Jadalne chwasty ogrodowe. Jakie chwasty można jeść?

Większość z nas jak najszybciej pozbywa się chwastów ze swojego ogrodu. Wyrywamy je, opryskujemy, walczymy z nimi na wszystkie sposoby, byle tylko zniknęły. Tymczasem niektóre chwasty ogrodowe są jadalne i warte wykorzystania. Zupa lub sałatka z chwastów są nie tylko smaczne, ale też niezwykle zdrowe! Poznaj pospolicie występujące jadalne chwasty polskie, dowiedz się jakie mają wartości odżywcze i w jaki sposób je jeść.

Jadalne chwasty ogrodowe - mniszek lekarski
Fot. depositphotos

Jakie chwasty można jeść?

Wiele pospolicie występujących chwastów nadaje się do spożycia. Możemy je zbierać z własnego ogrodu, o ile oczywiście nie opryskujemy roślin herbicydami lub pestycydami. Jeśli stosujemy wyłącznie ekologiczne metody uprawy, to chwasty z poniższej listy mogą stanowić doskonały dodatek do naszej diety. Oto najpopularniejsze jadalne chwasty polskie, często spotykane w ogrodach.

Babka lancetowata

Babka lancetowata (Plantago lanceolata) to pospolity jadalny chwast polski występujący na łąkach, pastwiskach i nieużytkach. Tworzące rozetę lancetowate liście babki są bogate w witaminy: A, C i K oraz stanowią źródło żelaza, wapnia i magnezu. Młode liście są dobrym zamiennikiem szpinaku, można przyrządzać z nich czipsy oraz na surowo dodawać do koktajli i sałatek.

Jadalne chwasty - babka lancetowata
Fot. sannse, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Czosnaczek pospolity

Czosnaczek pospolity (Alliaria petiolata) to dwuletnia roślina tworząca w pierwszym roku rozetę delikatnych liści. Liście pozostają zielone przez całą zimę, mają lekko pikantny, musztardowy smak i są doskonałe na surowo jako dodatek do zielonych koktajli. Sałatka z chwastów z liśćmi czosnaczka pospolitego jest nie tylko smaczna, ale także bogata w witaminy, minerały, garbniki oraz substancje antybakteryjne.

Jadalne chwasty - czosnaczek pospolity
Fot. pixabay

Gwiazdnica pospolita

Gwiazdnica pospolita (Stellaria media) jest jednoroczną rośliną zielną o płożących, kruchych pędach porośniętych przez niewielkie, jajowate liście. Roślina zakwita drobnymi kwiatami na długich szypułkach.

Jadalne chwasty - gwiazdnica pospolita
Fot. AnRo0002, CC0, Wikimedia Commons

Ten powszechnie występujący w ogrodach chwast jadalny na surowo smakuje doskonale jako składnik sałatek i pesto. Duszone liście i łodygi rośliny przypominają szpinak. Młode liście gwiazdnicy pospolitej zbierane wczesną wiosną są wartościowym źródłem witamin i minerałów.

Przetarte ziele gwiazdnicy. Doskonałe do pesto!
Fot. depositphotos

Komosa biała

Komosa biała (Chenopodium album), zwana też lebiodą, jest jednym z popularniejszych jadalnych chwastów polskich spotykanych w ogrodach i na nieużytkach. Wysokie, grube pędy komosy są porośnięte przez mięsiste liście, a drobne kwiaty tworzą szczytowy kłos. Młode liście lebiody są wartościowym źródłem witamin i składników mineralnych. Lebiodę poddajemy obróbce termicznej. Ten jadalny chwast stanowi smaczny dodatek do gulaszy, zapiekanek i zup.

Jadalne chwasty - komosa biała
Fot. depositphotos

Łopian większy

Łopian większy (Arctium lappa) jest powszechnie występującym chwastem jadanym na surowo i po obróbce termicznej. Duże, sercowate liście łopianu tworzą rozetę, z której w drugim roku wyrastają wzniesione, grube pędy. Pędy są zwieńczone koszyczkami kwiatostanowymi osłoniętymi charakterystycznymi, haczykowatymi łuskami okrywy.

Jadalne chwasty - łopian większy
Fot. AnRo0002, CC0, Wikimedia Commons

W kuchni wykorzystywane są mięsiste korzenie łopianu (w kulturach azjatyckich nazywane gobo), gotowane pędy kwiatostanowe i gotowane liście. Niedojrzałe kwiatostany gotowane na parze przypominają w smaku karczochy. Warto wykorzystywać kulinarnie ten jadalny chwast, który ma wysoką zawartość witamin, składników mineralnych, substancji przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i obniżających poziom cholesterolu.

Mniszek lekarski

Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) to jadalny chwast, którego każda część jest przydatna w kuchni zarówno na surowo jaki i po ugotowaniu lub upieczeniu. Z mięsistego korzenia wyrastają lancetowate liście oraz puste w środku łodygi. Koszyczkowe kwiatostany mniszka lekarskiego mają intensywnie żółty kolor.

Jadalne chwasty - mniszek lekarski

Najprościej jest zerwać młode liście mniszka i dodać na surowo do sałatki lub koktajlu. Zupa z chwastów wzbogacona o liście mniszka lekarskiego nabierze pikantnego smaku, a gulasz z dodatkiem mięsistego korzenia zadziwi wyrazistym smakiem. Najwartościowsze są liście mniszka zbierane od kwietnia do czerwca, a korzenie wykopywane późną jesienią. Ten pospolity chwast korzystnie wpływa na pracę układu pokarmowego, obniża poziom cukru, oczyszcza krew i poprawia krążenie.

Zebrane ziele mniszka - kwiaty, liście i korzenie

Podagrycznik pospolity

Podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria) to bardzo wszechstronna roślina o smaku podobnym do pietruszki naciowej. Ten rosnący na nieużytkach jadalny chwast odznacza się wzniesionymi łodygami i białymi baldachami drobnych kwiatków. Pierzastodzielne, ciemnozielone liście gęsto porastają łodygi.

Jadalne chwasty - podagrycznik pospolity
Fot. Cbaile19, Public Domain, Wikimedia Commons

Podagrycznik jest wartościowym jadalnym chwastem bogatym w witaminy, związki mineralne, cholinę, karotenoidy oraz olejki eteryczne. Młode listki i pędy można dodawać na surowo do sałatek z chwastów oraz koktajli. Blanszowane i duszone liście podagrycznika doskonale komponują się z rybami.

Pokrzywa zwyczajna

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) jest spotykana w lasach, ogrodach i na łąkach. Ten pospolity chwast od wieków bywa jadany na surowo i po obróbce termicznej. Najbardziej wartościowe są młode liście pokrzywy, które dodane na surowo do sałatek i soków mają działanie moczopędne, oczyszczające, odtruwające i wzmacniające.

Najlepsze do zbioru i przetwarzania są młode listki pokrzywy
Fot. depositphotos

Liście pokrzywy można też wykorzystać do przyrządzenia pesto lub wartościowej zupy z chwastów. Aby liście pokrzywy straciły swoje właściwości parzące, wystarczy je przelać gorącą wodą lub zasuszyć.

Żółtlica drobnokwiatowa

Żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora) występująca na nieużytkach, w parkach i ogrodach dorasta do 40 cm wysokości. Wzniesione łodygi rośliny są rozgałęzione i porośnięte przez jajowate liście o ząbkowanych brzegach. Ten jadalny chwast spożywany na surowo dostarcza organizmowi: witaminy, związki mineralne, bioflawonoidy, kumarynowce, działa antybakteryjnie, przeciwzapalnie, detoksykująco i wspomaga przemianę materii.

Jadalne chwasty - żółtlica drobnokwiatowa
Fot. AnRo0002, CC0, Wikimedia Commons

Chwasty jadalne - przepisy

Istnieje wiele przepisów na dania z chwastów. Czasem chwasty stanowią podstawę dania, a czasem są jedynie dodatkiem. W niektórych przepisach stosuje się wiele różnych chwastów, a czasem dodaje się tylko jeden chwast. Poniżej przedstawiamy popularne i łatwe do przygotowania przepisy z wykorzystaniem chwastów :-)

Czipsy z pokrzywy i babki

Składniki:

• młode liście pokrzywy i babki
• olej
• sól
• pokruszone płatki czerwonej papryki
• pieprz
• płatki drożdżowe

Przygotowanie: Świeże liście skrapiamy oliwą i posypujemy przyprawami. Pieczemy rozłożone na blaszce w piekarniku w temperaturze 130°C aż się zarumienią (około 20-30 min).

Sałatka z chwastów

Składniki:

• 2 szklanki mieszanki sałat
• 2 szklanki chwastów jadalnych na surowo (pokrzywa, czosnaczek, mniszek, podagrycznik)
• 100 g tarkowanego sera pecorino lub innego pikantnego twardego sera
• 60 ml oliwy
• 20 ml octu winnego
• 1 łyżeczka musztardy

Przygotowanie: Wymieszaj jadalne chwasty i sałaty, posyp serem a następnie polej sosem z oliwy, octu i musztardy.

Sałatka z chwastów
Fot. depositphotos

Zupa z chwastów

Składniki:

• posiekane liście: babki, pokrzywy, lebiody, podagrycznika i łopianu
• bulion warzywny
• przesmażona cebula pokrojona w kostkę

Przygotowanie: Zagotuj bulion po czym dodaj do niego cebulę oraz jadalne chwasty i gotuj na wolnym ogniu przez 15 minut.

Zupa krem z pokrzywy i ziemniaków

Ta prosta zupa z dodatkiem chwastów ma kremową konsystencję, jest smaczna i sycąca.
Składniki:

• 1 łyżka oliwy z oliwek
• 1 cebula posiekana
• 1 marchewka pokrojona w kostkę
• 1 por umyty i drobno pokrojony
• 1 duży mączysty ziemniak pokrojony w cienkie plasterki
• 1 l bulionu warzywnego
• 400 g młodych listków z pokrzywy

Przygotowanie: Rozgrzej olej w dużym rondlu po czym dodaj cebulę, marchew, por i ziemniaki i duś przez 10 minut. Dodaj bulion i gotuj przez kolejne 10-15 minut, aż ziemniaki będą miękkie. Następnie dodaj liście pokrzywy i całość gotuj na wolnym ogniu przez 1-5 min. Zmiksuj wszystkie składniki i dopraw do smaku.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Rośliny lecznicze i prozdrowotne w Twoim ogrodzie!
• Jadalne kwiaty ogrodowe
• Co zrobić z wyrwanymi chwastami? Kompost, gnojówka, potrawy z chwastów
• Grzyby w ogrodzie - uprawa grzybów jadalnych, leśnych

Opracowano na podstawie:
1. C. Bańkowski, J. Serwatka, Pożyteczne chwasty, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1977, s. 13, 36, 41, 50, 88;
2. D. Kosecka, Lecznicze chwasty w Działkowiec 6/2015, s. 22-23;
3. C. Trąba, K. Rogut, P. Wolański, Rośliny dziko rosnące i ich zastosowanie, Pro Carphatia, Rzeszów 2012, s. 8, 60, 74, 108;