Susza fizjologiczna. Przyczyny i zapobieganie

Susza fizjologiczna to brak możliwości pobierania wody przez roślinę, mimo iż woda znajduje się w glebie. Najczęściej spotykane przyczyny suszy fizjologicznej to niskie temperatury (rośliny nie mogą pobierać wody z ziemi zamarzniętej) oraz nadmierne zasolenie gleby. Zobacz jak rozpoznać objawy suszy fizjologicznej, kiedy zjawisko to występuje najczęściej oraz jak zapobiegać suszy fizjologicznej i pomóc przesuszonym roślinom.

Zwisające liście rododendrona. Efekt suszy fizjologicznej
Fot. shutterstock.com

Objawy suszy fizjologicznej

Rośliny cierpiące na niedobór wody są zwykle pozbawione turgoru, mają niewiele liści, słabo plonują, więdną i zamierają. Stres oksydacyjny skutkuje także żółknięciem, brązowieniem, zasychaniem i przedwczesnym opadaniem liści. Charakterystyczne objawy suszy fizjologicznej to zwisające do dołu i zwijające się w rulonik (wzdłuż nerwu głównego) liście u zimozielonych rododendronów czy brązowienie iglaków na przedwiośniu.

Kiedy występuje susza fizjologiczna?

Susza fizjologiczna występuje najczęściej w 3 okresach:

1. Na przedwiośniu, gdy gleba jest oziębiona (może być jeszcze zamarznięta), a warunki atmosferyczne zaczęły już sprzyjać transpiracji (parowaniu wody z tkanek roślin). W wyniku transpiracji roślina traci wodę i nie może jej uzupełnić z zamarzniętej ziemi.
2. Podczas bezśnieżnych zim, gdy suche wiatry oraz silne nasłonecznienie wysuszają rośliny. Jednocześnie rośliny nie mogą uzupełnić ubytków wody z suchej lub zamarzniętej ziemi.
3. Jesienią, jeśli nie występuje wystarczająca ilość opadów. W takiej sytuacji rośliny nie są w stanie zgromadzić wody przed zimą.

Na suszę fizjologiczną, związaną z występowaniem niskich temperatur i wysuszającymi mroźnymi wiatrami, najbardziej narażone są rośliny zimozielone. Poprzez zimozielone liście lub igły woda może cały czas wyparowywać, a roślina nie może tej wody uzupełnić ze względu na zamarznięcie gleby.

Ściółka z kory zapobiega wysychaniu i zamarzaniu gleby
Fot. shutterstock.com

Przyczyny suszy fizjologicznej

Najczęściej spotykane są 3 przyczyny suszy fizjologicznej:

1. Zbyt duże zasolenie gleby spowodowane, między innymi, niewłaściwym nawożeniem (zbyt duże dawki nawozów mineralnych) lub używaniem soli w celu zimowego utrzymania ciągów komunikacyjnych.
2. Sucha, zmarznięta gleba i wysuszające, zimne wiatry przy jednoczesnym braku pokrywy śnieżnej. Groźne są mroźne, bezśnieżne, a słoneczne zimy i przedwiośnia, gdy słońce operuje już dość mocno, a ziemia jest sucha lub zmarznięta. Takie warunki niebezpieczne są zwłaszcza dla roślin zimozielonych oraz iglastych, u których transpiracja wody z powierzchni zielonej odbywa się cały rok, a ponieważ ziemia jest zamarznięta, nie są w stanie uzupełnić jej braków.
3. Niedotlenienie gleby, występujące najczęściej gdy ziemia jest zbyt zwięzła, gliniasta, z niską zawartością próchnicy.

Osłona z agrowłókniny chroni przed wysuszającym, mroźnym wiatrem
Fot. shutterstock.com

Jak zapobiegać suszy fizjologicznej

Aby uchronić rośliny przed skutkami suszy fizjologicznej należy:

• Ściółkować glebę w celu zmniejszenia parowania wody z podłoża. Gruba warstwa ściółki zmniejsza też ryzyko zamarznięcia ziemi w pobliżu korzeni roślin,
• Cieniować rośliny agrowłókniną lub siatkami cieniującymi, by ochronić je przed działaniem zimowego słońca, zwłaszcza podczas bezśnieżnych, mroźnych zim,
• Stosować umiarkowane i zgodne z potrzebami roślin nawożenie, unikając stosowania nadmiernych dawek nawozów mineralnych. Zamiast silnie skoncentrowanych sztucznych nawozów mineralnych, warto stosować nawozy naturalne, takie jak np. mączka bazaltowa. Minerały z mączki skalnej uwalniają się bardzo powoli, co skutecznie chroni nas przed przenawożeniem i zasoleniem gleby,
• Ograniczać stosowanie soli drogowej do zimowego utrzymania podjazdów, dróg i ścieżek sąsiadujących z ogrodem. Zamiast popularnego chlorku sodu, lepiej stosować bezpieczny dla gleby i roślin chlorek magnezu,
• Utrzymywać właściwą strukturę gleby np. poprzez odpowiednie nawożenie organiczne,
• Sadzić rośliny na stanowiskach osłoniętych od wiatru,
• Sadzić rośliny wysoce mrozoodporne i mało wrażliwe na zasolenie gleby.

W zapobieganiu suszy fizjologicznej pomocne są hydrożele oraz TerraCottem. Są to preparaty, które miesza się z ziemią przed posadzeniem roślin. Zawarty w tych preparatach hydrożel wchłania wodę z gleby i oddaje ją roślinom w okresach, gdy wody zaczyna brakować. Ogranicza to zużycie wody do podlewania oraz pozwala roślinom przetrwać dłużej pomiędzy kolejnymi podlewaniami.

Jak ratować rośliny dotknięte suszą fizjologiczną

Rośliny cierpiące w wyniku suszy fizjologicznej przede wszystkim warto obficie podlać. Jeżeli susza fizjologiczna dotyczy roślin zimozielonych cierpiących w czasie bezśnieżnej i mroźnej zimy, podlewanie wykonujemy, gdy tylko nadejdzie odwilż. Również w przypadku zasolenia gleby podlewanie może okazać się pomocne, gdyż wypłucze nadmiar soli mineralnych do niższych warstw gleby.

Rośliny dotknięte suszą fizjologiczną możemy też wspierać stosując stymulator wzrostu Improver. Środek ten stosuje się w formie oprysku. Zabieg przywraca wigor roślinom i poprawia krążenie soków w ich tkankach. Idealnie sprawdza się po przymrozkach oraz do ratowania roślin przesuszonych i podwiędniętych. To taki zastrzyk energii dla osłabionych roślin.

W przypadku roślin, które w zimie dotkneła susza fizjologiczna, ratunkowy oprysk preparatem Improver wykonuje się wiosną, na początku okresu wegetacyjnego. To pobudzi rośliny do rozpoczęcia wzrostu.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Małuszyńska I, Małuszyński M., Badanie wpływu zasolenia gleby na wzrost i rozwój wybranych gatunków roślin w Inżynieria ekologiczna 1/2009 s. 32-39;
2. Pająk Sz., Durak T., Reakcje roślin na poziomie anatomicznym, fizjologicznym i molekularnym na globalne zmiany środowiska w Polish Journal for Sustainable Development t. 22/2018 s. 83-88;
3. Kozłowska M., Fizjologia, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Poznań, 2007 s. 475.

Przeczytaj również:

Rośliny odporne na suszę
Jeżeli działkę posiadamy za miastem, odwiedzamy ją tylko w weekendy i brakuje nam czasu na regularną pielęgnację, to okresy suszy podczas lata mogą się okazać dla takiego ogrodu zabójcze. Dobrym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest wybranie do ogrodu roślin tolerujących suszę i wymagających mniej pielęgnacji. Więcej...

Trawnik po suszy. Jak uratować przesuszony trawnik?
Trawnik po suszy może zżółknąć całkowicie lub też miejscowo, ukażą się suche i żółte placki na trawniku. Taki widok po urlopowej nieobecności właściciela ogrodu na pewno nikogo nie ucieszy. Zatem jak uratować przesuszony trawnik i szybko przywrócić go do dobrej formy? Poznaj najlepszy sposób na trawnik po suszy! Więcej...

Nawozy zielone - kiedy siać, jakie rośliny na zielony nawóz
Nawozy zielone pełnią ważną rolę w rolnictwie ekologicznym, a amatorsko powinniśmy je stosować głównie w uprawie warzyw na działce. Wysiewając rośliny na zielony nawóz w naturalny sposób poprawiamy strukturę i żyzność gleby w ogrodzie. Więcej...