Stonka ziemniaczana. Zwalczanie ekologiczne w ogrodach

Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) jest najgroźniejszym szkodnikiem w uprawie ziemniaka. Żerując na liściach, kwiatach i łodygach ziemniaka, powoduje straty w jego plonach. Jeżeli zdecydowaliśmy się na uprawę ziemniaków we własnym ogrodzie, warto poznać sposoby na ekologiczne zwalczanie stonki ziemniaczanej, dzięki którym nasze ziemniaki pozostaną naturalne i nieskażone "chemią".

Stonka ziemniaczana

Dorosłe chrząszcze stonki ziemniaczanej rozpoznamy dość łatwo. Na ich kremowych skrzydłach widnieje bowiem 10 czarnych pasków, zaś przedplecze jest żółte z czarnymi plamkami. Można je zauważyć już od wczesnej wiosny. Zimują w ziemi i wychodzą, gdy wiosną temperatura przekroczy 15°C.

Samice stonki składają pomarańczowe jaja na spodniej stronie liści ziemniaka. Wylęgające się z nich larwy są pękate, wydłużone, początkowo różowe, z czasem przybierają pomarańczową barwę. Żerują na liściach ziemniaka, ogałacając nieraz całkowicie rośliny. Przepoczwarczenie następuje w glebie. W ciągu roku mogą się rozwinąć 2-3 pokolenia stonki.

Działania profilaktyczne, które pozwalają na zmniejszenie występowania stonki ziemniaczanej opierają się przede wszystkim na stosowaniu prawidłowego płodozmianu na grządkach warzywnych (przynajmniej 5 lat przerwy w uprawie ziemniaka na danym zagonie), urozmaiceniu upraw w ogrodzie, a także utrzymaniu wysokiej zawartości próchnicy w glebie poprzez regularne nawożenie organiczne, stosowanie kompostu i uprawę roślin na zielony nawóz.

Gdy szkodnik się pojawi, konieczne jest ręczne usuwanie larw stonki oraz dorosłych chrząszczy, a także wykonywanie oprysków preparatami opartymi na naturalnych składnikach.

Warto wiedzieć!
Pomocne w określaniu ważnych stadiów rozwojowych stonki ziemniaczanej są obserwacje roślin wskaźnikowych. Wyląg larw stonki odbywa się, gdy w pełni kwitnienia są bez czarny (Sambucus nigra) i robinia akacjowa (Robinia pseudoaccacia) oraz gdy rozpoczyna kwitnienie chaber bławatek (Centaurea cyanus). Masowy wyląg larw stonki odbywa się, kiedy obserwowane jest kwitnienie i przekwitanie lipy drobnolistnej (Tilia cordata).

1. Gnojówka z pokrzywy

Przy niewielkich uprawach w ogrodach czy działkach zmniejszenie szkodliwości żerowania stonki ziemniaczanej można uzyskać przez opryskiwanie roślin fermentującą gnojówką z pokrzyw. Do przygotowania gnojówki potrzebujemy 1 kg świeżo pociętej pokrzywy i 10 litrów wody. Pokrzywę zalewamy wodą w wiaderku i pozostawiamy do fermentowania na 4-5 dni. Przed użyciem w formie oprysku, gnojówkę z pokrzywy należy rozcieńczyć z wodą w stosunku 1:10 (na litr gnojówki dajemy 10 litrów wody).

Jeżeli nie mamy możliwości samodzielnego przygotowania gnojówki, w sklepach ogrodniczych można kupić gotowy oprysk z pokrzywy pod nazwą Pokrzywa Stymulator Wzrostu.

2. Wyciąg z wrotyczu

Innym sposobem zwalczania stonki ziemniaczanej w ogrodzie jest oprysk wyciągiem z wrotyczu. Uzyskujemy go przez zalanie 300g świeżego ziela 10 litrami wody, a następnie czekamy 24 godziny. Po tym czasie przecedzamy i rozcieńczamy go z wodą w stosunku 1:2.

Warto wiedzieć, że wyciąg z wrotyczu może nam też posłużyć do zwalczania wielu innych szkodników, takich jak: mszyce, bawełnica korówka, owocówki, śmietka cebulanka, gąsienice bielinka kapustnika.

Jeżeli wyciągu z wrotyczu nie możemy przygotować samodzielnie, można użyć gotowy preparat z wrotyczu dostęny w sklepach ogrodniczych. Nosi on nazwę Wrotycz ProBio Ogród.

Wrotycz pospolity - zastosowanie w ogrodzie
Wrotycz pospolity jest byliną z rodziny astrowatych, występującą u nas pospolicie nieopodal pól i dróg. Zastosowanie wrotyczu w ogrodzie to przede wszystkim zwalczanie szkodników, choć warto wiedzieć, że wrotycz ma też odmiany ozdobne. Zobacz jak zrobić gnojówkę, wyciąg i wywar z wrotyczu oraz jak je stosować i wykorzystywać do zwalczania szkodników. Więcej...

3. Mączka bazaltowa

Mączka bazaltowa jest produktem naturalnym, który uzyskuje się przez zmielenie skały bazaltowej. Mączka jest środkiem znanym w ogrodnictwie m. in. jako nawóz. W gospodarstwach ekologicznych rolnicy chronią plantację ziemniaków opylając rośliny właśnie mączką bazaltową w ilości 1-2 kg na 100m² uprawy. Zabieg najlepiej wykonać rano, gdy ziemniaki są jeszcze wilgotne od rosy, a dzień jest bezwietrzny i bezdeszczowy.

Jeśli ekologiczne zwalczanie stonki nie wystarczy...

Zachęcamy aby w uprawach w ogrodach i na działkach stosować wyłącznie ekologiczne sposoby zwalczania stonki ziemniaczanej. Gdy jednak stonki jest bardzo dużo, a ekologiczne opryski na stonkę nie przynoszą efektów, warto wiedzieć, dostępnych jest kilka środków ochrony roślin przeciwko stonce, dozwolonych do stosowania w amatorskich uprawach ogrodowo-działkowych.

Są to preparaty Deltam, Karate Zeon 050 CS oraz Mospilan 20 SP. W szczególności warto zwrócić uwagę na ten ostatni, gdyż stonkę ziemniaczaną zwalcza on bardzo skutecznie, a jednocześnie w zalecanych dawkach jest nietoksyczny dla pszczół. Zawiera on w składzie acetamipryd - substancję zwalczającą szkodliwe owady, na którą pszczoły nie są wrażliwe. Ponadto, jak wynika z badań, acetamipryd nie kumuluje się w pyłku ani w nektarze, tak więc w środowisku naturalnym pszczoły nie są narażone na wzrastanie poziomu tej toksyny w ich organizmie i pożywieniu dla larw.

Mospilan 20 SP można stosować w uprawach owoców i warzyw, a okres karencji (minimalny czas od oprysku do zbioru rośliny uprawnej) wynosi 14 dni. W przypadku zwalczania stonki na ziemniaku, czas karencji wynosi tylko 3 dni.

mgr inż. Joanna Białowąs

Przeczytaj również:

• Choroby i szkodniki ziemniaka - objawy, zwalczanie
• Przechowywanie ziemniaków. Jak i gdzie przechowywać ziemniaki?
• Redlenie ziemniaków - po co, kiedy, ręczne czy glebogryzarką

Opracowano na podstawie: Tyburski J., Zwalczanie stonki ziemniaczanej w: Ekoland, 1997/06 s. 22-23; Zysk M., Ekologiczne ziemniaki w: Wiadomości rolnicze, 2008/02 s. 12-13.