśne rośliny o jadalnych owocach – przegląd botaniczny w Studia i Materiały CEPL w Rogowie 1/2014, s. 105-118.