Wiśnia - wartości odżywcze, odmiany, uprawa
Wiśnia pospolita ma stosunkowo niewielkie wymagania glebowe, większość odmian wiśni jest samopylna, a drzewo nie osiąga zbyt dużych rozmiarów. Te zalety sprawiają, że jest to dobre drzewo owocowe do uprawy w ogrodach przydomowych i na działkach. Z poniższego artykułu dowiesz się jak wygląda uprawa i przycinanie wiśni rosnącej w ogródku. Prezentujemy również najlepsze odmiany wiśni do uprawy amatorskiej oraz podpowiadamy jak ochronić je przed chorobami i szkodnikami.
Wiśnia - Prunus cerasus
Fot. pixabay
Wiśnia - wartości odżywcze owoców
Wiśnia pospolita (Prunus cerasus), spotykana też czasem pod nazwą wiśnia zwyczajna, należy do rodziny różowatych (Rosaceae). Jest gatunkiem występującym wyłącznie w uprawie, czasem dziczejącym. Owoce wiśni są skarbnicą wartościowych składników odżywczych. Spożywane na surowo nie są zbyt smaczne, ale można z nich robić doskonałe przetwory, kompoty, soki i powidła.
Owoce wiśni są bogate w kwasy organiczne, cukry, karoteny, pektyny i garbniki. Znajdziemy w nich witaminy: C, PP, witaminy z grupy B oraz ważne składniki mineralne, takie jak: potas, miedź, żelazo, wapń, fosfor czy magnez.
Wiśnie zawierają także inozyt, zapobiegający siwieniu oraz pomagający wydalać z organizmu cholesterol i kumarynę obniżającą krzepliwość krwi. Z tego względu poleca się spożywanie owoców wiśni osobom po zawale czy zatorze.
Mimo tak licznych zalet, owoce wiśni mogą podrażniać przewód pokarmowy. Powinny ich unikać osoby z wrzodami żołądka lub dwunastnicy oraz chorzy na cukrzycę typu II.
Warto wiedzieć!
Wiśnie zawierają antyoksydanty (antocyjany) spowalniające oznaki starzenia oraz bioaktywne składniki o działaniu przeciwzapalnym i antyrakowym.
Wiśnia - odmiany
Wybierając wiśnię do przydomowego sadu, najlepiej wybrać odmianę wcześnie wchodzącą w owocowanie oraz mało wrażliwą na choroby. Drzewa rosnące niezbyt silnie będą łatwiejsze podczas przycinania oraz zbioru owoców.
Smakosze wiśni posiadający sporo miejsca w ogrodzie mogą wybrać kilka odmian wiśni o różnej porze dojrzewania, co pozwoli zbierać owoce od końca czerwca aż do początku sierpnia.
Odmiany wiśni uprawiane w naszych ogrodach można podzielić na:
- wiśnie szklanki - posiadające owoce o bezbarwnym soku i jasnym miąższu,
- wiśnie sokówki - ich ciemny sok wykorzystywany jest w przetwórstwie.
Odmiany wiśni polecane do uprawy ogrodowej to przede wszystkim:
Wiśnia Groniasta z Ujfehertoi - odmiana o silnym początkowym wzroście, później słabnącym. Wcześnie wchodzi w owocowanie, jest częściowo samopłodna i obficie plonuje tylko w obecności zapylaczy. Owoce kuliste, dosyć duże (5,5-6,5 g), ciemnoczerwone o słodko-kwaśnym, różowoczerwonym miąższu. Do zbioru nadają się w drugiej połowie lipca. Można przyrządzać z nich przetwory i zamrażać. Odmiana odporna na mróz, lecz w chłodniejsze wiosny kwiaty mogą być uszkadzane przez przymrozki. Podatna na drobną plamistość liści drzew pestkowych.
Wiśnia Kelleris 16 - wzrost umiarkowanie silny, wcześnie wchodzi w owocowanie i plonuje obficie w drugiej połowie lipca. Owoce lekko wydłużone, ciemnoczerwone, średniej wielkości ( 4,5-5 g). Miąższ jest słodko-kwaskowaty, mięsisty i czerwony. Odmiana mało podatna na moniliozę ale wrażliwa na drobną plamistość liści. Dość wytrzymała na mróz.
Owoce różnych odmian wiśni
Fot. pixabay
Wiśnia Lucyna - rośnie średnio silnie. W owocowanie wchodzi w 2-3 roku po posadzeniu, dając lepsze plony w starszym wieku. Smaczne, ciemnoczerwone owoce mają kwaskowato - słodki miąższ o czerwonej barwie. Dojrzewają w drugiej dekadzie lipca. Nadają się do bezpośredniego spożycia i przetwórstwa. Odmiana mało podatna na drobną plamistość liści. Została wyhodowana w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach.
Wiśnia Łutówka - najpopularniejsza odmiana w polskich sadach, wzrost umiarkowany. Bardzo wcześnie wchodzi w owocowanie - już w drugim roku po posadzeniu. Przy właściwej pielęgnacji regularnie i obficie owocuje. Owoce duże ( ok. 6 g) ciemnoczerwone, kuliste o kwaskowatym miąższu, nadające się także na przetwory. Dojrzewają pod koniec lipca. Ciemnoczerwony sok wycieka po oderwaniu szypułki. Odmiana wrażliwa na drobną plamistość liści i brunatną zgniliznę.
Wiśnia Nefris - drzewo o niewielkich rozmiarach, wcześnie wchodzące w owocowanie, plonuje regularnie i obficie. Owoce są dosyć duże o ciemnomalinowym, soczystym miąższu. Dojrzewają na początku lipca. Odmiana podatna na drobną plamistość liści.
Wiśnia North Star - rośnie średnio silnie. Bardzo wcześnie wchodzi w owocowanie, obficie plonując przy odpowiednio przeprowadzanym cięciu. Średniej wielkości, żywoczerwone owoce mają lekko kwaskowaty, smaczny miąższ. Dojrzewają na początku lipca. Odmiana mało podatna na drobną plamistość ale wrażliwa na moniliozę.
Wiśnia Pandy 103 - silnie rosnące drzewo, tworzące dość luźną koronę. Plonuje średnio obficie i niezbyt wcześnie wchodzi w owocowanie. Ciemnoczerwone owoce są bardzo duże ( 6-7 g). Dojrzewają w drugiej połowie lipca. Wyjątkowo smaczny, różowy miąższ jest słodko-kwaskowaty. Jasnoczerwony sok nie wycieka po oderwaniu szypułki. Odmiana mało wrażliwa na moniliozę i raka bakteryjnego lecz podatna na drobną plamistość liści. Jest wytrzymała na mróz, choć wcześnie kwitnące kwiaty mogą być podatne na uszkodzenia mrozowe.
Wiśnia Debreceni Botermo - drzewo silnie rosnące, tworzące wzniesioną koronę. Kwitnie wcześnie a kwiaty są średnio wrażliwe na przymrozki. Ciemnoczerwone owoce są średniej wielkości, dojrzewają w drugiej dekadzie lipca. Miąższ o kolorze czerwonym ma słodko-kwaśny smak. Po oderwaniu szypułki sok nie wycieka. Odmiana mało podatna na choroby i dostatecznie wytrzymała na mróz.
Wiśnia Meteor Korai - jedna z najwcześniejszych odmian, owoce dojrzewają już pod koniec czerwca. Drzewo rośnie umiarkowanie, tworząc luźną, kulistą koronę. Owoce są jasnoczerwone, smaczne z słodko-kwaśnym miąższem o wadze ok. 4,5 g. Odmiana odporna na choroby ale mało wytrzymała na mróz, dlatego należy ją sadzić na ciepłych stanowiskach.
Wiśnia Galena - polska odmiana wiśni wyhodowana w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach. Drzewa rosną silnie, plonowanie zależy od roku, ponieważ kwiaty mogą być narażone na wiosenne przymrozki. Duże, jasnoczerwone owoce ( 6-7 g) dojrzewają w pierwszej dekadzie lipca. Miąższ kremowożółty, bardzo smaczny z niską zawartością kwasów. Sok bezbarwny. Odmiana wytrzymała na mróz i choroby.
Wiśnia w przydomowym ogrodzie
Fot. pixabay
Wiśnia - uprawa
Wiśnie dobrze rosną w słonecznych, osłoniętych od wiatru miejscach, na wzniesieniach i łagodnych stokach. Zagłębienia terenu, w których powstają zastoiska mrozowe są dla nich nieodpowiednie. Drzewa w takich miejscach mogą przemarzać zimą a wiosną ich kwiaty, zakwitające w końcu kwietnia, narażone będą na uszkodzenia mrozowe. Warto jednak wiedzieć, że dla uzyskania zadowalających zbiorów wystarczy, jeśli owoce zawiąże 25-30% kwiatów.
Najlepsze pod uprawę wiśni będą żyzne, przewiewne gleby, piaszczysto-gliniaste. Drzewa te źle rosną na glebach ciężkich, z wysokim poziomem wód gruntowych. Wiśniowe drzewka najczęściej produkowane są na dwóch generatywnych podkładkach - antypce i czereśni ptasiej.
Warto wiedzieć!
Wiśnie szczepione na siewkach antypki rosną nieco słabiej niż na siewkach czereśni ptasiej, mają bardziej wytrzymałe na mróz korzenie i lepiej znoszą przepuszczalne i lekkie gleby.
Młode drzewka wiśni są wrażliwe na przemarzanie, dlatego lepiej sadzić je wiosną. Przed sadzeniem wiśni należy przygotować stanowisko, warto zastosować naturalne nawożenie kompostem lub przekompostowanym obornikiem. Wskazane jest podsypywanie drzew tymi nawozami co roku, jesienią. Opcjonalnie można używać nawozów mineralnych, dobranych odpowiednio do potrzeb rośliny i pory roku.
Wiśnia - przycinanie
Prawidłowe przycinanie wiśni, wykonane we właściwym terminie, wpływa na obfitsze owocowanie oraz poprawia jakość owoców, które po cięciu będą bardziej dorodne. Poprawia także zdrowotność drzew. Likwidowane są wtedy chore i martwe pędy, na których mogą bytować grzyby wywołujące brunatną zgniliznę drzew pestkowych. Wnikanie promieni słonecznych oraz powietrza do środka korony sprawia, że grzyby nie mają już tak dobrych warunków do rozwoju.
Nowo posadzone drzewka przycina się wiosną dosyć mocno, w celu uformowania korony.
Wiśnie owocujące tniemy po zbiorach owoców - to najlepszy dla nich termin. Istnieje wtedy mniejsze ryzyko infekcji drzewa przez grzyby i bakterie. Cięcie należy wykonać do połowy sierpnia. Wycina się w tym czasie ok. 1/5 wszystkich pędów. Skracamy długie, zwisające do ziemi pędy, wycinamy krzyżujące się i skierowane do środka korony, usuwamy także gałęzie chore i suche.
Wiśnie najlepiej owocują na pędach rocznych i dwuletnich, dlatego u drzew starszych wykonuje się bardziej intensywne cięcie odmładzające. Polega ono na usuwaniu i skracaniu części starych konarów, by pobudzić drzewo do wytwarzania młodych pędów.
Cięcie wiśni powinno być wykonywane w suche i słoneczne dni. Rany dokładnie zabezpieczamy maścią ogrodniczą lub farbą emulsyjną z dodatkiem fungicydu.
Cięcie wiśni. Jak i kiedy przycinać wiśnie?
Cięcie wiśni jest ważnym zabiegiem, wpływającym na prawidłowy rozwój drzewa i jego zdolność do obfitego owocowania przez wiele lat. Wyjaśniamy kiedy przycinać wiśnie oraz jaki sposób cięcia jest najlepszy dla tych drzew. Więcej...
Wiśnia - choroby i szkodniki
Brunatna zgnilizna drzew pestkowych (monilioza) to choroba, którą wywołują grzyby z rodzaju Monilinia. Porażają one nie tylko drzewa wiśni ale także czereśnie, śliwy, morele i brzoskwinie. U wiśni choroba ta na początku kwitnienia powoduje zasychanie i brązowienie kwiatów, w następnej kolejności liści i krótkopędów a czasami nawet większych gałęzi. Na dojrzewających owocach pojawiają się gnilne plamy ze skupiskami zarodników.
Brunatna zgnilizna drzew pestkowych - porażone owoce wiśni
Fot. Agronom, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons
W przypadku stwierdzenia objawów tej choroby wiśni, należy usuwać zainfekowane kwiaty, liście, pędy oraz owoce, również te zaschnięte i zmumifikowane. Do ekologicznych oprysków drzew owocowych można wykorzystać wywar ze skrzypu polnego, wyciąg z krwawnika oraz opryski z chrzanu. Chemicznymi preparatami przeciwko brunatnej zgniliźnie drzew pestkowych są Miedzian 50 WP, Miedzian Extra 350 SC, Signum 33 WG i Switch 62.5 WG.
Drobna plamistość liści drzew pestkowych - bardzo groźna choroba wiśni i czereśni, której sprawcą jest grzyb Blumeriella jaapii. Ciepła i wilgotna pogoda stwarza doskonałe warunki do rozwoju infekcji. Atakuje ona drzewa po kwitnieniu, od końca maja na liściach pojawiają się drobne plamki, które z czasem pokrywają całą ich powierzchnię, tworząc nekrozy. Liście żółkną i opadają a owoce drobnieją i nie dojrzewają. Zarodniki grzyba infekują przeważnie najniżej położone liście ale w skrajnych przypadkach, jeszcze przed zbiorami mogą opaść wszystkie. Grzyb zimuje na opadłych, porażonych w zeszłym sezonie liściach.
Drobna plamistość liści drzew pestkowych
Aby zwalczyć tę chorobę wiśni, należy opadłe liście grabić i usuwać. Przed opadnięciem wszystkich liści można wykonać jesienny oprysk 5% roztworem mocznika. Zapobiegawczo lub w czasie pojawienia się pierwszych objawów infekcji stosujemy oprysk środkiem Syllit 65 WP.
Nasionnica trześniówka - to nieduża, czarna muchówka z żółtą tarczką pomiędzy skrzydłami, powodująca robaczywienie owoców wiśni. Muszki te pojawiają się na przełomie maja i czerwca, składają jaja do owoców, z których po ok. 10 dniach wylęgają się białe larwy. Przez ok. 3 tygodnie żerują w wiśniach, które stają się przez to miękkie z lekko wklęśniętą powierzchnią. Nasionnica trześniówka zimuje w glebie. Najbardziej narażone na atak tego szkodnika są późno dojrzewające odmiany wiśni.
Nasionnica trześniówka na owocu wiśni
Fot. Bauer Karl, CC BY 3.0, Wikimedia Commona
Do wyłapywania nasionnicy można stosować ekologiczne sposoby, do których należą:
- rozwieszanie żółtych tabliczek lepowych od połowy maja do połowy lipca,
- zbieranie wszystkich owoców, by nie dopuścić aby larwy zeszły do gleby, w której zimują,
- szczelne osłonięcie ziemi gęstą włókniną, co uniemożliwi wylot muchówek,
- przekopanie gleby pod drzewem po zbiorze owoców - zniszczy część larw.
Do chemicznego zwalczania nasionnicy w okresie jej lotu i składania jaj można zastosować Mospilan 20 SP. Oprysk wykonujemy pod koniec pierwszej i w trzeciej dekadzie czerwca.
Monika Chwała
Opracowano na podstawie:
1. Katalog roślin - drzewa, krzewy byliny, Agencja Promocji Zieleni Sp. z o.o., Warszawa, 2016, s. 406;
2. M. Sitarek, Wiśnie do ogrodu, Działkowiec nr 02/2018, s. 34-35;
3. A. Głowacka, Deserowe odmiany wiśni, Działkowiec nr 12/2019, s. 28-29;
4. H. Legutowska, Robaczywe owoce, Działkowiec nr 06/2018, s. 66;
5. A. Mika, Cięcie wiśni i czereśni, Działkowiec nr 08/2018, s. 34-35;
6. I. Gumowska, Czy wiesz co jesz, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1985, s. 182-183.
Przeczytaj również:
