Amensalizm - co to jest, przykłady, zastosowanie

Amensalizm to antagonistyczna zależność między gatunkami, w której jeden z gatunków wpływa niekorzystnie na drugi gatunek. Z tego artykułu dowiesz się więcej, co to jest amensalizm i na czym on polega, poznasz ciekawe przykłady amensalizmu oraz dowiesz się jak wykorzystać amensalizm w ogrodzie do walki z chorobami i szkodnikami roślin. Jak się okazuje, zjawisko amensalizmu ma wiele praktycznych zastosowań!

Zjawisko amensalizmu możemy wykorzystać w ogrodzie
Fot. depositphotos

Co to jest amensalizm?

Amensalizm to rodzaj zależności między gatunkami, w której obecność jednego gatunku lub populacji wpływa niekorzystnie na ten drugi. Zależność ta jest jednostronna. Dla drugiej strony obecność gatunku ponoszącego szkody jest obojętna i nie przynosi ani strat ani korzyści. Pod tym względem amensalizm różni się od pasożytnictwa czy drapieżnictwa, w przypadku których jedna ze stron ponosi straty, a druga korzyści.

Amensalizm a allelopatia

Amensalizm występuje najpowszechniej pomiędzy mikroorganizmami i nazywany jest antybiozą. W świecie roślin zaś nazywany jest allelopatią i polega na wytwarzaniu i wydzielaniu do otoczenia substancji szkodliwych dla osobników innych gatunków.

Termin allelopatia wywodzi się z języka greckiego i stanowi połączenie słów allelon (wzajemny) i pathos (cierpieć, szkodzić). Allelopatia dodatnia jest formą symbiozy, a ujemna (forma amensalizmu) stanowi formę obrony przed konkurencją.

Amensalizm - przykłady

Wydzieliny z korzeni oraz opadłych liści, takich jak np. cyjanowodór, kwasy organiczne czy garbniki, mogą mieć negatywny wpływ na rozwój innych roślin. Jednym z najbardziej znanych efektów jest ich wpływ na proces kiełkowania nasion oraz rozwój siewek.

Wśród roślin sztandarowym przykładem amensalizmu jest czarny orzech (Juglans nigra), który wytwarza toksynę zapobiegającą rozwojowi innych roślin wokół. Gatunki takie jak sosna, porzeczka czarna oraz bylica eliminują ze swego otoczenia inne rośliny lub nie dopuszczają do ich kiełkowania. Owies, jęczmień, czosnek, papryka, pszenica, pomidor i cebula wydzielają glikozydy hamujące rozwój korzeni innych gatunków roślin. Marchew niekorzystnie oddziałuje na uprawę warzyw kapustnych i kopru, a brzoza ma negatywny wpływ na wzrost sosny, jesion zaś na wzrost dębu.

Czarny orzech (Juglans nigra) to przykład amensalizmu w świecie roślin
Fot. MONGO, Domena Publiczna, Wikimedia Commons

Amensalizm - zastosowanie w ogrodnictwie

Znajomość zależności, takich jak np. amensalizm miedzy roślinami jest niezwykle przydatna w uprawach ogrodowych. Pozwala w sposób ekologiczny rozprawiać się z chorobami i szkodnikami ograniczając lub całkowicie eliminując użycie środków chemicznych. Związki wytwarzane przez jedne rośliny można wykorzystać do eliminacji niechcianych gatunków (np. chwastów) lub odstraszania szkodników.

Wykorzystaj wiedzę o amansalizmie w swoim ogrodzie w następujący sposób:

• Unikaj złego sąsiedztwa roślin, czyli sadzenia obok siebie gatunków roślin wpływających na siebie niekorzystnie (np. nie sadź marchwi koło kapusty),
• Sadź obok roślin uprawnych rośliny odstraszające szkodniki lub ograniczające występowanie chorób grzybowych (bp. aksamitki ograniczają rozwój nicieni, a cebula i czosnek ograniczają rozwój chorób grzybowych roślin).

Wykorzystuj antagonizm pomiędzy grzybami do zwalczania popularnych chorób roślin stosując naturalny preparat Polyversum WP.

Polyversum WP - opakowanie 5g do zastosowań amatorskich
Fot. Target

Jest to środek zawierający niepatogeniczny grzyb Pythium oligandrum, rozkładający strzępki grzybów patogenicznych. Zasiedla strefę korzeniową roślin, eliminując poprzez konkurencyjne działanie grzyby chorobotwórcze. Środek ten można bezpiecznie stosować w uprawie wielu roślin ozdobnych, sadowniczych, a także warzyw. Najczęściej wymieniane zastosowanie Polyversum WP to zwalczanie chorób grzybowych tj. szarej pleśni oraz fytoftorozy. Jest on przeznaczony do stosowania przy użyciu opryskiwaczy polowych, sadowniczych i ręcznych oraz do podlewania i moczenia roślin.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Gil W., Tajemniczy las, Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa 2010, s. 122-125;
2. Gniazdowska A., Oracz K., Bogatek R., Allelopatia - nowe interpretacje oddziaływań między roślinami w Kosmos, Problemy Nauk Biologicznych 2/2004, s. 207-217;
3. Wołejszo J., Allelopatia roślin w Viridis 3/2007, s. 10.

Przeczytaj również:

Domowe sposoby na chwasty
Domowe sposoby na chwasty są rozwiązaniem dla tych z nas, którzy unikają stosowania herbicydów. Ze składników znajdujących się w każdym domu w prosty sposób możemy przygotować skuteczne domowe preparaty na chwasty lub ekologiczne ściółki. Oto 5 domowych sposobów na chwasty, które warto zastosować w ogrodzie! Więcej...

Rośliny odstraszające krety i nornice
Krety i nornice są w ogrodzie szkodnikami, powodującymi wiele zniszczeń. Aby zniechęcić te zwierzęta do bywania w naszym ogrodzie warto posadzić rośliny odstraszające krety i nornice. Oto zestawienie 7 najlepszych roślin, których krety i nornice zawsze unikają! Więcej...

Oprysk z drożdży na pomidory i ogórki
Oprysk pomidorów drożdżami przeciwko zarazie ziemniaczanej to słynny przepis polecany przez ekologicznych ogrodników. Może on pomóc też w ochronie innych warzyw, jak ogórki czy ziemniaki, a przygotowanie tego oprysku jest bardzo proste! Więcej...