Fitonia - odmiany, uprawa, rozmnażanie

Fitonie to niewielkie rośliny doniczkowe o kolorowych liściach z gęstym, wyraźnym i kontrastowym unerwieniem. Ich środowiskiem naturalnym są ciepłe i wilgotne tropikalne lasy, dlatego fitonia nie jest najłatwiejsza w uprawie. Zobacz jak powinna wyglądać uprawa fitonii w domu i jakie warunki trzeba jej zapewnić. Przedstawiamy też najciekawsze odmiany fitonii oraz sposoby na jej rozmnażanie.

Fitonia - Fittonia
Fot. pixabay

Fitonia (Fittonia) należy do rodziny akantowatych (Acanthaceae). Bylina ta została po raz pierwszy znaleziona w dżungli Peru, ale spotkać ja można również w innych krajach Ameryki Południowej: Boliwii, Kolumbii i Ekwadorze.

Fitonia zawdzięcza swoją nazwę siostrom Sarah Mary i Elizabeth Fitton, które za czasów królowej Wiktorii zajmowały się botaniką. Swoje obserwacje opublikowały w 1817 roku w książce zatytułowanej Conversations on Botany. To właśnie w niej po raz pierwszy opisano fitonię.

Jak wygląda fitonia?

Fitonia jest niewielka, w zależności od odmiany może osiągać od 10 do 50 cm wysokości. Większość odmian fitonii ma pokrój płożący. Niewielkie, jajowate liście fitonii ułożone są parami na delikatnych pędach. Dekoracyjne liście mają różną barwę od głębokiej ciemnej zieleni, przez oliwkową do prawie białego seledynu. Główną cechą wyróżniającą fitonię jest gęste i wyraźne unerwienie liści w kontrastujących kolorach. W sprzyjających warunkach rośliny domowe czasem zakwitają, lecz kwiaty nie mają walorów dekoracyjnych.

Ze względu na płożące pędy i niewielkie rozmiary fitonie można komponować z innymi gatunkami tworząc atrakcyjne kompozycje. Fitonia pięknie prezentuje się z bluszczem doniczkowym, trzykrotką, paprociami czy pieniążkiem. Fitonie to doskonałe rośliny do ogrodów zimowych. Przydadzą się też, jeśli chcemy założyć ogród w słoiku.

Fitonia - Fittonia
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl

Fitonia - odmiany

Najpopularniejszym gatunkiem doniczkowym hodowanym w naszych mieszkaniach jest fitonia żyłkowana (in. białożyłkowa) występująca pod nazwami łacińskimi Fittonia albivenis lub Fittonia Verschaffeltii. Naturalnie występujące odmiany fitonii nie są tak zróżnicowane kolorystycznie jak mieszańce hodowlane, których powstaje coraz więcej. Sprzedawcy najczęściej nie podają nazwy gatunku fitonii, od której wywodzi się dana odmiana, a posługują się wyłącznie nazwą rodzajową fittonia, do której dopisuje się nazwę odmiany.

Fitonia 'Lemon' - dorasta do 20 cm wysokości i wyróżnia się wydłużonymi, cytrynowożółtymi liśćmi z gęstym, białym unerwieniem.

Fitonia 'Zalm forest flame' - jej lancetowate liście mają wyraźny, zielony margines i różowe unerwienie na ciemnozielonym tle. Różowe nerwy są szerokie i wraz z niewielkimi plamkami zieleni tworzą ciekawą mozaikę. Podobna do niej jest odmiana 'Pink Special', przy czym jej unerwienie jest nieco mniej intensywne.

Fitonia 'Red Angel' - to jedna z najpiękniejszych odmian fitonii - jasno i ciemnooliwkowa zieleń blaszki liściowej przełamana jest czerwienią unerwienia. Odmiana dorasta do 20 cm wysokości.

Fitonia 'Snow Angel' - zachwyca dużymi, matowo zielonymi liśćmi z kontrastowym śnieżnobiałym rysunkiem unerwienia.

Fitonia 'Mosaic Skeleton' - na jasnozielonym tle liści wyraźnie odznacza się neonoworóżowe unerwienie. Roślina dorasta do 20 cm wysokości i 30 cm szerokości.

Fitonia 'Anne White' - wyróżnia się ciemnozielonymi liśćmi z białymi nerwami.

Fitonia 'Mosaic Pink Diamond' - lancetowane liście o ciemnym marginesie mają lekko pofalowaną krawędź. Na brunatnym tle odznacza się różowe unerwienie.

Fitonia - Fittonia
Fot. pixabay

Fitonia - uprawa

Fitonia jest rośliną ciepłolubną, dlatego optymalna temperatura do jej uprawy powinna wynosić co najmniej 18-25°C latem i 20°C zimą. Jeśli temperatura spada poniżej 18°C fitonia reaguje zrzucaniem liści. Warunkiem, aby rośliny dobrze rosły w niższych temperaturach, jest dobra aklimatyzacja. Ta wrażliwa roślina nie toleruje przeciągów i nagłych zmian temperatury, dlatego zimą nie powinna znajdować się w pobliżu źródeł ciepła.

Jak wiele roślin pokojowych fitonia lubi jasne pomieszczenia, ale bezpośrednie ekspozycja na promienie słoneczne sprawia, że liście tracą kolor, stają się cienkie i zasychają. Najlepiej czuje się na parapetach wschodnich i zachodnich pełnych rozproszonego światła. Zimą, gdy brakuje naturalnego światła liście fitonii tracą intensywne wybarwienie. Ratunkiem może być doświetlanie roślin za pomocą specjalistycznych lamp lub żarówek do doświetlania roślin.

Fitonia - podlewanie

Fitonia ma duże wymagania wodne. Roślina nie przechodzi okresu spoczynku, a jej zapotrzebowanie na wodę zależy od pory roku oraz warunków pogodowych. Od wczesnej wiosny do jesieni podlewamy fitonię obficie i regularnie ciepłą, odstałą wodą. Późną jesienią i zimą należy stopniowo ograniczać podlewanie. Podłoże w doniczce powinno być zawsze lekko wilgotne, ale należy unikać stagnacji wody, która powoduje gnicie korzeni. Na krótkotrwałe przesuszenie roślina reaguje utratą jędrności, liście tracą turgor, stają się wiotkie i oklapłe. Jeśli fitonia zostanie podlana w odpowiednim czasie, szybko odzyskuje jędrność.

Fitonia - zraszanie

Pielęgnując fitonię należy pamiętać, że bardzo lubi wysoką wilgotność powietrza. Dlatego fitonię należy regularnie zraszać przez cały rok najlepiej wodą destylowaną lub filtrowaną. Jeśli powietrze w pomieszczeniu jest suche, zaleca się spryskiwanie nawet dwa razy dziennie. Doniczkę można również umieścić na podstawce z keramzytem lub kamyczkami, aby zwiększyć wilgotność wokół rośliny. W żadnym wypadku nie należy używać produktów do nabłyszczania liści.

Fitonia - Fittonia
Fot. pixabay

Fitonia nawożenie

Przez cały okres wegetacji należy roślinę regularnie nawozić. Ponieważ jednak fitonia jest bardzo wrażliwa na nadmiar składników pokarmowych stosujemy połowę dawki nawozu zalecanej przez producenta. Do nawożenia fitonii polecamy nawóz płynny do roślin zielonych Target, który zapewni zdrowy wygląd liści fitonii.

Fitonia - przesadzanie

Fitonia szybko rośnie, dlatego wiosną każdego roku przesadzamy ją do większej doniczki. Ponieważ system korzeniowy jest płytki, używamy płytkich, ale szerokich donic i pojemników koniecznie z drenażem na dnie. Podłoże dla fitonii powinno składać się z mieszanki humusu, torfu i piasku, a także musi mieć lekko kwaśny odczyn.

Do sadzenia roślin możemy też użyć ziemi darniowej lub wrzosowej z dodatkiem piasku. Fitonia nie toleruje gleb zasadowych, a nawet obojętnych. Dlatego przed posadzeniem fitonii do świeżej ziemi, zalecamy wykonać pomiar pH ziemi. W razie potrzeby można zakwasić ziemię domowym sposobem, wykorzystując np. ocet lub zwiększyć zawartość kwaśnego torfu w mieszance glebowej.

Fitonia - jak uratować

Fitonia jest rośliną bardzo kapryśną i mimo właściwej pielęgnacji, może sprawiać kłopoty. Oto najczęściej spotykane problemy w uprawie fitonii:

Pomarszczone i usychające liście fitonii - przyczyną może być zbyt suche powietrze lub zbyt silne nasłonecznienie. Aby uratować fitonię, przenosimy doniczkę z rośliną w miejsce półcieniste i zwiększamy wilgotność powietrza, np. poprzez codzienne zraszanie liści.

Liście fitonii opadają - przyczyną jest zbyt chłodne miejsce lub zbyt suche powietrze. Problem często występuje zimą. Pamiętajmy, że roślinie może szkodzić nie tylko chłodne powietrze ale też zbyt zimne podłoże (np. gdy doniczki stoją na zimnym parapecie okiennym).

Liście fitonii żółkną - przyczyną najczęściej jest zbyt obfite podlewanie. Usuwamy uszkodzone liście i zaprzestajemy podlewania aż ziemia całkowicie przeschnie. Pamiętajmy, że podlewając fitonię, najlepiej wstawiać doniczki z fitoniami do tacki lub pojemnika z wodą i pozwalać aby ziemia nasiąkła wilgocią od spodu.

Fitonia - rozmnażanie

Fitonię można łatwo rozmnożyć przez sadzonki oraz podział rośliny.

Rozmnażanie fitonii przez sadzonki - co 3 lub 4 lata dobrze jest odmłodzić fitonię. Zabieg ten możemy połączyć z rozmnożeniem rośliny. Aby odmłodzić roślinę, wiosną lub latem obcinamy najbardziej wydłużone pędy lub tylko ich wierzchołki i ukorzeniamy po 2-3 sadzonki w doniczkach wypełnionych podłożem do sadzonkowania. Sadzonki muszą mieć co najmniej 5 cm długości i po 3 liście. Pojemnik z sadzonkami przykrywamy folią lub szkłem, żeby zapewnić odpowiednio wysoką wilgotność i temperaturę 22-24°C. Po 4-6 tygodniach rośliny powinny się ukorzenić.

Podział roślin - wiosną lub latem delikatnie wyjmujemy roślinę z doniczki i dzielimy na kilka części. Sadzimy do doniczek, które przykrywamy folią lub szkłem, zapewniając młodym roślinom najlepsze warunki do ukorzenienia. Przez miesiąc regularnie podlewamy rośliny i wietrzymy, po czym pozbywamy się osłon.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. J. Courtier, G. Clarke, Kwiaty w domu. Jak dobierać i pielęgnować rośliny doniczkowe, Reader's Digest, Warszawa 1998, s. 88
2. Bachthold F., Rośliny doniczkowe, Świat Książki, Warszawa, 1998, s. 86
3. Ulanowski K., Rośliny doniczkowe, Wydawnictwo Ibis, Żychlin 2016 s. 35

Przeczytaj również:

Oplątwa, tillandsia - gatunki, uprawa, rozmnażanie
Oplątwa to tropikalna roślina, która może być uprawiana w doniczce lub jako epifit. Oryginalna uroda oplątw i możliwość uprawy bez podłoża sprawiają, że rośliny te cieszą się wielką popularnością. Więcej...

Trzykrotka - odmiany, uprawa, rozmnażanie, choroby
Trzykrotka jest popularną i łatwą w uprawie rośliną, która coraz częściej gości nie tylko w naszych mieszkaniach, ale i w ogrodach. Podpowiadamy, które gatunki i odmiany trzykrotki cieszą się popularnością oraz jak wygląda jej uprawa. Więcej...

Alokazja amazońska - uprawa, rozmnażanie, choroby
Alokazja amazońska to coraz popularniejsza roślina doniczkowa o przepięknym ulistnieniu. Ze względu na wysokie wymagania uprawowe alokazji, roślinę tę trzeba jednak otaczać szczególną opieką. Więcej...