Sosna czarna - właściwości, odmiany, uprawa, cięcie

Sosna czarna to okazałe drzewo o szerokiej koronie i długich, ciemnozielonych igłach. Odporna na mróz oraz miejskie zanieczyszczenia sosna czarna jest nie tylko cenionym gatunkiem ozdobnym, ale także leczniczym. Poznaj właściwości lecznicze sosny czarnej i możliwości jej zastosowania, a także dowiedz się, które odmiany sosny czarnej są warte polecenia. Podpowiadamy także jak wygląda uprawa sosny czarnej w ogrodzie i jak wykonać cięcie tej rośliny.

Sosna czarna - Pinus nigra
Fot. depositphotos

Jak wygląda sosna czarna

Sosna czarna (Pinus nigra) rośnie dziko w południowej i południowo-zachodniej Europie oraz w Azji Mniejszej. Jest smukłym drzewem dorastającym do 50 m wysokości, rośnie dość szybko, bo około 50 cm na rok. Tworzy prosty pień i szeroką, luźną koronę o nieregularnym kształcie. Pień sosny czarnej pokrywa bardzo ciemna, szarobrązowa, spękana kora, a igły są płaskie, długie, kłujące i ciemnozielone. Jajowate, niewielkie szyszki sosny czarnej w miarę dojrzewania stają się jasnobrązowe, a ich wnętrze odznacza się ciemnym, prawie czarnym wnętrzem.

Sosna czarna - właściwości lecznicze i zastosowanie

Sosna czarna ma szereg właściwości zdrowotnych. Do celów leczniczych wykorzystuje się żywicę, igły oraz pąki sosny czarnej.

Żywica sosny czarnej, którą zbiera się z pni i destyluje, dostarcza olejku terpentynowego do maści i okładów.

Młode pączki sosny czarnej zbiera się wiosną i pozyskuje z nich olejek eteryczny stosowany w środkach dezynfekujących. Preparaty z pączków oraz igieł sosny mają także korzystne działanie na układ oddechowy - z jednej strony pobudzają usuwanie wydzieliny z płuc i oskrzeli łagodząc kaszel, a z drugiej działają rozszerzająco i rozluźniająco na górne drogi oddechowe.

Antyoksydanty zawarte w wyciągach z igieł i pączków sosny czarnej skutecznie zwalczają wolne rodniki, które sprzyjają powstawaniu nowotworów. Te same antyoksydanty pomagają organizmowi rozwinąć odporność na czynniki zakaźne oraz opóźniają procesy starzenia.

Warto wiedzieć!
Młode pączki sosny czarnej, mimo iż są bogate w kwasy tłuszczowe, skutecznie pomagają w odchudzaniu. Dzieje się tak, gdyż zawarty w nich kwas pinolenowy stymuluje obszar mózgu odpowiedzialny za uwalnianie hormonów sytości i pomaga ograniczać apetyt. Dlatego osobom dbającym o linię zaleca się spożywanie pączków sosny jako przekąskę lub dodatek do koktajli i sałatek.

Sosnę czarną warto sadzić w ogrodach jako roślinę oczyszczającą powietrze, gdyż ma zdolność pochłaniania szkodliwych substancji lotnych. Właściwość tę zawdzięcza wysokiej zawartości olejków eterycznych i aromatycznych żywic.

Sosna czarna - odmiany

Żeby wyeksponować szeroką, nieregularną koronę wyższych odmian sosny czarnej warto ją sadzić pojedynczo. Niższe odmiany, o kolumnowym lub kulistym pokroju, doskonale prezentują się na klombach, w ogrodach skalnych lub leśnych. Poniżej przedstawiamy odmiany sosny czarnej najczęściej polecane do ogrodów.

Sosna czarna 'Aurea' - jest odmianą dość wolno rosnącą, po 10 latach osiąga 2-2,5 m wysokości, a maksymalnie dorasta do 10-15 m. Szeroka korona przyciąga wzrok złocistą barwą za sprawą żółtego przebarwienie młodych igieł, utrzymującego się do lata.

Sosna czarna 'Bambino' - to karłowa odmiana dorastająca po 10 latach do 1 m wysokości. Pędy sosny wyrastają nisko nad ziemią, tworząc gęstą, zieloną kulę. Zimą dekoracyjne są także ładnie białe pąki. Odmiana doskonale prezentuje się w niewielkich ogrodach i na skalniakach.

Sosna czarna 'Brepo' - karłowa odmiana sosny o płaskokulistym pokroju, która po 10 latach uprawy osiąga zaledwie 45 cm wysokości i około 60 cm szerokości. Pędy sztywne, ułożone bardzo gęsto. Igły miękkie, ciemnozielone. Jest odporna na mróz, suszę i ma małe wymagania glebowe. Ze względu na te niewielkie rozmiary i dużą odporność sosna czarna 'Brepo' jest polecana do uprawy pojemnikowej na balkonach i tarasach oraz na skalniaki. Często też występuje w formie drzewka szczepionego na pniu.

Sosna czarna 'Brepo'
Fot. depositphotos

Sosna czarna 'Globosa' - to ciekawa, wolno rosnąca odmiana o kulistej, gęstej koronie, dostępna w formie szczepionej na pniu, zarówno wysoko, jak i nisko. Po 10 latach korona drzewa dorasta do 1,5-2 m średnicy.

Sosna czarna 'Goldfingers' - to drzewo osiągające 2-3 m wysokości po 10 latach uprawy. Odmiana wyróżnia się długimi, nieraz niemal na 25 cm, bladozielonymi igłami, których końcówki mają kolor żółty. Późną jesienią całe igły stają się intensywnie żółte.

Sosna czarna 'Green Tower' - rośnie wolno, by po 10 latach osiągnąć ok. 2,5 m wysokości i 0, 5-1 m szerokości. Korona ma wąski, wrzecionowaty pokrój i jest mocno zagęszczona. Sosna czarna 'Green Tower' ma szerokie zastosowanie, dobrze prezentuje się sadzona w grupie jako soliter oraz w postaci szpaleru.

Sosna czarna 'Hornibrookiana' - jest odmianą karłową dorastającą po 10 latach do 0,7m wysokości i 1,5 m szerokości. Ciemnozielone igły ładnie kontrastują z niemal białymi pąkami wierzchołkowymi.

Sosna czarna 'Nana' - jest niską odmianą, która po 10 latach dorasta do 2-3 m wysokości tworząc kopiastą i zwartą koronę. Sosna czarna 'Nana' jest odporna na zanieczyszczenia, więc jest doskonałym wyborem na tereny zieleni miejskiej.

Sosna czarna 'Oregon Green' - ta odmiana odznacza się średnim wzrostem - po 10 latach osiąga 3 m wysokości i 2 m szerokości. Jej korona ma kształt regularnego, szerokiego stożka. Drzewo jest odporne na mróz, suszę i miejskie zanieczyszczenia. Sosna 'Oregon Green' ma małe wymagania, dobrze rośnie na prawie każdej glebie.

Sosna czarna 'Pierrick Bregeon' - jest odmianą karłową występującą wyłącznie w formie szczepionej na pniu. Po 10 latach zwarta, kulista korona osiąga 0,5 - 0,6 m średnicy. Gęsty pokrój i regularny kształt możemy osiągnąć sadząc roślinę w dobrze nasłonecznionym miejscu.

Sosna czarna 'Pyramidata' - to odmiana o pokroju kolumnowym. Drzewo rośnie dość wolno, 15-20 cm rocznie. Ze względu na kolumnowy pokrój odmiana 'Pyramidata' jest wykorzystywana do tworzenia przestrzennych kompozycji, szpalerów i zielonych ścian chroniących przed wiatrem. Odmiana jest mrozoodporna, zaklasyfikowano ją do strefy mrozoodporności roślin 4.

Sosna czarna 'Spielberg' - to kolejna karłowa odmiana o kulistej koronie osiągającej po 10 latach około 1 m średnicy. Jasnozielone, puszyste, letnie przyrosty ciekawie kontrastują z ciemnozielonym, starszym igliwiem. Spotykane w sprzedaży rośliny szczepione nisko na pniu doskonale prezentują się na skalniakach, a szczepione wysoko na pniu, na rabatach.

Sosna czarna - Pinus nigra
Fot. depositphotos

Sosna czarna - uprawa

Sosna czarna zachowuje gęsty pokrój i intensywne wybarwienie igieł tylko w miejscach pełnych słońca. Oczywiście urośnie także w półcieniu, lecz nie będzie tak dekoracyjna.

Sosna czarna nie ma dużych wymagań glebowych, ale najlepiej rośnie na podłożu wapiennym i przepuszczalnym. Chociaż preferuje gleby żyźniejsze, sosna czarna urośnie nawet na jałowym i piaszczystym podłożu. To odporne drzewo poradzi sobie na stanowisku wietrznym, dobrze znosząc suszę, słońce, upał i zanieczyszczone powietrze. Sosna czarna wytrzymuje spadki temperatury do -26°C i bez problemu zimuje w klimacie Polski.

Sosna czarna - cięcie

Sanitarne cięcie sosny wykonujemy na przedwiośniu, usuwając chore, połamane i uszkodzone pędy. Pamiętajmy jednak, że wycinać należy całe gałęzie tuż przy nasadzie (w celu całkowitego usunięcia danej gałęzi) lub skracać tylko delikatnie same wierzchołki. Jest to bardzo ważne, gdyż pąki zdolne do dalszego rozwoju sosna tworzy tylko w górnej części pędów. Jeśli gałąź sosny przytniemy zbyt krótko, może z niej powstać nieestetyczny "łysy" kikut niewytwarzający odrostów.

Zalecanym sposobem formowania korony sosny czarnej i ograniczania tempa jej wzrostu jest skracanie lub usuwanie w całości młodych przyrostów, tzw. świeczek, wytwarzanych wiosną na końcach pędów. Czynność tę wykonujemy zawsze w maju, gdy młode przyrosty są miękkie i łatwo dają się wyłamywać.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Sosna - gatunki i odmiany polecane do ogrodu
• Co posadzić pod sosną?
• Gąsienice na sośnie. Co to jest i czym zwalczyć?

Opracowano na podstawie:
1. Katalog roślin - drzewa, krzewy byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich, Praca Zbiorowa, Agencja Promocji Zieleni, Warszawa 2016, s. 35-39;
2. A. Bloom, Iglaki. Ozdoba ogrodu, Elipsa, Warszawa 2002, s. 84-88;
3. M. Mynett, M. Tomżyńska, Krzewy i drzewa ozdobne, Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa 1997, s. 112-114;
4. A. I. Curtutiu, A. Pele, I. Sarac, M. Butnari, Pharmacological Activity from Pinus nigra w Environmental Analysis & Ecology Studies, s. 650-659.