Kokorycz - jak wygląda, zastosowanie, uprawa

W półcienistych zakątkach ogrodu lub pod drzewami kokorycz potrafi stworzyć malownicze, gęste kobierce. Oryginalne, wielobarwne kwiaty kokoryczy często przyjemnie pachną. W zależności od gatunku, rośliny te kwitną od wczesnej wiosny aż do późnej jesieni. Zobacz jak wygląda kokorycz i jakie może mieć zastosowanie w ogrodzie. Wyjaśniamy jak wygląda uprawa kokoryczy i gdzie warto ją posadzić.

Kokorycz pusta - Corydalis cava
Fot. pixabay

Kokorycz - występowanie

Kokorycz (Corydalis) to rodzaj obejmujący rośliny jednoroczne, dwuletnie oraz byliny, niektóre zimozielone. Należy do rodziny makowatych (Papaveraceae). W naturze kokorycze porastają obszary znajdujące się w Europie, Azji i Ameryce Północnej w strefie klimatu umiarkowanego. Zazwyczaj są to lasy lub zarośla.

W Polsce najczęściej spotykane są: kokorycz pusta (Corydalis cava) i kokorycz pełna (Corydalis solida). Oprócz nich występują także kokorycz drobna (Corydalis pumila), wątła (Corydalis intermedia), żółta (Corydalis lutea) i kokorycz żółtawa (Corydalis capnoides). Wszystkie kokorycze są roślinami trującymi.

Jak wygląda kokorycz

Kokorycze uprawiane w ogrodach są niewysokimi bylinami. Mają delikatne, rurkowate kwiaty z charakterystyczną ostrogą zebrane w groniaste kwiatostany. Występują w barwach od białej i żółtej, poprzez różne odcienie fioletu, niebieskiego aż do purpury. Liście osadzone na cienkich ogonkach są nieduże i pierzaste, niekiedy pokryte woskowym nalotem. Część podziemną kokoryczy stanowią bulwiaste korzenie.

Warto wiedzieć!
Kokorycz często bywa mylona z kokoryczką. Choć obie rośliny lubią rosnąć pod drzewami, należą do innych rodzin botanicznych i znacznie różnią się wyglądem.

Kokorycz żółta

Kokorycz żółta (Corydalis lutea), nazywana też kokoryczą złocistą, to kępiasta, zimozielona bylina dorastająca do 50 cm wysokości. Potrójnie pierzaste liście są jasnozielone, po spodniej stronie szarozielone. Wyraziste, ciemnożółte kwiaty zebrane w krótkie grona pojawiają się od maja do września.

Kokorycz żółta - Corydalis lutea
Fot. David J. Stang, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Na dobrym stanowisku kokorycz żółta może szybko się rozrastać ale siewki są łatwe do usunięcia. Potrafi się przystosować zarówno do miejsc półcienistych, jak i bardziej suchych oraz słonecznych.

Kokorycz pełna

Kokorycz pełna (Corydalis solida) ma kwiaty w odcieniach fioletu, pojawiające się od marca do maja. Nie jest zbyt wysoka, dorasta do ok. 20 cm. Część nadziemna zamiera pod koniec maja. Młoda bulwa korzeniowa jest pełna, stąd nazwa rośliny. Lubi podłoże o odczynie obojętnym do zasadowego, zniesie glebę lekko suchą.

Kokorycz pełna - Corydalis solida
Fot. Industrees, CC0, Wikimedia Commons

Ciekawymi odmianami kokoryczy pełnej uprawianymi w ogrodach są: 'Beth Evans' (kwiaty bladoróżowe), 'Prasil Strain' (kwiaty ciemnoróżowe), 'George Baker' (kwiaty czerwone), 'Alba' (kwiaty białe), 'Quiet Elegance' (kwiaty białe o fioletowych końcówkach) oraz 'Blue Dream' (kwiaty niebieskie).

Kokorycz pusta

Kokorycz pusta (Corydalis cava) ma kwiaty ciemnoróżowe, czasem fioletowe, białe lub żółtobiałe, zebrane w grona. Dorasta do 30 cm wysokości. Kwitnie od marca do maja, po owocowaniu część nadziemna zamiera. Podwójnie trójdzielne liście mają kolor niebieskozielony i są głęboko powcinane. Nazwa kokoryczy pustej pochodzi od pustych przestrzeni w starszych, bulwiastych korzeniach tej rośliny.

Kokorycz pusta - Corydalis cava
Fot. Karelj, Public domain, Wikimedia Commons

Kokorycz pusta jest wrażliwa na suszę i lubi podłoże bogate w wapń. W ogrodzie ładnie będzie się prezentować odmiana kokoryczy pustej 'Albiflora' posiadająca białe kwiaty.

Kokorycz lakolistna

Ze względu na dekoracyjne liście kokorycz lakolistna (Corydalis cheilanthifolia) nazywana jest też kokoryczą paprociolistną. Jest odporną, ale w naszych warunkach raczej krótkowieczną, zimozieloną byliną. Pochodzi z Chin. Dorasta do 30-40 cm wysokości. Ciemnożółte, rurkowate kwiaty na wyrastających ponad liście pędach pojawiają się wiosną (czasami już pod koniec kwietnia) oraz latem. Liście są bardzo dekoracyjne, kształtem przypominają liście paproci.

Kokorycz lakolistna - Corydalis cheilanthifolia
Fot. Pipi, Public domain, Wikimedia Commons

Atrakcyjnymi odmianami kokoryczy lakolistnej są: 'Pinying' (żółte kwiaty i niebieskawozielone, czasem pozostające na zimę liście) oraz 'Manchu' (bardzo drobne zielone liście i żółte kwiaty)

Kokorycz wzniesiona

Kokorycz wzniesiona (Corydalis elata) dorasta do 30-70 cm wysokości. Kwiaty w odcieniach niebieskiego lub niebieskobiałe pojawiają się od czerwca do września. Delikatne liście mają barwę jasnozieloną. Roślina jest wrażliwa na suszę.

Kokorycz wzniesiona - Corydalis elata
Fot. HQ, CC BY-SA 2.0, Wikimedia Commons

Interesującymi odmianami kokoryczy wzniesionej są: 'Blackberry Wine' (kwiaty fioletowe), 'Blue Summit' (kwiaty ciemnoniebieskie), 'Blue Panda' (kwiaty jasnoniebieskie) oraz 'Blue Heron' (kwiaty niebieskie).

Kokorycz pogięta

Kokorycz pogięta (Corydalis flexuosa) nazywana też kokoryczą odgiętą to gatunek odkryty w Chinach. Dorasta do 50 cm wysokości. Ma jaskrawoniebieskie kwiaty, które pojawiają się wiosną i latem oraz jasnozielone liście. Po przekwitnięciu przechodzi okres spoczynku i obumiera. Gatunek ten jest dość wrażliwy na mróz, dlatego rośliny warto na zimę okrywać.

Kokorycz pogięta 'China Blue' - Corydalis flexuosa
Fot. Ghislain118, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Ciekawe odmiany kokoryczy pogiętej to: 'Purple Leaf' (niebieskie kwiaty i zielononiebieskie liście z czerwonym zabarwieniem widocznym wczesną wiosną), 'China Blue' (kwiaty błękitne i liście z niebieskim nalotem i purpurowymi kropkami), 'Blue Panda' (kwiaty lazurowe, pachnące i niebieskawe liście) oraz dobra do uprawiania w donicach odmiana 'Porcelain Blue' (błękitne kwiaty i niebieskozielone liście) nie przechodząca okresu letniego spoczynku.

Kokorycz - zastosowanie

Kokorycz doskonale pasuje do ogrodów naturalistycznych i parkowych, gdzie może tworzyć piękne, kwitnące łany. Sadzona pod koronami drzew, rozświetli zacienione miejsca. Sprawdzi się także na skalniakach w półcienistych miejscach oraz na rabatach bylinowych. Niektóre gatunki można posadzić także w donicach. Tak uprawiane rośliny warto jednak na zimę zabezpieczyć przed mrozem.

Kokorycz żółta - Corydalis lutea
Fot. pixabay

Kokorycz dobrze komponuje się z roślinami cebulowymi oraz okrywowymi, wśród których sama się rozsiewa. Dość szybko się rozrasta ale u wielu gatunków część nadziemna zamiera w okolicach czerwca. Z tego względu jako sąsiadów dla kokoryczy warto posadzić rośliny, które w późniejszym czasie zakryją te miejsca. W tej roli dobrze sprawdzą się: niskie odmiany funkii i paproci ogrodowych, żurawka, brunnera oraz miodunka plamista i miodunka pstra. Wiosenne kwiaty, takie jak: fiołki, przylaszczki czy zawilce, także będą się z nią dobrze komponować.

Kokorycz najlepiej sadzić w grupach po 10-20 roślin
Fot. pixabay

Kokorycz najlepiej sadzić w większych grupach, po 10-20 roślin. Zalecana rozstawa sadzenia kokoryczy to 30x25 cm.

Kokorycz pusta ma zastosowanie także w ziołolecznictwie. W jej bulwach znajdują się bardzo silnie działające alkaloidy, stosowane m.in. jako środek przeciwbólowy oraz przy schorzeniach neurologicznych.

Ciekawostka!
Nasiona kokoryczy posiadają bogate w tłuszcze i białko elajosomy (tzw. ciałka mrówcze lub tłuszczowe). Odżywiające się nimi mrówki niejako przy okazji przyczyniają się do rozprzestrzeniania roślin.

Kokorycz - uprawa

Kokorycz jest dość odporna i tolerancyjna co do warunków uprawy ale najlepiej będzie rosła na stanowisku półcienistym. Niektóre gatunki kokoryczy poradzą sobie także w miejscach bardziej nasłonecznionych, pod warunkiem jednak, że gleba będzie stale umiarkowanie wilgotna a roślina w czasie suszy podlewana. Kokorycze posadzone w głębokim cieniu słabiej kwitną. Preferują glebę przepuszczalną, próchniczą, najlepiej z dodatkiem kompostu liściowego, inaczej określanego też jako ziemia liściowa. Kokorycze są dość odporne na mróz i choroby ale na podłożu z zastoiskami wody ich bulwy mogą gnić. Czasem zagrażają im ślimaki.

Kokorycz łatwo rozsiewa się sama
Fot. pixabay

Kokorycz - rozmnażanie

Kokorycze posadzone na odpowiednim stanowisku dają obfity samosiew. W roznoszeniu nasion pomagają także mrówki. Zebrane samodzielnie nasiona najlepiej wysiewać od razu po zbiorze. Młode siewki kokoryczy zakwitają dopiero po ok. 2-3 latach a kolor kwiatów może się różnić od koloru rośliny matecznej. Kupione nasiona kokoryczy należy poddać stratyfikacji.

Kokorycze można także rozmnożyć po kwitnieniu przez podział starszych roślin lub przesadzanie bulw korzeniowych.

Warto wiedzieć!
Kokorycze lepiej rozsiewają się w miejscach, w których ściółki nie ma lub jej warstwa nie jest zbyt gruba.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Byliny wieloletnie zimujące w gruncie
• Kwiaty ogrodowe łatwe w uprawie
• Byliny do cienia i półcienia. Byliny cieniolubne kwitnące i ozdobne z liści
• Byliny okrywowe i zadarniające

Opracowano na podstawie:
1. J. Krejča, A. Jakábová, Rośliny skalne, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1986, s. 110-111;
2. L. Hattatt, 1000 roślin ogrodowych od A-Z, Wydawnictwo Parragon, UK 2008, s. 82;
3. Katalog ozdobnych roślin ogrodowych, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2018, s. 223.